Merkwaardige patstelling houdt bedrijven op de rem
Ze zitten op een berg met geld en wachten op elkaar. "Wie zet de eerste stap?", vraagt hoogleraar bedrijfsfinanciering aan de Nyenrode Business University Jaap Koelewijn zich af. Hij spreekt van een 'merkwaardig soort patstelling' van bedrijven die maar niet willen investeren.
Bij een economische crisis gaat de aandacht al snel uit naar consumenten die beknibbelen op uitgaven. Maar bedrijven hebben precies dezelfde neiging. En als zij niet langer investeren, betekent dat minder werk en lagere lonen. Waardoor de koopkracht daalt en de economie verder achteruitsukkelt.
Dat bleek gisteren maar weer eens, toen Eurostat zijn nieuwste cijfers presenteerde. Door dalende investeringen groeit de economie niet meer.
Eigen aandelen kopen
Welke bedrijven 'schuldig' zijn? "Elsevier, Philips, ING", zegt Koelewijn. "Je moet op Google even 'aandelen inkopen' intikken. Dan rolt er een hele lijst namen uit." Eigen aandelen inkopen is een teken dat bedrijven niet weten wat ze met hun geld moeten doen.
Mario Draghi weet dat. De president van de Europese Centrale Bank riep ondernemers al een aantal keer toe dat zij moeten investeren. Ook de Deutsche Bank maant bedrijven tot actie. Zelfs de machtige investeerder Blackrock stuurde ondernemingen een brief met het dringende verzoek het geld van de bank te halen en te investeren. "De druk op ondernemingen neemt toe", zegt Koelewijn. "Maar je kunt ze niet dwingen een fabriek te kopen, telefoons te ontwikkelen of nieuwe netwerken aan te leggen."
Nieuwe fabrieken en nieuwe producten ontwikkelen betekenen meer personeel. En daar is geen geld voor, roepen werkgevers. Dus moeten de kosten voor arbeid maar omlaag, zo was de gedachte in de beginjaren van de crisis. Maar een rapport dat de Oeso eerder deze week uitbracht liet, niet voor het eerst, zien dat het uitgespaarde loon niet is gebruikt voor meer banen, maar als winst in de kassen van bedrijven vloeide. Soms was dat nodig, vaak ook niet. Maar verdere loonmatiging om werk te scheppen, heeft dus geen zin, stelt de Oeso.
Jongeren aan de kant
Arbeidseconoom aan de Universiteit van Amsterdam Wiemer Salverda is het daar mee eens. "Neem de bouw. Dat is een sector waar weinig werk is. Bouwbedrijven nemen echt geen nieuwe mensen aan omdat het goedkoop is. Ze moeten opdrachten hebben." Daarnaast ziet hij goedkope jongeren aan de kant staan terwijl duurdere vaste krachten blijven zitten.
Koelewijn stelt dat grote ondernemingen die winst maken best kunnen investeren in personeel. "Alleen, onder de huidige arbeidsmarkt-omstandigheden kunnen bedrijven makkelijk aan personeel komen. Dat drukt de lonen. Al zien we in de technische beroepen dat er her en der sprake is van krapte." Dat zou lonen kunnen opdrijven.
Dat bedrijven in Nederland over het algemeen gezond zijn, blijkt bijvoorbeeld uit het geld in de spaarpot; de bedrijfsbesparingen. "Die staan op 7 tot 8 procent van het bruto binnenlands product", zegt Koelewijn. "Dat geeft aan dat veel geld niet wordt ingezet in de economie."
Dat is al jaren het geval. Het gat tussen bedrijfsbesparingen en investeringen groeit al sinds eind jaren negentig. Over de oorzaak kunnen economen slechts speculeren.
Staatsleningen
Volgens Salverda "spelen verwachtingen een grote rol. Daarom denk ik dat het een positief signaal zou zijn als het overheidsbeleid verandert. Wanneer de overheid investeert in infrastructuur, kan zij bedrijven meenemen en aangeven dat zij vertrouwen heeft in de toekomst."
Het probleem bij de overheid is geld, maar "dat kun je lenen tegen lage tarieven. In Duitsland staat de rente op een tweejarige staatslening onder nul. Je moet geld meebrengen wil je het aan de staat uitlenen. Dat is in Nederland niet veel anders. Dus dit is hét moment om investeringen te doen." Koelewijn voegt daar aan toe dat de overheid ook kan investeren in onderwijs en de zorg. "Dat zijn uitgaven die in het binnenland terechtkomen."
