Michael Phelps, Usain Bolt en Caster Semenya bewijzen: sport is niet eerlijk
Kan sport ooit eerlijk worden? Sportfilosoof Ivo van Hilvoorde en oud-zwemster Conny van Bentum denken van niet.
Ian Thorpe heeft een soort aangeboren zwemvliezen met schoenmaat 52. Michael Phelps heeft een hoge aapfactor: de spanwijdte van zijn armen is 8 centimeter langer dan zijn lichaamslengte. Usain Bolt heeft bijzondere sprintspieren voor zijn lange lijf en Caster Semenya loopt hard omdat ze van nature een enorme dosis testosteron aanmaakt.
Is sport ooit eerlijk? Nooit, zegt sportfilosoof Ivo van Hilvoorde. “Sport is een freakshow. Het is de speling van de natuur dat de uitersten, de extremen, boven komen drijven.”
Woensdag velde het internationaal sporttribunaal Cas een oordeel over de zaak-Semenya. De Zuid-Afrikaanse atlete moet hormoonremmers nemen om haar testosteronniveau naar beneden te krijgen. Anders moet ze bij de mannen meedoen. De internationale atletiekfederatie IAAF vindt dat haar natuurlijke voordeel oneerlijk is ten opzichte van concurrenten.
Klonen
Oud-zwemster en sportarts Conny van Bentum vindt het een verrassende uitspraak. Een heftige ook. “Ik weet niet goed wat ik ervan moet vinden. Ik hou er niet van als sporters moedwillig de boel bedotten met prestatiebevorderende middelen. Maar zij kan er niets aan doen. Ze wordt nu beperkt in het zichzelf zijn om te kunnen sporten. En hoe eerlijk kun je sport maken? Alleen als je klonen tegen elkaar laat sporten.”
En dan nog kunnen er andere verschillen zijn die het oneerlijk maken, zegt Van Bentum. “Kijk eens naar wat wij in Nederland voor voeding krijgen, welke hygiëne wij hier hebben, welke materialen wij tot onze beschikking hebben.”
Van Hilvoorde heeft de casus Caster Semenya behandeld in colleges met zijn studenten. Hij bedacht dat er ook een andere manier is om sport eerlijker te maken zonder te discrimineren. “Als testosteron bij vrouwen zo’n prestatiebepalende factor is, zou je daar ook aparte categorieën van kunnen maken. Net als gewicht bij sporten als worstelen en judo.”
Probleem daarbij is dat de sport daar commercieel niet aantrekkelijk van wordt, zegt Van Hilvoorde. Bij het kijken naar de Paralympics hebben mensen al moeite om te begrijpen wie er wint met een veelvoud aan verschillende klassen. “Je zou ook iets vrijer met de paralympische en olympische categorieën om kunnen gaan, iets verzinnen wat tussen die twee evenementen in zit. Sommige paralympiërs voelen zich ook niet gehandicapt en willen liever op de Spelen meedoen.”
Vernederende geslachtstest
Handbiker Jetze Plat is daar één van. Hij pleit voor minder paralympische klassen en vindt dat de mensen met een grotere handicap dan gewoon pech hebben, net als kleine mensen die basketballer willen worden ook geen kans hebben om in de NBA te spelen.
De genderkwestie speelt langer. De sport zit al in de maag met het onderwerp vanaf 1924, toen vrouwen voor het eerst mee mochten doen aan de Olympische Spelen. Als mensen zowel vrouwelijke als mannelijke geslachtskenmerken hebben, is het niet makkelijk om te bepalen bij welke groep ze horen. Foekje Dillema werd daar in 1950 het slachtoffer van. De Nederlandse sprintster werd geschorst omdat ze niet aan een vernederende geslachtstest wilde meewerken. Dillema had net als Semenya een Y-chromosoom waardoor ze bovenmatig veel testosteron aanmaakt.
De discussie verlengt zich nu ook naar transgenders die aan topsport willen doen. Wat te doen met vrouwen die in een mannenlichaam worden geboren? Is het eerlijk als zij sporten bij de vrouwen? “Dat gaat nog wel een stap verder dan bij Semenya, die zo is geboren", zegt Van Bentum. “Hier zit nog een keuze in die Semenya niet gehad heeft. Al kun je je afvragen of vrouwen die in een mannenlichaam zijn geboren wel echt een keuze hebben.”
De oplossing zou ook kunnen liggen in het helemaal afschaffen van de vrouwencategorie. Maar dan is er een eeuw emancipatie in de sport verloren gegaan. “Dat kan natuurlijk niet. Laten we het vrouw-zijn koesteren en vrouwen tegen elkaar laten sporten in zo vergelijkbaar mogelijke situaties. ”
Lees ook:
Caster Semenya moet toch hormonen slikken
Als Caster Semenya bij de vrouwen mee wil blijven doen, moet ze haar van nature hoge testosteronniveau naar beneden krijgen, oordeelt het Cas.
Zuid-Afrika is woedend: Atleet Caster Semanya is het slachtoffer van discriminatie
Zuid-Afrika, waar Caster Semenya vandaan komt, is furieus over de uitspraak van sporttribunaal Cas dat de atleet haar testosteronspiegel dient te verlagen. Uitsluiting op basis van lichamelijke kenmerken ligt zeer gevoelig in het land, waar apartheid een levende herinnering is.
