Meer honger, meer vluchtelingen
Meer voedselonzekerheid op de wereld leidt tot meer migratie. Volgens een nieuwe studie van het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties (WFP) is er een direct verband tussen de groeicijfers van onbeschikbaarheid of ontoegankelijkheid van voedsel en het groeiend aantal vluchtelingen.
Bij elke procent stijging van de voedselonzekerheid stijgt volgens dit onderzoek het aantal mensen dat op de vlucht slaat met 1,9 procent.
Het rapport ‘Aan de wortel van de exodus’, wordt door het WFP gepresenteerd als het eerste dat de link tussen honger en (gedwongen) migratie analyseert. Het is ingegeven door het recordaantal van 63,5 miljoen mensen die wereldwijd ontworteld zijn geraakt – zowel intern ontheemden als vluchtelingen die de grens oversteken - en vier potentiële hongersnoden. Voor het eerst in de geschiedenis bestaat de kans dat er tegelijkertijd in Somalië, Noordoost-Nigeria, Zuid-Soedan en Jemen ruim 20 miljoen mensen van de honger zullen omkomen.
Nog eens 100 miljoen anderen dreigen met acute ondervoeding te maken te krijgen. In delen van Zuid-Soedan werd in februari al officieel een hongersnood verklaard. Hierom werd in maart via de Giro 555-actie in Nederland ruim 30 miljoen euro opgehaald, maar de humanitaire ramp is nog niet afgewend.
Conflicten
Grotendeels omdat er in al die landen – precies in de regio’s waar nu voedselonzekerheid wordt gemeten - ook gewapende conflicten heersen. Volgens WFP is dat de andere, bijkomende factor die ertoe leidt dat (gedwongen) migratie stijgt. Er is sprake van een sneeuwbaleffect; voedselonzekerheid leidt ertoe dat mensen alternatieve manieren zoeken om aan geld voor voedsel te komen. Een van die manieren is je aansluiten bij een strijdende partij.
Dat vergroot het conflict en dus ook het aantal mensen dat op de vlucht slaat. Ook daarvoor heeft deze studie een berekening: elk jaar dat een oorlog voortduurt stijgt het aantal mensen dat die situatie ontvlucht met 0,4 procent.
Daarbij versterken deze twee factoren – honger en conflict – elkaar: oorlog maakt voedsel schaarser. Migratie op zichzelf vergroot de voedselonzekerheid ook weer omdat het een gebrek aan inkomensmogelijkheden veroorzaakt dat de koopkracht aantasten. Hiermee is de vicieuze cirkel helemaal oneindig.
“We moesten gras eten om te overleven. Mijn kinderen huilden hele nachten van de honger”, vertelde een Syrische vrouw die naar Jordanië was gevlucht in het WFP-rapport. Ze is een van de geïnterviewden uit tien landen die in bijvoorbeeld Griekenland, Turkije of Italië terecht zijn gekomen.
De meesten respondenten komen uit het Midden-Oosten, Oost- en West-Afrika en Azië. Uit hun verhalen blijkt dat voedselzekerheid en economische (on)zekerheid bepalend zijn voor het verloop van hun reis, die zich vaak in etappes voordoet. Bijna de helft van de ondervraagde Syrische vluchtelingen in Jordanië en Libanon zeiden dat hun verlangen om door te reizen naar een ander land te maken had met een gebrek aan economische mogelijkheden. Volgens de WFP zijn dit duidelijke signalen voor beleidsmakers in vooral Europa die proberen migratie in te dammen.
Van de 63,5 miljoen vluchtelingen wereldwijd kwamen er tussen 2014 en 2016 1,6 miljoen in Europa terecht. Gedwongen migratie is overigens veelal een fenomeen dat zich afspeelt buiten het Westen; negen van de tien vluchtelingen worden opgevangen in landen met een laag, -of middeninkomen.
