Meer werk voor minder geld

,,Een nieuwe vorm van dwangarbeid'', noemde FNV-bestuurder Jongerius het plan van Oudkerk om werklozen voortaan met behoud van uitkering stage te laten lopen. Waar ze nu nog een dienstverband krijgen met een salaris tot 120 procent van het minimumloon, houden de stagiairs bijstand (70 procent van het minimumloon). Amsterdam moet in totaal 1800 gesubsidieerde banen schrappen.

STELLING 1

Met stageplekken voor bijstandsgerechtigden herintroduceert Amsterdam dwangarbeid.

Oudkerk: ,,Dat is even onzinnig als onwaar. Wat wij doen is een kans bieden aan mensen die anders niet aan de slag komen. Na die stages krijgen ze de garantie op een betaalde baan of alsnog een gesubsidieerde baan met salaris. Door die stages doen ze ervaring op en vergroten ze hun kansen. Ik kies dus voor werk. De FNV maakt helaas continu de verkeerde keuze.''

Jongerius: ,,Wat Amsterdam doet, strijdt met alles waar wij als vakbeweging voor opgericht zijn. Voor werk moet betaald worden. En mensen die hetzelfde werk doen, horen daarvoor ook gelijk te worden beloond.''

Oudkerk: ,,Met dat principe ben ik het eens. Inderdaad, de een krijgt 120 procent van het minimumloon en de ander 70 procent. In het allerergste geval heb je dus gelijk voor die zes maanden. Maar ik kijk verder. Want na die zes maanden heeft de werkloze een fantastisch opstap. Anders gaat hij behoren tot hetzelfde werklozenleger dat we in de jaren tachtig hadden. Die mensen hebben jarenlang aan de kant gestaan.''

Jongerius: ,,Waar het in de kern om gaat is dat je als gemeente de bezuinigingen van het rijk doorschuift naar de bijstandsgerechtigde.''

Oudkerk: ,,Ik vind het zo'n Pavlov-reactie van de FNV. En dat gebeurt zo vaak. Ik weet nog, we hadden een paar jaar terug een enorm lerarentekort in Amsterdam. Dat wilde we oplossen door een kleine toeslag te geven aan leraren die op heel moeilijke scholen lesgeven. We hadden toestemming van het ministerie. Zegt de FNV: Nee, dat doen we niet, want dat is ongelijke behandeling. Dan denk ik, jongens, we proberen hier een probleem op te lossen, denk nou met ons mee. Ga niet meteen in de gordijnen hangen dat het niet kan. Terwijl jullie wel onze broeders, (lacht) en zusters, in de strijd zijn.''

Jongerius: ,,Ik trek me dat punt van Pavlov niet aan. Wij kijken ook langer vooruit. De vakbeweging heeft met heel veel moeite vorig jaar in het najaarsoverleg met werkgevers en het kabinet afspraken gemaakt over werkgelegenheid. Wij hebben voor elkaar gekregen, dat geld, wat anders naar de werknemers gegaan was, nota bene óns geld, van álle werknemers in Nederland, dat we dat zouden reserveren voor een regeling om gesubsidieerde banen om te zetten in reguliere arbeid. Dat is nog amper gebeurd. Van de 10000 gesubsidieerde banen zijn er nog maar 3000 gewone banen geworden. Daarmee houden gemeenten zich niet aan de afspraken. De oplossing die Amsterdam heeft voor het wegvallen van de gesubsidieerde banen vind ik niet creatief. En dat valt me tegen van deze wethouder. Hoe het dan wel moet? Wij willen mensen laten werken tegen een normaal salaris. De uitkering moet je gebruiken als loonkostensubsidie.''

Oudkerk: ,,Dat is goed.''

Jongerius: ,,Daar is dus niks Pavlov aan.''

Oudkerk: ,,Maar er moeten meer oplossingen mogelijk zijn. Voor mij is het meedoen veel belangrijker dan het loon. Uiteindelijk is salaris belangrijk, terecht dat jullie daar honderd jaar voor gevochten hebben. Maar ik zou die omslag van de FNV ook willen. Jullie zien toch ook dat er een enorme golf van werkloosheid op ons afkomt. Als de KLM straks echt gaat reorganiseren, dan moet ik met hulp van de FNV -en die krijg ik echt niet van het kabinet Balkenende- die mensen aan het werk zien te krijgen.''

Jongerius: ,,Vorige week hebben we met het kabinet afgesproken dat we gaan doorpraten over de jeugdwerkloosheid.''

Oudkerk: ,,Zal ik daar meteen iets over zeggen?

