Mensenrechten in Mexico: 'Waar hééft jouw koning het over?'

Zijn woorden waren gericht aan de Mexicaanse president Enrique Peña Nieto, die tijdens een staatsbezoek aan Nederland op Paleis Noordeinde kwam lunchen.

Ik moest schrikken toen ik het las. Mijn Mexicaanse vrienden en collega's voor wie ik de tekst vertaalde nog meer. Ze reageerden woedend of vol ongeloof. Peña Nieto die hard heeft gewerkt voor de mensenrechten? Waar hééft jouw koning het over?

Geef ze eens ongelijk, want met de mensenrechten in Mexico is het dramatisch gesteld. In de voortwoekerende drugsoorlog zijn onder Peña Nieto meer dan honderdduizend mensen op gewelddadige wijze omgekomen, waaronder vele tientallen journalisten en honderden mensenrechtenactivisten. Ruim dertigduizend mensen zijn daarnaast verdwenen. Het zijn cijfers die de Argentijnse junta van de jaren zeventig en tachtig doen verbleken.

Desinteresse

Dát er een drugsoorlog gaande is in Mexico kan Peña Nieto moeilijk worden aangerekend; het was zijn voorganger Felipe Calderón die het criminele geweld liet escaleren door duizenden soldaten in te zetten tegen de drugsbendes in het land. Wat hem echter absoluut wel aangewreven kan worden, is dat de situatie onder hem alleen maar is verslechterd. De Nationale Mensenrechtencommissie (CNDH) publiceerde vorig jaar - het gewelddadigste in de recente geschiedenis van Mexico - zevenennegentig aanbevelingen, een record.

Is dat ondanks Peña's 'harde werken' gebeurd? Nee, bevestigde een tiental collega's en experts die ik er deze week over sprak. Eerder ligt de oorzaak bij de desinteresse van de president voor mensenrechten, stellen ze collectief.

Koning Willem-Alexander noemde de vorig jaar aangenomen Wet tegen Verdwijningen een voorbeeld van het zogenaamde harde werk van de president, maar daarmee gaf hij hem wel heel veel eer. Ja, Peña Nieto heeft de wet ondertekend, maar het initiatief ertoe werd genomen door families van vermiste Mexicanen, werd gesteund door mensenrechtenorganisaties en kwam onder grote nationale en internationale druk na lang soebatten in het Congres tot stand.

Wat betreft journalisten en mensenrechtenactivisten sloeg de koning in zijn toespraak zelfs helemaal de plank mis. Een federaal instituut om hen te beschermen, het zogenoemde Mechanisme, werd niet onder Peña opgericht, maar onder diens voorganger Felipe Calderón. De speciale openbaar aanklager die geweld tegen journalisten moet onderzoeken (FEADLE) werd zelfs twee presidenten geleden in het leven geroepen, onder Vicente Fox.

Stijging

De regering-Peña Nieto heeft die instituties niet versterkt. Integendeel; het Mechanisme had begin vorig jaar geen geld meer, en het budget van de FEADLE is dit jaar juist verlaagd. Intussen is het aantal moorden en aanvallen op journalisten de laatste drie jaar sterk gestegen.

Waar Peña Nieto wel het initiatief toe heeft genomen, is de vorig jaar aangenomen Binnenlandse Veiligheidswet, die de rol van het leger in de strijd tegen de georganiseerde criminaliteit heeft verstevigd. Mexicaanse militairen hebben volgens de Nationale Mensenrechtencommissie sinds 2007 meer dan tienduizend mensenrechtenschendingen op hun naam staan. De militairen kunnen dankzij de nieuwe wet hun gang blijven gaan, en hoeven daarvoor wettelijk amper meer rekenschap af te leggen.

Over de Binnenlandse Veiligheidswet sprak Koning Willem-Alexander niet. Zijn andere opmerkingen over mensenrechten in Mexico en de rol van Peña Nieto gaven een verkeerde voorstelling van zaken of waren domweg incorrect. Inderdaad: waar hád Willem-Alexander het eigenlijk over?

Jan-Albert Hootsen schrijft regelmatig over zijn woon- en werkplaats Mexico. Lees hier meer artikelen.

Lees ook: Handel in datalekken deert de Mexicaan niet

Met meer dan 80 miljoen gebruikers op een bevolking van 125 miljoen is dit land verslaafd aan het sociale netwerk. Toch is het schandaal omtrent Cambridge Analytica amper gespreksonderwerp hier.