Meer natuur rond grote wateren

De kokerjuffer is al gevonden in de IJssel, de zalm komt weer terug in de Maas en het is een kwestie van tijd of de zeehond is weer te zien in de drukbevaren Nieuwe Maas bij Schiedam. Voor Rijkswaterstaat zijn dit allemaal bewijzen dat Nederland met het verbeteren van de waterkwaliteit 'redelijk op weg is.'

In Europees verband is in 2000 afgesproken dat het water in alle lidstaten van de Europese Unie in 2027 schoon is. Rijkswaterstaat publiceert vandaag een tussenrapportage, en daaruit blijkt dat ons land op schema ligt met de grote wateren waarvoor het rijk verantwoordelijk is. Dat zijn naast de grote rivieren ook de Zeeuwse wateren, het IJsselmeer en de Waddenzee

"Als we in dit tempo doorgaan, dan zijn alle maatregelen in 2027 uitgevoerd", licht projectmanager Roel van der Schee de uitkomsten toe. Dat betekent niet perse dat het water overal schoon is. Rijkswaterstaat richt de natte gebieden opnieuw in, bij voorbeeld door geulen aan te leggen of oevers natuurvriendelijk in te richten. Zo wordt het water schoner en kunnen er weer dieren en planten leven die verdwenen waren door het rechttrekken van rivieren in het verleden.

Maar de kwaliteit van het water wordt niet alleen beïnvloed door dit natuurherstel. Het water heeft te lijden van chemische stoffen die erin terechtkomen, bijvoorbeeld uit medicijnen. Dat is een verklaring voor het feit dat het water nu vervuilder is dan in 2000, zoals deze week werd vastgesteld in de monitor duurzaam Nederland. "Dat is een lastig dossier, daar wordt niet iedereen bij ons vrolijk van", zegt Van der Schee.

Snel en goed resultaat

Meer voldoening geeft zijn ervaring dat relatief eenvoudige en goedkope ingrepen, snel en goed resultaat hebben. Als voorbeeld noemt hij de dode bomen die worden gelegd in ondiep water bij oevers en in kribvakken. Vissen en andere waterdieren vinden er meer voedsel en beschutting dan op de kale zandbodems en de stenen die in plaats zijn gekomen van de natuurlijke oevers.

Bij het plaatsen van de dode bomen houdt Rijkswaterstaat rekening met de scheepvaart. Die moet niet gehinderd worden. Het natuurherstel mag evenmin problemen opleveren voor de boeren. Daarom worden de Haringvlietsluizen wel op een kier gezet, zodat vissen er doorheen kunnen zwemmen. Maar er wordt ook voor gezorgd dat boeren over voldoende zoet water kunnen beschikken.

"Grosso modo kun je de functies combineren", merkt Van der Schee. "Het kan soms even wringen, maar dan maken we een ander ontwerp. Dat kost dan wel even tijd, maar dat is niet erg. Je legt natuur aan, als dat bij wijze van spreken in 2017 klaar is is dat hartstikke mooi, maar een jaartje later is ook goed."

Juist in dat combineren van functies ziet Martina Vijver, ecotoxicoloog aan de Universiteit Leiden, nog wel een probleem. Vijver is onder de indruk van de resultaten van Rijkswaterstaat. Tegelijkertijd zegt ze: "Je komt er niet als je alleen op deze manier doorgaat."

Voor de laatste loodjes is het volgens Vijver noodzakelijk dat de vooruitgang per plek wordt gemeten, dat omwonenden bij de projecten worden betrokken en dat 'ruimer wordt gedacht' over hoe chemische en ecologische waterkwaliteit wordt gemeten en afgerekend. "We moeten bedenken of natuur overal kan samengaan met scheepvaart, landbouw en recreatie. Als een van deze functies voorrang krijgt in een bepaald gebied, dan is het lastig om de doelstellingen voor de andere functies te halen. Als de gewenste waterkwaliteit niet wordt bereikt, is het essentieel precies te weten hoe groot die afwijking is. Dat ontbreekt nu nog in de regelgeving."