Met dit gedicht vervalt het vorige. Ik blijf mijn eigen onderhorige. Totdat in 't einde blijken zal, Wie meester is, en wie vazal.

Het zijn geruchten die de samensteller ter ore komen, maar waarop hij geen antwoord heeft. Wel is zeker dat er in Den Haag meer en meer op gelet wordt welke uitspraken tot de Honderd van Trouw zijn verheven, en vooral van wie ze zijn. Nu politici niet meer nieuwsgierig zijn of ze genoemd worden in de Oudejaarsshow van Wim Kan, lijkt de citatenprijsvraag een aardig alternatief te worden. Vice-premier Annemarie Jorritsma zei eens, toen haar voor de televisiecamera gevraagd werd of zij voorkwam in de kerstpuzzel van dat jaar, enthousiast 'ja', maar ze koos een andere (positievere) uitspraak dan ze werkelijk had gedaan.

En nu wordt CDA-leider Jaap de Hoop Scheffer afgerekend op woorden, die wel uit zijn mond komen maar die buiten hun context 'kras' overkomen. Politiek commentator Willem Breedveld kon met geen mogelijkheid vinden wat De Hoop Scheffer had gezegd. ,,Was het nu: 'Mij is nooit verteld, dat ik geen inspirerende of leidinggevende capaciteiten had'? Of: 'Ik wil geen probleemfactor zijn voor het volk'? Dan wel: 'Het is echt toppie-joppie'? Of toch het: 'Ik ben wel degelijk aanwezig'?'' Breedveld verklapte na een lange zoektocht uiteindelijk dat de fractievoorzitter van de grootste oppositiepartij 'Nederland is het Colombia van Europa' (33) had gezegd. ,,Telegraaf-taal waar Paars niet echt van onder de indruk raakt.''

Het citaat van De Hoop Scheffer was dit jaar een van de struikelblokken, een 'dubbelzinnigheid' die aan meer mensen kon worden toegeschreven. Net als de hartekreet 'Die deur! Die deur!' (7) Was het de paus die dat zei toen hij de speciale deur in de Sint Pieter opende vanwege het Jubeljaar, vroeg een puzzelaar zich af. Of was het schaatser Rintje Ritsma, die bij wedstrijden in Noorwegen last kreeg van de tocht, omdat iemand (mogelijk met opzet) de deur van de ijshal had opengezet?

De opgave ontlokte weer veel verzuchtingen. Volgens sommigen was de opgave 'de moeilijkste tot nu toe', schreven anderen dat ie 'prachtig maar afschuwelijk' was of 'tergend en fascinerend'. Een enkeling stuurde een slotzin met wartaal in, met de mededeling dat het hem voor het eerst in veertien jaar niet gelukt was de puzzel op te lossen. Anderen hadden minder moeite, meldden dat ze er op 24 december om 22.20 uur al uit waren of vroegen de volgende keer geen dichtregels meer als slotzin te kiezen omdat het puzzelen daardoor vergemakkelijkt werd. 'Slim stoer' oordeelde een Groningse inzender. ' & Gcirc;nant mooie puzzel', schreef iemand vrij naar minister Gerrit Zalm (73). Een 'gepeperde' prijsvraag vond een ander, 'irritant maar verslavend' berichtte een derde. En een collega-redacteur mailde haar traditionele kerstboodschap: 'Ik heb je weer gehaat dit weekeinde'.

Van de mogelijkheid om de puzzel ook via internet op te lossen, werd druk gebruikgemaakt. Dat de krant van de laatste drie maanden gedeeltelijk op het web is terug te vinden, was bovendien een extra hulpmiddel. Op de website van Trouw werd uitgebreid van gedachten gewisseld over de puzzel en ook de speciaal gevormde nieuwsgroep trok tal van deelnemers. 'Had die Klinkhamer een ideaal huwelijk?' (65), '42 is Oltmans, die heeft eindelijk zijn miljoenen van de staat gekregen', 'Wie had er wel of geen lucifers bij zich?' (31) en 'Wie is in vredesnaam die Tikker?' (27).

Maar 'ouderwets met de krant lukt het ook', meldde een bijna 80-jarige opgetogen: 'Het wordt me moeilijk gemaakt, maar ik kan het toch niet laten.' Uit Zwijndrecht kwam de oproep om een club van puzzelaars op te richten; liefhebbers kunnen zich melden. De oudejaarsoverzichten op tv en in de kranten gaven soms een oplossing, de Trouw Almanak 2001 hielp een handje en iemand herinnert zich dat Mart Smeets op de buis Bart Veldkamp citeerde ('Ik reed als een dooie koe') en riep: 'Deze komt vast in de kerstpuzzel van Trouw'.