Jongerius: ,,Wij vinden het werkloosheidsplan van het kabinet, waarbij er 40000 leerwerkplekken voor jongeren moeten komen, nu nog vooral een catalogus van goede bedoelingen.''

Oudkerk: ,,Ik vind het volkomen buiten iedere realiteit. Ik vind het zelfs een gotspe dat ze dit op die manier durven. De FNV en ook werkgevers hadden hier keihard nee tegen moeten zeggen.''

Jongerius: ,,Wij hebben ook kritiek, maar we gaan er toch mee aan de slag. Wij willen die inspanning leveren om 40000 leerwerkplekken in het bedrijfsleven te vinden.''

Oudkerk: ,,Maar het kabinet trekt er geen geld voor uit. Waanzin. Dus het aanpakken van het grootste probleem in Nederland, de werkloosheid, mag geen extra geld kosten. Werkgevers krijgen maar 1500 euro subsidie als ze een jongere aannemen, die doen dat dus niet. Als ik bij de FNV zou werken, had ik gezegd: dit gaat niet. Dan ben je namelijk in 2007 medeverantwoordelijk voor de grootste jeugdwerkloosheid ooit.''

Jongerius: ,,Ik reken erop dat we extra geld krijgen van de gemeenten en uit Brussel. Dan kunnen wij 40000 plekken bij elkaar rammelen.''

Oudkerk: ,,Rammelen.''

Jongerius: ,,Ja, rammelen. Dan gaan we langs bij verschillende bedrijfstakken en sectoren. Maar ik ga geen gratis werknemers naar Philips sturen, of naar de KLM. Deze mensen gaan niet met behoud van uitkering werken. Dat valt op de werkvloer niet uit te leggen. Ik kan toch niet bij de KLM of in het midden- en kleinbedrijf, waar 60000 banen verdwijnen, komen vertellen: welliswaar vervalt jullie arbeidsplaats, maar de werkgever krijgt er gratis iemand voor terug. Het kabinet zet hier een sluis open en ook gemeenten maken er gebruik van.''

Oudkerk: ,,En waarom doen we dat? Omdat we die ene persoon, meneer Jansen of Pietersen, daarmee de komende jaren, of zelfs decennia, niet aan de kant laten staan.''

Jongerius: ,,Nee, maar je zet die mensen naast mevrouw De Vries die ontslagen wordt en een gratis vervanger krijgt.''

Oudkerk: ,,Wat moeten we dan doen. Niets? Wij strijden samen tegen deze bezuinigingen, maar ze zijn een feit.''

STELLING 2

Werken is altijd beter dan thuiszitten met bijstand.

Jongerius (aarzelend): ,,We onderschrijven dat wel. Werken is beter. Je verdient er geld mee, leert een vak, hebt collega's.''

Oudkerk: ,,Deze volgorde, die is fout. Mijn volgorde is anders. Misschien komt dat omdat ik ook al 20 jaar huisarts ben in Amsterdam. Maar mensen die op een of andere manier er weer bijhoren, dat is zoveel meer dan geld alleen.''

Jongerius: ,,Ik noem die dingen dus ook. Maar het risico is dat iedereen die nu een uitkering heeft, als een soort klaploper wordt afgeschilderd. Terwijl het ook om mensen gaat, die echt niet kunnen werken, die doorgezakt zijn vanuit de WAO naar de bijstand. Alsof we in Nederland ook niet trots mogen zijn dat we het fatsoen hebben dat we een soort laatste vangnet hebben.''

Oudkerk: ,,En zo is het. Ik heb in Amsterdam maar één credo. Werk boven inkomen. Dat is een trendbreuk want in Amsterdam is het 20 jaar andersom geweest. Hier hebben wij circa 16000 mensen die we een fatsoenlijke uitkering moeten geven. We kennen die mensen, die moet je zelfs met rust laten. Maar die werklozen, we hebben in Amsterdam 45000 bijstandsgerechtigden, die wél iets kunnen, die moeten, aan het werk. Juist ook om de uitkering overeind te houden. En als ze dat niet willen moeten we maar wat strenger zijn. Dan krijgen ze een korting of geen uitkering meer.''

STELLING 3

De nieuwe bijstandswet leidt tot willekeur bij gemeenten.

Jongerius: ,,Gemeenten krijgen zoveel vrijheid, ik maak me zorgen over de cao voor de mensen in gesubsidieerde arbeid.''

Oudkerk: ,,Vertrouw je ons niet. Wat denk je dat we gaan doen?''

Jongerius: ,,Ik denk, dat heeft Vereniging Nederlandse Gemeenten ook gezegd, dat jullie zeggen: we hebben geen landelijke cao meer nodig.''

