Met de CooKit van Clara Thomas stookt Eritrea de helft minder duur hout
Je moet nooit de wereld in één keer willen veranderen. Dat kan niet. Met elk mensenleven dat verandert, wordt de wereld beter. Langzaam, van binnenuit.’
Clara Thomas (64) haalt een thermometer uit een hittebestendige plastic zak, waarin een pan staat. „Negentig graden. Niet gek. Het is goed heet daarbinnen.” De pan wordt omringd door vier kartonnen wanden, die beplakt zijn met stevig aluminiumfolie. Dit folie ketst de warmte tegen de pan die, geverfd met dofzwarte schoolbordverf, de warmte optimaal absorbeert. De zogeheten CooKit heeft het weer mee. Zwaar trilt de lome lucht in Thomas’ achtertuin in Blaricum, hartje Gooi. Maar Thomas is wat gewend: meerdere keren was ze in Eritrea, één van de warmste landen van Afrika, om vrouwen met de CooKit te leren koken. Op zonne-energie. Negenhonderd vrouwen in Eritrea gebruiken hem inmiddels. Vandaag kookt Thomas rijst in de pan, met tomaten en kruiden. ,,Het is nu vier uur. Tegen etenstijd is dit klaar.”
Thomas is voorzitter van de Stichting Solar Cooking Eritrea-Nederland en leidt een projectgroep van vijf vrijwilligers die vrouwen in Eritrea met de CooKit leert koken. De stichting heeft de KPA-Wilde Ganzen-Award gewonnen, een prijs van de Wilde Ganzen en de NCDO. Bezoekers van de beurs met driehonderd kleinschalige plaatselijke projecten (kpa) kozen de CooKit tot de meest zinvolle. De stichting importeert de CooKit in Eritrea en leert de bevolking ermee koken. Wilde Ganzen/ICCO verdrievoudigt de fondsen die het project werft en draagt daarmee het grootste deel van de financiering.
Zelf gebruikt Thomas de CooKit regelmatig. „Laatst bakte ik er een cake in, met appel. En hier, heerlijke kippensoep. Je kan er van alles mee maken. En de temperatuur komt niet boven de honderd graden, dus het brandt nooit aan.” Ze lacht om haar eigen bevlogenheid. „Het klinkt als een verkooppraatje, maar dat is het niet. Ik verdien er geen cent aan. Het is gewoon ingenieus.”
Ongelovige blikken vielen Thomas ten deel op haar eerste voorlichting ter plaatse, in februari 2004. „Niemand geloofde dat je hierop kan koken. Want wat is het nou? Karton met folie en een pan in een zak. Eerst zien, dan geloven, dachten de vrouwen. Maar drie uur later zaten we met z’n allen aan de rijst.” Thomas spreekt steevast over vrouwen, kenmerkend voor de deplorabele situatie van het land. Talloze Eritrese mannen zijn omgekomen in een langslepende oorlog met buurland Ethiopië. Vele anderen dienen nog in het leger. Irrigatieprojecten zijn verwoest, bossen gekapt. Het land is uitgeput.
De bevolking kookt traditioneel op hout. Handelaren reizen dagenlang met kamelen om het hout uit de bergen te halen en verkopen het op de houtmarkt. Maar in het droge klimaat groeien bomen traag en onvolmaakt. Dat stuwt de prijs op: van een gezinsinkomen wordt soms de helft aan hout besteedt. ,,Mensen kunnen dat zoveel zinniger besteden. Aan schoolboeken voor hun kinderen, of aan beter, gezonder eten. Met de CooKit besparen ze de helft van de houtkosten. De aanschafprijs is, met subsidie, 3,50 euro. Dat is een gezin in twee weken aan hout kwijt, maar de CooKit gaat anderhalf jaar mee. Je kan er een gemiddeld gezin van zes personen mee voeden. Op zonne-energie.”
Thomas looft over de verbluffende simpelheid van de constructie, in de jaren ’70 uitgevonden door de Franse professor Bernard. Ze legde de CooKit, die door de stichting Kozon al in Noordwest-Afrika wordt geïntroduceerd, voor aan contacten in Eritrea, die ze via vrijwilligerswerk kende. Het lokale enthousiasme was overweldigend. Thomas zette een stichting op, importeerde 2500 CooKits en reisde verschillende keren naar Eritrea om de bevolking met de CooKit bekend te maken.
„De mentaliteit daar intrigeert me mateloos. Niemand heeft wat, maar iedereen maakt er het beste van. Dat staat pal op onze westerse beleving: we kunnen alles kopen wat ons hartje begeert, en toch zijn we niet gelukkig. Afrikanen laten mij mijn bezit relativeren, ik merk dat ik er steeds minder om geef. Natuurlijk, mijn welvaart is heel aangenaam, zonder meer, maar daar draait het leven niet om. Dat gezichtspunt verrijkt mijn leven ongelooflijk.”
Haar volgende doel is de productie vanuit het Gelderse Zevenaar naar Eritrea te verplaatsen. Dat drukt de kosten enorm. „Bovendien stimuleert het de lokale economie. Vrouwen kunnen dan in een fabriekje werken of les geven in het gebruik ervan.” Thomas wil zo een soepel functionerend model opzetten, dat andere landen kunnen overnemen. Volgend jaar schrijft ze daarom een draaiboek. „Ik hoop dat de vluchtelingenorganisatie UHNCR het gaat gebruiken in hun opvangkampen. Geen vluchteling hoeft dan nog te lopen voor hout. Landen als Soedan en Ethiopië zijn al geïnteresseerd. Ook zij zien de problemen: over 20 jaar is het hout gewoon op. Er is zon in overvloed, die kan de rol van warmtebron overnemen. De uitvinding is zo effectief, zo verbluffend eenvoudig. Dat is de kracht van het ding.”
Damp slaat uit een pan met rijst en tomaten. De CooKit heeft zich bewezen, zelfs in een Nederlandse tuin. Thomas, het deksel in haar hand, lacht er nog eens om. „Ik ben een gepensioneerde Gooise vrouw, ik kan gaan golfen, bridgen, reizen. Maar dan had ik zoveel prachtige mensen niet ontmoet, zoveel ervaringen misgelopen. Zo is mijn leven zinvoller. Dat is échte rijkdom.