En dan de slotzin. Was het Gerrit Komrij, onze Dichter des Vaderlands, vroegen sommigen. Toon Hermans zeker niet? 'Ik heb nog nooit van het woord onderhorige gehoord', klonk uit Kampen. 'Ik voelde me vier dagen onderhorig aan deze puzzel', luidde een klacht uit Delft. De oplossing was dus een passage uit het gedicht 'Eiland der ziel' van Gerrit Achterberg, op 16 september 2000 geciteerd door columnist Peter Sierksma.

De winnaars

Om uit het grote aantal inzendingen de prijswinnaars aan te wijzen, moest ook dit jaar weer worden geloot. Tien deelnemers aan de puzzel krijgen een boekenbon van honderd gulden:

N. Aarnoutse-Zeeman (Wateringen), Gerhard Beldman (Zoetermeer), L. Beukeboom (Nijmegen), H. Klemans-Boterblom (Berkel-Enschot), Steven Pool (Utrecht), Tiny Scheurwater (Utrecht), C. Thissen (Amsterdam), L. van der Vlist (Ouderkerk aan den IJssel), Astrid Vrieling (Den Haag) en J. Voorhaar (Westervoort).

Vijfentwintig inzenders krijgen de Trouw Almanak 2001: Piet Abma (Oud-Vossemeer), Koos van Belzen (Maarssen), J. Brak (Zegveld), M. Broekhuizen (Amersfoort), T. Dijk (Heemstede), H. Dul (Holten), Esther Ferwerda (Utrecht), A. van der Garde (Heelsum), Geert Groot (Voorhout), W. Izeboud (Leiden), Martin de Jong (Nieuwegein), B. Keller (Nieuwendijk), G. den Ouden (Harmelen), H. Scholtens (Zwolle), J. van der Stouw (Westervoort), Marianne Valster (Wolfheze), Chris van Vegten (Scheemda), Sanne Verkerk (De Bilt), G. Vrieling (Zwolle), A. de Vries (Giekerk), Sander Waalboer (Pijnacker), G. Witteveen (Rotterdam), M. de Vries (Zeist), S. van der Werf (Noordwijkerhout) en Ineke van der Zee (Eindhoven).

1 Als we die miljarden niet hadden uitgegeven, dan had het vreselijk mis kunnen gaan.

Rogier van Boxtel, minister van grote-steden- en integratiebeleid, belast met automatisering

2 Ik begrijp niet dat heel Nederland hier gek van is geworden. Ik zou zelf niet gekeken hebben.

Bart Spring in 't Veld, winnaar Big Brother

3 Je hoeft niet meteen een vlinder te zijn. Mij raak je heus niet kwijt.

Marco Borsato, zanger

4 Als het wel het geval was, had ik het geweten.

Eef Brouwers, directeur Rijksvoorlichtingsdienst

5 Ik ben geen crimineel, ik ben slachtoffer van politieke vervolging.

Egon Krenz, voormalig partijchef DDR

6 Ik was altijd al tegen leeftijdsdiscriminatie, op welk terrein dan ook.

Jaap Uilenberg, voetbalscheidsrechter

7 Die deur! Die deur!

Rintje Ritsma, schaatser

8 Als Lubbers een bijdrage kan leveren aan het zoeken van een oplossing, nemen wij zijn hulp graag aan.

Abdurrahman Wahid, president van Indonesië

9 Ik reed als een dooie koe.

Bart Veldkamp, schaatser

10 Ik ben hogelijk verbaasd. Ik schrijf op zondag een brief over lekken vanuit het onderzoek. En nog geen 24 uur later staat ook die brief weer in de krant.

Bram Peper, minister van binnenlandse zaken

11 Ik ben ervan overtuigd dat de Cubaanse medicijnen mij kunnen genezen.

Diego Maradona, Argentijnse oud-voetballer

12 Ik heb nooit gehuild. Waarom zou een man huilen?

Luther Htoo, leider kindermilitairen in Burma

13 Loop je bij McDonald's, begint er iemand voor je te buigen. Jongens, dat ken toch niet, zeg ik dan. Maar zij zien je als Togbe.

