'Mensen die onze brieven lezen krijgen heimwee naar het verleden'

Toekomstige bewoners van het dubbeldorp mogen over honderd jaar een grafkist bij de kerk op de terp opgraven. In die kist zitten ruim honderd portretten en persoonlijke brieven van de dorpsbewoners. Beeldend kunstenaar Beb Mulder tekende in zeven maanden tijd een deel van zijn dorpsbewoners. In het bijzijn van een notaris wordt de kist met de portretten en de brieven vandaag met enig ceremonieel aan de aarde vrijgegeven.

Al dertig jaar woont en werkt Beb Mulder in Wieuwerd, een dorpje vlakbij Sneek. Een kilometer verderop ligt Britswerd. Beide dorpjes, goed voor zo'n vierhonderd bewoners, zijn in sociaal opzicht een dubbel-dorp. Veel activiteiten worden samen georganiseerd en ook de dorpsbewoners vinden dat zij bij elkaar horen. De oorsprong voor het portretten-project ligt twintig jaar geleden. “Elk jaar komt het volk bij elkaar op de jaarlijkse kermis. Toen heb ik de hele dorpsbevolking al eens gefotografeerd. Maar eigenlijk had ik me in die tijd al bedacht, dat ik alle mensen wilde portretteren. Maar daar was het tot voor kort nooit van gekomen.”

Door steeds drukkere werkzaamheden, Mulder heeft een decoratiebedrijf met een aantal vaste medewerkers, kwam het er nooit van. In april van dit jaar stond dan eindelijk het eerste bezoek aan een dorpsgenoot gepland. “Ik heb het idee om portretten met olieverf te maken, gauw laten varen. Dat is immers veel te arbeidsintensief. Maar potloodtekeningen kan wel. De meeste tekeningen zijn 's avonds onder het genot van een borrel aan de keukentafel gemaakt. En dat was erg leuk, mijn contacten in het dorp zijn weer helemaal aangehaald.”

Mulders vrouw Anke Piebenga zorgde voor de doorloop in het project 'Boadskip oan de takomst' (Boodschap aan de toekomst). Dorpsbewoners waren eerst wat twijfelachtig en moesten over de streep getrokken worden. Maar toen eenmaal de eerste tekeningen in de kerk hingen, ging het eigenlijk vanzelf.

“De mensen vonden het eerst maar niks. We zijn toen in onze eigen kring begonnen en na verloop van tijd gaven steeds meer mensen zich spontaan op. Uiteindelijk hebben 117 dorpsbewoners zichzelf laten portretteren. Dat is toch een kwart van de dorpsbevolking.”

Opvallend genoeg wilden de oudere dorpsbewoners liever niet getekend worden. “Ik denk dat ze het eng vonden. Een duidelijke verklaring heb ik er anders niet voor. Ook het idee een brief te schrijven aan het nageslacht drukt ze waarschijnlijk te veel met de neus op de feiten. Iedereen is sterfelijk en volgens de wet van de ouderdom zij als eerste.”

Alle portretten gaan vergezeld met de brieven in luchtdichte zakjes. Daarna wordt de kist ook nog vacuüm gezogen. Zo blijven de tekeningen en brieven het beste bewaard. Beb Mulder heeft ook zichzelf en zijn vrouw geportretteerd. Zijn brief wordt een weerslag van het hele project. Vooral de voorwaarde dat de kist pas in 2096 opgegraven mag worden, geeft de kunstenaar een bijzonder gevoel.

“Ik ben nu zeven maanden bezig geweest om die 117 tekeningen te maken. Over honderd jaar wordt dat opgegraven, dat is fascinerend. Vooral door het idee hoe het er dan uit zal zien en wat de mensen dan met deze kist gaan doen. Het is toch een stukje micro-historie. Ik denk dat de historici van nu daar jaloers op zijn”, vertelt de beeldend kunstenaar.

De kist wordt door hem met een gemengd gevoel de grond ingezet. Naast het enthousiasme en de fascinatie heeft hij toch een weemoedig gevoel over het einde van het project. “De reactie komt nog wel, maar nu vind ik het alleen maar spannend.”

Eén van de oudste geportretteerden is de 64-jarige Anne Schilstra. Zijn brief aan de toekomst heeft hij gericht aan zijn eigen nageslacht. “De mensen moeten weten hoe het hier toen was. Toen wij hier begonnen waren de lonen vijfendertig gulden in de week. Ik vraag me echt af hoe die ontwikkeling verder verloopt. Ik zou wel willen dat ik even kan zien hoe het er dan toegaat.”

Erg veel hoop voor de toekomst heeft Schilstra niet. Zijn geliefde landschap zal veranderen in verstedelijkt gebied. “De mensen die onze brieven lezen, krijgen heimwee naar het verleden. Daarom is het ook belangrijk voor hen dat zij weten hoe het hier was.”

Zijn brief gaat vooral over zijn eigen leven. Schilstra heeft zich opgewerkt tot de ondernemer van het dorp. Zijn brief belicht helemaal de ontwikkeling van zijn bedrijf en hij heeft het epistel dan ook betiteld als een 'Fryske dream in een voormalige zuivelfabriek'. “Mijn vrouw en ik zijn afkomstig uit een heel gewone arbeidsfamilie. We hebben een timmerbedrijf opgezet, maar dat liep uiteindelijk heel anders. In 1968 hebben we de oude zuivelfabriek gekocht. We zijn toen begonnen met montage van panelen en we waren de enige in Nederland die dat deden. Een gat in de markt. Grote bedrijven hebben we compleet aangekleed. Het is een succes geworden. Een echte successtory en voor ons een droom”, vertelt Anne Schilstra.

De voormalige ondernemer is geschrokken bij de aanblik van zijn portret. “Het is totaal anders als een foto en daar had ik helemaal niet bij stilgestaan. Ik moest even wennen.Ik denk dat het wel lijkt.”

De negentienjarige Baukje Willems is een van de jongste deelnemers van het project. Haar portret vindt ze, met wat kanttekeningen, mooi. “Ik herken mezelf hier duidelijk in. Alleen vind ik dat ik er zo jong uit zie. Ik lijk wel vijftien. Het is vreemd om getekend te worden, en zeker als je het resultaat ziet. Mijn vader en moeder zijn ook getekend en dan kunnen mensen in 2096 zien, hoeveel ik op mijn moeder lijk. Over honderd jaar komt er een mooie weerslag van onze familie naar boven.” Baukje Willems had een duidelijke behoefte om zich te laten tekenen. “Ik ben erg bezig met de toekomst en het verleden. Ik had ook graag zoiets van mijn familie gehad. Ik vind het belangrijk, dat mensen over honderd jaar weten hoe wij hier geleefd hebben. Mijn brief richt zich ook aan iedereen die daar geïnteresseerd in is. Ik beschrijf mijn leven, mijn school en alles wat ik doe.”

Zelf denkt Baukje niet dat haar nazaten nog in Britswerd wonen. Binnenkort wil zij in Amsterdam een opleiding fotografie volgen en dan ook daar bestaan opbouwen. “Ik hoop dat mijn foto's over honderd jaar ook nog bestaan, net als deze portretten.”