Meten is weten, zeker als het om het klimaat gaat

De boodschap van het IPCC (Intergovernemental Panel on Climate Change) van de VN is consistent: het klimaat op onze planeet verandert, gebruik van fossiele brandstoffen is een van de hoofdoorzaken en als we niet snel actie ondernemen lopen we een gerede kans op temperatuurstijgingen die niet alleen het leven op aarde beïnvloeden maar ook het maatschappelijk leven kunnen ontwrichten, denk bijvoorbeeld aan zeespiegelstijging.

Nederland heeft met zijn hoge bevolkingsdichtheid een enorme uitstoot van broeikasgassen. Het is niet onmogelijk in de nabije toekomst die uitstoot te verlagen. Overgang naar klimaatvriendelijker landbouwmethoden en naar andere, schonere energiesystemen is bereikbaar, mits de politieke wil om daarin te investeren er is. Maar is dat genoeg?

Onderhandelingen over het beteugelen van klimaatverandering verlopen moeizaam. Intussen is de concentratie kooldioxide in de atmosfeer de 400 ppm (deeltjes CO2 per miljoen andere deeltjes) gepasseerd. In de afgelopen 800.000 jaar, is die concentratie nooit boven de 280 ppm geweest. Moderne metingen vinden plaats sinds 1958 op de vulkaan van Mauna Loa in Hawaï. Het netwerk dat CO2-concentraties meet, heeft een sterke uitbreiding ondergaan, maar staat onder druk.

undefined

Satellieten

Metingen van broeikasgassen zijn niet alleen belangrijk om trends te kunnen vaststellen, maar ook om te zien of landen zich aan de afspraken houden om hun uitstoot van fossiele brandstoffen te beperken en of het ingezette beleid het gewenste effect heeft. Voor het eerste is een relatief klein aantal meetlocaties geschikt, voor de laatste twee is een dicht netwerk noodzakelijk. Om dit in de toekomst mogelijk te maken zijn er satellieten in de planning die op zeer kleine ruimtelijke schaal de uitstoot kunnen bepalen. Alleen vanuit de ruimte lukt dat echter niet, metingen op de grond blijven nodig om precies vast te kunnen stellen hoeveel CO2 bijvoorbeeld een nieuwe kolencentrale uitstoot.

Deze ontwikkelingen vereisen een monitoringsysteem dat op de schaal van stedelijke gebieden als de Randstad kan bepalen hoeveel broeikasgassen worden uitgestoten. Bij de klimaatonderhandelingen worden deze gegevens boekhoudkundig aangeleverd via landelijke statistieken over brandstofverbruik en andere factoren volgens vaststaande protocollen. Deze informatie is helaas niet echt vergelijkbaar met de precieze hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer, en daar gaat het wel om gaat bij klimaatverandering. In China zit bijvoorbeeld een gat van 0,25 Gigaton koolstof tussen twee gebruikelijke manieren van rapportage (20 procent van de totale Chinese uitstoot).

In Europa wordt gewerkt aan een nieuw waarnemingssysteem om die uitstoot te meten, het Integrated Carbon Observing System (ICOS). In verschillende landen - België, Duitsland, Finland, Frankrijk - is de noodzaak onderkend en zijn inmiddels substantiële budgetten vrijgemaakt. In Nederland niet. Gezien de eerder genoemde hoge uitstoot van Nederland zouden we een belangrijke rol moeten willen spelen in zo'n systeem. Het ontwikkelen van innovatieve methoden om uitstoot in landbouw en energie tegen te gaan, zoals het kabinet wil, zou hand in hand moeten gaan met een waarnemingssysteem om vast te stellen hoeveel we besparen.

De voormalige president Ronald Reagan zei het treffend, toen men tot afspraken kwam over de ontmanteling van de toenmalige wereldbedreigende nucleaire capaciteit: "Trust but verify". Vrij vertaald: maak afspraken, maar zorg wel dat je weet wat er gebeurt. Dat principe is bij de huidige wereldbedreigende klimaatverandering even belangrijk en de Nederlandse politiek zou zich dat moeten aantrekken. Nederland moet een hoofdrol spelen in de beteugeling van CO2-uitstoot door zich zo snel mogelijk aan te sluiten bij de Europese initiatieven. Gebeurt dat niet, dan verliest Nederland haar geloofwaardigheid als betrouwbare partner in de klimaatonderhandelingen.

undefined