Henk Otte, Afrikaans koning

14 Ik verlang toch ook niet het aftreden van een corrupte Belgische regering, die kinderverkrachters gratie verleent?

Jorg Haider, FP(tm)-leider Oostenrijk

15 Als een goede soldaat blijf ik doorvechten voor de waarheid.

Wiranto, minister van defensie in Indonesië

16 Ik ben tegen het bewust verwekken van kinderen die nooit zullen weten wie hun vader of moeder is.

René Hoksbergen, bijzonder hoogleraar adoptie

17 Ik ga hem voor dit akkefietje ook niet bellen.

Richard Matthijsse, woordvoerder minister Peper

18 Je kunt alleen maar bemiddelen wanneer er duidelijke partijen zijn die je vragen te bemiddelen en dat is niet het geval.

Ruud Lubbers, oud-premier

19 Wat is een sprint nou eigenlijk? Je bent er al voordat je geademd hebt.

Gianni Romme, schaatser

20 Op die supersnelle suites van Bach kun je niet dansen.

Riccardo Chailly, dirigent Concertgebouworkest

21 Zonder bonnen krijg ik nog geen goed inzicht.

Dick Berts, journalist

22 Bram vindt mij een groot kunstenaar en is erg op mij gesteld.

Gerard Reve, schrijver

23 Als meer dan de helft zegt dat ik weg moet, dan stap ik op.

Wim van Krimpen, directeur Fries Museum

24 De internationale missie moet weg en de autoriteiten van ons land moeten hun volledige gezag weer uitoefenen over dit soevereine deel van ons territorium.

Slobodan Milosevic, president van Joegoslavië

25 Adri, we houden allemaal van je, maar soms moet je even je mond houden.

Marjet van Zuijlen, kamerlid PvdA

26 Onze bonbon, de laatste tijd in diskrediet gebracht, staat voor democratie.

Lasurette Onkelinx, Belgisch minister

27 Ik wilde de wereld bekendmaken dat Tikker geleefd had.

Jan Siebelink, schrijver

28 Als dit de teneur wordt in Nederland, dan wil ik hier niet meer leven. Dan pak ik mijn spullen.

Neelie Peper-Kroes

29 Zo'n Fries volkslied is flauwekul, daar zouden we niet aan mee moeten doen.

Leo Beenhakker, voetbaltrainer

30 De dood, je bent het of je bent het niet.

Adriaan Morriën, dichter

31 Harry, heb jij lucifers bij je?

Freek de Jonge, cabaretier

32 Het kan niet zo zijn dat je kind meegaat op reis.

Mea van Ravesteyn, voorzitter Rotterdamse COR

33 Nederland is het Colombia van Europa.

Jaap de Hoop Scheffer, kamerlid CDA

34 Ik heb het gedaan om de toekomst van mezelf en mijn gezin veilig te stellen.

Nina Brink, topvrouw World Online

35 Ik voelde mij tweede keus.

André Hazes, zanger

36 Wij willen dubbele cijfers. Dat begint bij tien. Nederland heeft geen behoefte aan nieuwe splinters.

Jan Nagel, voorzitter Leefbaar Nederland/Vara-medewerker

37 Ze verwachten zeker dat ik de veteranen oproep zich terug te trekken. Wel, dat ben ik niet van plan.

Robert Mugabe, president van Zimbabwe

38 Er mag in Nederland nergens meer gratis worden geparkeerd.

Jan Pronk, minister van Vrom

39 Ze houdt je scherp, ze bepaalt je bij de les. Altijd pakte ze weer haar aantekenboekje en zei dan: 'Een paar maanden geleden zei u iets heel anders. Hoe zit dat?' Als een minister daar niet tegen kan, dan is het een sukkel, een lapzwans.

Dries van Agt, oud-premier

40 Hoe minder ego op de bok, hoe beter. Dat zeg ik niet uit valse bescheidenheid.

Jaap van Zweden, dirigent en violist

41 Ik kan me niet verdedigen als er over me wordt geschreven.

Koningin Beatrix

42 Erkenning van wat? Ik heb nooit iets verkeerd gedaan, alleen maar gezegd wat ik wou en dat wilden ze niet hebben.

Willem Oltmans, journalist

43 Aanrijding? Ik kan me er niets meer van herinneren.

David Moszkowicz, advocaat

44 Ich habe es nicht gewusst.

Jan Mans, burgemeester Enschede

45 Ik zou me als sigarettenfabrikant echt unheimisch voelen om te midden van die baaierd aan kennis over de schadelijkheid van tabak, iedere dag toch maar opgewekt weer die miljoenen sigaretten te produceren.

