Meer nieuwe boten dan er getroffen vissers waren

Het beeld van een alles verwoestende vloedgolf die zich stort op idyllische Aziatische kustplaatsjes raakte een gevoelige snaar in Nederland. In korte tijd kwam er spontaan ruim 160 miljoen euro binnen op giro 555, de rekening van de Samenwerkende Hulporganisaties. Een radio- en televisieactie, bijna twee weken na de ramp, was goed voor ruim 14 miljoen. Toenmalig minister Van Ardenne van ontwikkelingssamenwerking legde 5 miljoen op tafel. Via internet 555 kwam 12,5 miljoen binnen, al liep op dat kanaal niet alles naar wens. Ruim 200.000 giften werden per ongeluk tweemaal afgeschreven; gedupeerde gevers kregen de helft terug. Nadat de laatste giften waren geteld, hadden de hulporganisaties 208.300.000 euro te besteden. Nog altijd een recordbedrag.

Na aftrek van kosten bleef er bijna 200 miljoen euro over. Dat geld is in drie jaar tijd uitgegeven, een jaar langer dan gebruikelijk is, vanwege de omvang van de ramp en de hoogte van het te besteden hulpbedrag. Het is lastig te zeggen hoeveel mensen er zijn bereikt, schrijven de hulporganisaties in hun verantwoording, maar een grove schatting brengt ze op zo'n drie miljoen.

Bijna de helft van het ingezamelde geld ging naar Indonesië, Sri Lanka kreeg 35 procent en India 15 procent. Kleinere bedragen zijn besteed in Burma en Thailand (samen 0,4 procent) en Somalië (0,6 procent). De schade was in die landen minder groot of, in het geval van Thailand, de overheid was zelf in staat om noodhulp te geven en het land op te bouwen. Ook India, dat zwaar werd getroffen, kreeg om die reden minder hulp uit Nederland.

Van het geld zijn vooral veel huizen gebouwd; ruim een derde van het geld ging naar dat doel. Zorgen dat mensen weer in hun levensonderhoud konden voorzien, staat met 22 procent op twee, onderwijs met 14 procent op drie, zo meldden de hulporganisaties in hun eindverslag in 2007. Een jaar later oordeelden zeventien rekenkamers - waaronder de Nederlandse - dat niet goed is vast te stellen waaraan het geld is uitgegeven. Door gebrekkige administratie is geld vaak niet te volgen van gever tot ontvanger, meenden de rekenkamers.

De hulporganisaties zelf meldden andere obstakels bij de wederopbouw. In Atjeh en Sri Lanka woedde een conflict, in Somalië ontbrak een sturende overheid. In India was die er wel, maar die overheid liet dalits - mensen van de laagste kaste - vaak niet meeprofiteren van de hulp. En in de eerste, onoverzichtelijke fase stortten zich zo veel hulporganisaties op de landen, dat het kon gebeuren dat het aanbod van nieuwe vissersboten in Sri Lanka het aantal getroffen vissers oversteeg.

Nederlanders trokken massaal hun portemonnee voor de slachtoffers van de tsunami. In totaal schonken ze ruim 208 miljoen euro. De hulporganisaties zeggen van dat geld vooral veel huizen gebouwd te hebben.

undefined