Met prikkelende teksten gaan de Guerrilla Girls de witte man te lijf

Ze steken meteen van wal. "Steeds meer mensen wéten dat er een ongelijkheid bestaat, dat de meeste kunst in musea en galerieën door witte mannen is gemaakt. Maar bewustzijn is niet genoeg, we gaan door totdat er ook iets structureel verandert."

Het is even wennen, dit gesprek. Bij alle optredens en interviews dragen Guerrilla Girls namelijk een gorillamasker, nu ook. In 1985, na hun eerste actie, wilden journalisten de activisten interviewen, maar de Girls hadden besloten anoniem te blijven. Zo zou hun eigen kunst en naam niet vermengd worden met de protestacties. Een van de medewerkers maakte een foutje, tikte 'gorilla' in plaats van 'Guerrilla' en zo hadden ze een toepasselijke vermomming.

Naast het masker heeft elk lid een schuilnaam, een naam van een overleden vrouwelijke kunstenaar.

Guerrilla Girl Frida Kahlo, met een rode bril onder haar masker, is er bij vanaf het begin. Dat was in 1985 bij het New Yorkse MoMA-museum, dat een grote overzichtstentoonstelling van hedendaagse kunst had georganiseerd.

De conservator zei dat hij de beste kunstenaars van het moment selecteerde, kunstenaars die niet waren uitgenodigd, konden hun kunstcarrière beter opgeven. 'Kahlo' en veel vrouwelijke collega-kunstenaars waren woedend: van de 169 geselecteerde kunstenaars waren er maar dertien vrouw.

De boze vrouwen begonnen met 'weenie counts' oftewel worstjestellen, het turven van de man-vrouwverhouding in alle New Yorkse musea. Kahlo: "De bevolking bestaat voor de helft uit vrouwen, met alleen kunst van mannen zie je dus maar de helft. Waarom zouden vrouwen of minderheden minder goede kunst maken? Doordat de door witte mannen gedirigeerde fondsen de financiële macht over de musea en verzamelaars hebben, en die het liefst zo weinig mogelijk andere geluiden horen, krijgen vrouwen en minderheden geen kans. En dat proberen wij te veranderen."

De Guerrilla Girls maakten vanaf het begin posters waarop ze de confronterende cijfers op een grappige manier presenteerden, en hingen die bij musea en galeries. Nog steeds hun favoriete methode. Guerrilla Girl Zubeida Agha (duidelijk jonger dan Kahlo, en vernoemd naar een Pakistaanse kunstenaar) haakt in. "Humor is erg belangrijk voor ons. Activisten hebben vaak een boodschap die mensen niet graag willen horen. Als je een grap maakt, denken mensen erover na, zelfs als ze het niet met je eens zijn."

Ze blijven tellen en stimuleren de musea zélf na te laten denken over hun aanpak. In 1986 maakten de Girls een poster met daarop de tekst 'It's even worse in Europe', omdat ze erachter kwamen dat het seksisme en racisme in de Europese kunstwereld nog dieper geworteld was dan in de VS.

Vorig jaar onderzochten ze voor een tentoonstelling in een Londens museum hoe het 31 jaar later stond met de diversiteit in Europese musea. Ze stuurden een vragenlijst rond aan 383 musea, slechts een kwart reageerde. Kahlo: "Die reacties waren soms onbedoeld hilarisch. Dan schreef een Fins museum dat ze vrouwelijke kunstenaars héél belangrijk vonden. En twee regels lager berekenden ze dat 12 procent van hun kunstenaars vrouw was."

Samen: "Anders dan bijvoorbeeld het bedrijfsleven kan je de kunstwereld moeilijk reguleren. We leven in een kapitalistische maatschappij, waarin witte mannen het meest voor het zeggen hebben, terwijl de samenleving veel diverser is. Met de president die wij nu hebben en de groeiende invloed van het grote geld, blijft er helaas genoeg om kwaad over te zijn. Ons werk moet gedaan worden. Gelukkig hebben we er ook veel plezier in."

Zijn er de laatste tijd dan niet vaker tentoonstellingen met kunst van vrouwen? Agha: "Ja, maar vaak pas als ze net dood zijn of aan het eind van hun leven. Alsof ze dan geen bedreiging meer vormen."

Een selectie teksten van de affiches en filmpjes van de Guerrilla Girls:

'Moeten vrouwen naakt zijn om het Metropolitan Museum binnen te komen?'

'Minder dan 5 procent van de kunstenaars in de afdeling moderne kunst is vrouw, maar 85 procent van de naakten is vrouw' (1985)

'Van de 300 schilderijen in het Amsterdamse Van Gogh Museum die níet van Van Gogh zijn, is er maar 1 door een vrouw gemaakt' (2017)

'Voordelen voor een vrouwelijke kunstenaar: (1988)

Werken zonder de druk van succes

Je hoeft niet te exposeren met mannen

Lekker ontsnappen uit de kunstwereld tijdens je vier bijbaantjes

Weten dat je carrière bergop gaat na je tachtigste

Zie je ideeën voortleven in het werk van anderen

Je hebt de vrijheid te kiezen tussen carrière en moederschap

In kunsttijdschriften staan in een gorillapak'

Lees ook:

Waar de universiteiten van Rotterdam en Wageningen er niet in slaagden voldoende vrouwen te vinden die zij geschikt achtten, benoemen andere universiteiten meer vrouwen tot hoogleraar dan waar ze volgens een verdeelsleutel recht op hebben. Dat maakt wetenschapsfinancier NWO bekend.