Els Borst, minister van volksgezondheid

46 De emancipatie van de vrouw ligt naar mijn idee aan twee dingen. Dat is de pil - uiteraard - en dat is de auto.

Tineke Netelenbos, minister van verkeer en waterstaat

47 Vrienden van de media: ik vertrek. Gefeliciteerd.

Louis van Gaal, voetbaltrainer

48 Ik moet me excuseren wegens werkzaamheden in de huiselijke sfeer gedurende de hele nacht.

Tony Blair, Brits premier

49 Het blijkt nu dat het werk belangrijker is dan de omroep waar je zit.

Jan Douwe Kroeske, tv-presentator/deejay

50 Het is zo vreemd. Ik kondig aan dat ik stop met werken en meteen hangt Nederland aan de telefoon. Ik vergeet vaak dat toevallig heel veel mensen weten wat voor werk ik doe.

Loretta Schrijver, tv-presentatrice

51 De regering pakt ons af waar we jaren met succes aan gebouwd hebben en geeft het zomaar aan anderen.

Steve Ballmer, topman van Microsoft

52 Een auto in brand steken kunnen wij ook.

Frits Schoon, medewerker TaxiDirekt Amsterdam

53 Er zaten er een paar te kaarten voor de tv.

Frank Rijkaard, coach Nederlands voetbalteam

54 Het is wel geestig dat twee joden nu Ontbijt TV presenteren bij de KRO.

Dieuwertje Blok, tv-presentatrice

55 Ik heb bewezen dat je toch heel veel kunt bereiken - als je maar blijft vechten, zelfs als je een hoer bent. Inderdaad, ik heb jaren de hoer gespeeld.

Annie Verdoold, actievoerster Rotterdam-Spangen

56 U mag me noemen zoals u wilt, maar ik blijf dezelfde.

Annette Sekrève, prinses

57 Men moet ze met respect, medelijden en voorzichtigheid behandelen, aangezien zij objectief een afwijking hebben.

Paus Johannes Paulus II

58 Reces is geen vakantie.

Jeltje van Nieuwenhoven, voorzitter Tweede Kamer

59 Natuurlijk, die ledenactie van ons verdiende geen schoonheidsprijs. De koffiemokken die we uitdeelden, de horloges, de Volkswagen Lupo.

Aad van den Heuvel, initiatiefnemer De Nieuwe Omroep

60 Als ik dit onderteken, word ik vermoord.

Jasser Arafat, Palestijnse leider

61 Je krijgt geen aids van hiv.

Thabo Mbeki, president Zuid-Afrika

62 Hoe maak je vrede met slangen?

Ovadia Josef, rabbijn in Israël

63 Het is net een Romeins circus, om de aandacht van het volk af te leiden van de verslechterde economie.

Jacqueline Pinochet, dochter Chileense oud-dictator

64 We zijn hier met 23 mensen.

Dmitri Kolesnikov, Russisch marineofficier

65 Het was een ideaal huwelijk.

Richard Klinkhamer, schrijver

66 Ik vind het vooral belangrijk dat zoveel jongeren me hebben gesteund. Ik wil iedereen die gereageerd heeft bedanken. En laten die lelijkerds van Privé het maar bekijken.

Henny Stoel, nieuwslezer

67 Ik heb niemand misleid, want ik kende de waarheid niet.

Hillary Rodham Clinton, kandidaat-senator VS

68 Als je vaak 's ochtends nog moe van de vorige dag opstaat, moet je eens zeggen: misschien is het verstandig om pas op te staan als ik ben uitgeslapen.

Schelto Patijn, burgemeester van Amsterdam

69 Mij is nooit verteld dat ik geen inspirerende of leidinggevende capaciteiten zou hebben.

Marijke van Hees, voorzitter PvdA

70 Het DNA van alle Nederlanders moet zo snel mogelijk in een databank opgeslagen worden.

Haije Sybesma, burgemeester van Kampen

71 Het is echt toppie-joppie.

Inge de Bruijn, zwemster

72 Ik wil geen probleemfactor zijn voor het volk.

Alberto Fujimori, president van Peru

73 Genant mooi.

Gerrit Zalm, minister van financiën

74 Wij vinden dat het kabinet Nederland sociaal verwaarloost. Juist als de zon schijnt, heb je tijd om het dak te repareren.