Oudkerk: ,,En als dat nou een betere cao zou zijn? Je gaat er vanuit dat het een rotzooi wordt.''

Jongerius: ,,Het wordt een rotzooi als iets wat nu onder een cao valt, straks over 400 cao's gaat versnipperen. Dat is niet de manier waarop je in Nederland je systeem van arbeidsverhoudingen moet organiseren. Ik snap dat je als wethouder graag creatief wilt zijn, maar we moeten niet allemaal het wiel opnieuw uitvinden. Handhaaf die cao.''

Oudkerk: ,,Ik wil niet het wiel opnieuw uitvinden. Maar de huidige regeling is duur. Met dat geld kunnen we meer mensen aan het werk helpen, zonder dat iemand daar ook maar een euro slechter van wordt.''

Jongerius: ,,Ik ben stomverbaasd over het enthousiasme van gemeenten over deze bijstandswet. Waar vorig jaar nog veel weerstand was tegen de bezuinigingen op gesubsidieerde arbeid en wethouders nog vooropliepen in demonstraties, is dat nu weg. Staatssecretaris Rutte (VVD) heeft dat heel handig gedaan. Hij krijgt het voor elkaar dat linkse wethouders als Oudkerk en Eigeman in Den Bosch het werk voor hem opknappen.''

Oudkerk: ,,Wij stáán niet te popelen om rechtse dingen voor Rutte op te knappen. Hij communiceert handig, maar kan ons geen knollen voor citroenen verkopen. ''

Jongerius: ,,De gemeenten zijn erin getrapt.''

Oudkerk: ,,Nee hoor. Wij stellen nog harde voorwaarden voordat we met de wet instemmen. Amsterdam en Rotterdam hebben 34 procent van alle bijstandsgerechtigden in Nederland. Als wij nee zeggen, gebeurt het gewoon niet.''

Jongerius: ,,Maar waarom wil je het nou zo graag?''

Oudkerk: ,,Dat gemeenten nu volledig verantwoordelijk worden voor de bijstand, is precies die prikkel die wij, laten we daar eerlijk over zijn, in Amsterdam 20 jaar gemist hebben.''

Jongerius: ,,Maar als jullie het niet goed doen, wordt het probleem toch doorgeschoven naar de bijstandsgerechtigde?''

Oudkerk (grijnst): ,,Je kunt artikel 12 gemeente worden. (Dat is een failliete gemeente die onder curatele van het rijk staat, red.). Nee, ik ga de rekening niet doorschuiven.''

Jongerius: ,,Maar misschien over twee jaar wel. Omdat je dan leuk begonnen bent, maar het werkt niet.

Oudkerk: ,,Ik klets hier niet wat uit mijn nek. Wij hebben in Amsterdam een akkoord afgesproken waarin we dus elders geld weghalen om te kunnen investeren in werkgelegenheid. We gaan het ambtenarenapparaat inkrimpen, waar de FNV ook niet blij mee is overigens. En we bezuinigen op infrastructuur. Wij maken de keuze dus wel, die het kabinet niet maakt. De afspraken hier zijn gemaakt met twee partijen die ook in het kabinet zitten plus de PvdA.''

Jongerius: ,,Jullie kiezen daarvoor, maar mijn eigen gemeente Utrecht kiest er misschien voor om het over de schutting van een andere gemeente te gooien.''

Oudkerk: ,,Dan moet ik naar wethouder Spekman toe en zeggen: ben je nou helemaal besodemieterd.''

Jongerius: ,,Maar dat kan nu ook. Waarom moet het risico voor de bijstand bij de gemeenten komen te liggen. Ik ben bang dat gemeenten die geld te kort hebben, dat gaan korten op toeslagen voor bijstandsgerechtigden. Dat zie je nu al gebeuren. (...)

Oudkerk: ,,Wij gaan daarom dus ook nog harde eisen stellen aan het kabinet. Ik wil bijvoorbeeld meer regie over het Centrum voor Werk en Inkomen, waar iedereen die bijstand aanvraagt zich moet melden. Dat loopt niet. Als zij te makkelijk mensen doorlaten, moet ik opdraaien voor de bijstandsuitkeringen. Dat doe ik dus niet. We willen ook aan groepen bijstandsgerechtigden extraatjes kunnen geven. Het is waanzin dat het kabinet ons wel volledig afrekent, maar ons niet alle regie geeft. De Tweede Kamer moet die dingen spijkerhard regelen. Als dat rondkomt, hoeft de FNV niet te vrezen.''