Mexicaanse verkiezingscampagne geteisterd door geweld

Rubén Figueroa valt even stil op de vraag of hij ook door drugsbendes is benaderd. "Ja, ik heb berichtjes van ze gehad, op mijn telefoon", zegt hij. "Natuurlijk levert dat schrik op, maar het is beter niet te reageren. Zo gauw je in contact bent met de ene bende, word je meteen doelwit van de andere."

Figueroa kan het weten. Hij is de jongste telg uit een oud politiek geslacht in de Zuid-Mexicaanse deelstaat Guerrero, waar zijn vader en zijn grootvader ooit gouverneur waren.

Zelf doet hij een gooi naar het burgemeesterschap van Acapulco tijdens de verkiezingen van 1 juli. Die dag kiezen de Mexicanen een nieuwe president, een nieuw congres en bijna drieduizend andere bestuurders.

Een gooi doen naar een bestuursfunctie is echter levensgevaarlijk in Mexico dit jaar. Sinds de campagne ongeveer acht maanden geleden begon, zijn meer dan honderd kandidaten vermoord. Ruim duizend anderen hebben, uit angst voor een moordaanslag, hun kandidatuur opgegeven. Volgens onderzoeksbureau Etellekt lopen er nog eens honderd direct levensgevaar.

Georganiseerde criminaliteit

Het politieke geweld vindt in het hele land plaats en vooral kandidaten voor lokaal en deelstaatbestuur zijn het doelwit. Op 3 juni werd Pamela Terán, die voor het hoogste ambt in het stadje Juchitán in de zuidelijke deelstaat Oaxaca meedong, met twee campagnemedewerkers doodgeschoten. Een maand eerder onderging Abel Montufar, die kamerlid in Guerrero wilde worden, hetzelfde lot.

"Ik heb van meer campagnes verslag gedaan dan ik me kan herinneren, maar het geweld is nog nooit zo erg geweest als nu", stelt schrijver en journalist José Reveles.

Reveles doet al sinds de jaren zeventig verslag van politiek en criminaliteit in Mexico, en in de combinatie van die twee begrippen ligt volgens hem en anderen de sleutel om de huidige golf van aanslagen te verklaren.

"Het gaat hier niet om politieke tegenstanders die elkaar proberen uit te schakelen, maar om de georganiseerde criminaliteit die zich op brute wijze in de campagnes manifesteert", zegt hij.

Afpersen

Mexico wordt al meer dan tien jaar geteisterd door een brute oorlog tussen criminele bendes en de autoriteiten, waarin meer dan tweehonderdduizend mensen zijn omgekomen. De georganiseerde misdaad heeft mettertijd steeds meer de politiek in het land geïnfiltreerd. Volgens onderzoeker Edgardo Buscaglia van Columbia University in New York is niet minder dan zeventig procent van de Mexicaanse gemeentes door bendes geïnfiltreerd.

"De criminelen proberen hun eigen mensen in het gemeentebestuur te krijgen, zodat lokale autoriteiten hun drugshandel, mensensmokkel en andere praktijken met rust laten", zegt oud-senator Gerardo Priego Tapia. "Ze zoeken ook toegang tot financiële en kadastergegevens, zodat ze weten wie ze kunnen afpersen en voor veel losgeld kunnen ontvoeren."

Mexico heeft al vele jaren een groot probleem met georganiseerde criminaliteit. Dat het geweld nu zo is geëscaleerd, heeft vooral te maken met het politieke klimaat in het land in de aanloop naar de verkiezingen in juli. Alles wijst erop dat er op vele plekken in het land een machtswisseling gaat plaatsvinden, op zowel nationaal als lokaal niveau (zie kader).

Intimideren

"Je moet de georganiseerde criminaliteit als een belangrijke politieke speler zien, maar dan wel een die geweld als belangrijkste drukmiddel gebruikt", zegt Gerardo Priego, die zelf meewerkt aan de presidentiële campagne van de de conservatieve Ricardo Anaya (PAN). "De criminelen zien sommige kandidaten als een bedreiging voor hun belangen, en proberen ze uit campagnes weg te intimideren. Wie zich niet naar de wil van de bendes schikt, wordt vermoord."

De autoriteiten lijken nauwelijks in staat iets aan het geweld te doen. "We hebben nog ruim een week te gaan, maar ik denk dat er helaas nog veel meer doden gaan vallen. De regering heeft geen enkele stap genomen om kandidaten te beveiligen", verzucht Rubén Figueroa, die zegt niet te veel na te denken over zijn veiligheid.

"De criminelen zijn een politieke speler in Mexico geworden, zeker in mijn deelstaat Guerrero. Het enige wat ik kan doen, is ze negeren en als burgemeester stappen ondernemen om ze te bestrijden."

Links op kop

Met nog ruim een week te gaan voor de presidentsverkiezingen van 1 juli lijkt Mexico op een politieke aardverschuiving af te stevenen. Andrés Manuel López Obrador, oud-burgemeester van Mexico-Stad en tweede in de laatste twee verkiezingen, staat in de peilingen met meer dan vijftig procent fier bovenaan namens de linkse Beweging voor Nationale Vernieuwing (Morena). Tweede staat Ricardo Anaya van de conservatieve Nationale Actie Partij (PAN), met ongeveer vijfentwintig procent. José Antonio Meade, van de regerende Partij van de Institutionele Revolutie van president Enrique Peña Nieto, staat teleurstellend derde.

Lees ook: De president zal zelf niet corrupt zijn, belooft hij de Mexicanen

Andrés Manuel López Obrador, de koploper in de peilingen voor de Mexicaanse presidentsverkiezingen van 1 juli aanstaande, stelt dat hij gaat afrekenen met de corruptie in Mexico. Hoe hij dat precies gaat doen is niet echt duidelijk.