Lodewijk de Waal, voorzitter FNV

75 Het gebouw is visueel vermoeid geraakt.

Ronald de Leeuw, directeur Rijksmuseum te Amsterdam

76 Seksualiteit is ons gegeven om haar in beheersing te beleven. Ik vergelijk homoseksualiteit met een wandeling langs een Rotterdamse kade. Vroeg of laat donder ik in het water, dus moet je het niet doen. Als ik een leven ga leiden waardoor ik voortdurend in bekoring kom, dan ga ik naar de donder.

Ad Simonis, aartsbisschop van Utrecht

77 Tering Jantje!

Pieter van den Hoogenband, zwemmer

78 De eerste kans is, naar mijn weten, in 2016. Dat is een target voor de komende vijf jaar. Er zullen nieuwe doelen moeten worden gesteld. Over het benodigde aantal vrijwilligers maak ik mij geen zorgen. De helft van de bevolking zit in de vut. Ik zou het wel willen trekken.

Annemarie Jorritsma, minister economische zaken

79 Mijn beste onderdelen komen nog.

Anky van Grunsven, amazone

80 Een echte ezel, met lange oren, spreekt mij erg aan.

Dick Bruna, tekenaar

81 Je hoort het één keer en vervolgens kan iedereen meezingen. Dat is de kracht. Maar eerlijk gezegd werd ik er zelf gek van, zo vaak hoorde ik het op de radio.

Jody Bernal, zanger

82 Nieuwe interventies? Het lijkt me niet.

Wim Duisenberg, president Europese Centrale Bank

83 Over het privé-leven van mijn dochter heb ik niets te zeggen.

Jorge Zorreguieta

84 Ik had nu eenmaal afgesproken het onder ons te houden.

Wim Kok, minister-president

85 Ik ben wel degelijk aanwezig.

Arnon Grunberg, schrijver

86 De ministers moeten oppassen dat ze niet afzakken tot gezellige flapuiten. Laten ze lekker over menselijke dingen (kapsels, ja, ook het kapsel van Maxima) kwekken. Maar laat ze zwijgen over een koninklijk huwelijk.

Hans Hillen, kamerlid CDA

87 Frankrijk behandelt ons publiekelijk als zwarthandelaren.

Prins Rainier van Monaco

88 Je zag na het debat een hele hoop gebroken serviesgoed liggen. Maar wat uitermate bevredigend kan werken, is om na zoiets samen nieuw serviesgoed te kopen.

Ad Melkert, kamerlid PvdA

89 Ik heb mij nooit eerder zo naakt beklapt gevoeld. Maar ik ben heel blij, al zijn bananen met zoute haring en drop vergeleken.

Geert Mak, schrijver/journalist

90 Nog steeds worden technische installaties in de kelder geplaatst. En wat dacht u van archieven van musea? Onder de grond!

Willem-Alexander, kroonprins/watermanager

91 Als je nou eens naar ons advies had geluisterd, en niet alles beter wist!

Sjimon Peres, oud-premier Israël

92 We zijn als een soort criminele organisatie neergezet.

Guido van Woerkom, hoofddirecteur ANWB

93 De PvdA lijkt wel een banenmachine.

Marnix van Rij, partijvoorzitter CDA

94 Ik heb mijn tijd gehad en het was een goede tijd. Ik denk niet dat ik nog eens in de race zal zijn voor iets. Ik ga nu gewoon proberen een goede burger te zijn.

Bill Clinton, president Verenigde Staten

95 Als u van ons walgt, kan ik u daar eerlijk gezegd geen ongelijk in geven.

Dan Rather, verslaggever CBS-televisie

96 Maar Jeb heeft gezegd dat ik heb gewonnen.

George W. Bush, presidentskandidaat VS

97 Zwezerik, darmen, T-bonesteak.

Laurens Jan Brinkhorst, minister van landbouw en veeteelt

98 Enkele hoofden mogen dan dezelfde gebleven zijn, hun functie is aangepast aan de nieuwe situatie. We hebben voldoende gezag.

Vosjilav Kostunica, president van Joegoslavië

99 Ik zou graag in de Westminster Abbey trouwen.

Madonna, Amerikaanse zangeres/filmster

100 Twee blikjes bier in het vliegtuig.

Tjerk Westerterp, oud-politicus