Overal in Europa hebben de sociaal-democraten het moeilijk, maar in Denemarken staan ze onverminderd sterk. Het geheim? Een snoeihard migratiestandpunt.
De 37-jarige Claus Hasselman, leraar economie in Kopenhagen, is al zo lang hij zich kan herinneren sociaal-democraat. Hij koos voor die partij toen hij op zijn achttiende voor het eerst mocht stemmen. Het was omdat die het meest opkwam voor de zwakkeren, weet hij nog. En ook omdat die partij het meest gelooft dat wie voor een dubbeltje is geboren, altijd nog een kwartje kan worden. Precies dezelfde punten dreven hem naar het leraarsvak.
Afgelopen zondag stond Hasselman met een groot verkiezingsbord met daarop zijn eigen hoofd op een plein in het centrum van Kopenhagen, tussen honderden ouders met kinderwagens, babydraagdoeken en bakfietsen. Het was een demonstratie tegen de voortdurende bezuiniging op de kinderopvang van de huidige liberale regering. Hij is kandidaat-parlementariër, voor het eerst.
“Kinderen”, verklaart de zelf kinderloze Hasselman zijn aanwezigheid, “zijn onze enige natuurlijke rijkdom. Denemarken heeft geen goud, geen olie. We kunnen alleen onze kinderen tot zo goed mogelijke burgers maken.”
Harde lijn
Het is vlak nadat zijn partijleider heeft gespeecht, Mette Frederiksen. Jazeker, zij gaat premier worden, zegt Hasselman. Nou ja, hij hoopt het. Hij in ieder geval is een idolaat fan. ‘Alle tekenen staan gelukkig gunstig’, zegt hij. Waar dat vandaan komt? Hij weet zeker: een groot deel van het verwachte succes van links komt door de nieuwe, harde lijn van de sociaaldemocraten over migratie. “Kiezers die al jaren niet meer op ons stemden, keren nu terug.”
Hasselman heeft de omslag van dichtbij meegemaakt, als lid. Hij is er zo trots op, dat hij ervoor koos zich kandidaat te stellen. “We willen dat immigranten de mogelijkheid hebben om goed in deze samenleving te integreren. Dat lukt niet als ze met tienduizenden tegelijk komen, zoals in 2015. Ik vind het een goed idee om een maximum aan het aantal immigranten te stellen.”
Hij vertelt dat hij leraar is op een ‘bruine school’, een middelbare school die in Nederland ‘zwart’ zou heten. Het aantal nationaliteiten kan hij niet eens meer tellen, zoveel verschillende afkomsten zijn er. Hij vindt het eigenlijk geen doen om die scholieren een goede start te geven. “Als op je school 90 procent van de kinderen een niet-Deen is, waarin moet je dan integreren?”
Hoe groot het maximum is, dat moet nog worden bepaald. Een streefcijfer zal in oktober bekend worden gemaakt, zegt een dag later de 48-jarige parlementariër Nicolai Wammen op een persconferentie voor internationale journalisten. Wammen was in de vorige regering van de sociaal-democraten, tot 2015, minister voor Europese Zaken. Op dit moment is hij Kamerlid in de oppositiebankjes, maar hij maakt zich al op voor een nieuw ministerschap na de verkiezingen van vandaag.
‘Streng en realistisch beleid’
In ieder geval, zegt Wammen, is het doel nog altijd om het aantal migranten te beperken, ook al daalden de aantallen de afgelopen vier jaar al spectaculair. Het aantal asielzoekers daalde van 21.000 in 2015 naar een dikke 3000 in 2018, het aantal mensen dat via gezinshereniging binnenkwam halveerde in 2016 van 16.000 naar 8000.
Wammen vertelt de internationale pers dat zijn partij op dit punt staat voor wat hij noemt een ‘streng en realistisch beleid’. “We zullen op dit punt pal blijven staan”, zei hij, ook al maakt het coalitieonderhandelingen bijna onmogelijk. Aan de linkerkant van het politieke spectrum zijn er weinig partijen die de migratie-agenda van de sociaal-democraten willen uitvoeren, terwijl de sociaal-democraten zelf niet kunnen leven met de bezuinigingsdrift van de rechterkant.
Het plan is simpel: “We willen een minderheidsregering maken van sociaal-democraten, die samenwerkt met iedere partij in het parlement”, zegt Wammen. Steun van rechts verwacht hij bij het plan om nog meer migratiewetten aan te gaan nemen. “We willen kijken naar de hoogte van uitkeringen voor migranten en zijn van plan om een 37-urige arbeidsplicht in te stellen, in ruil voor een uitkering.” Ook een voorstel om migrantenkinderen verplicht te verdelen over scholen, is in de maak. Islamitische scholen zullen dan de deuren moeten sluiten. Van links moet de steun komen voor investeringen in welzijn, onderwijs, gezondheidszorg, milieu.
Kennismigranten
Een Franse journaliste stelde een kritische vraag over kennismigranten: de huidige regering wilde het voor werkgevers iets eenvoudiger maken om geschoolde vakkrachten van buiten te de EU te halen, nu Denemarken ernstig verlegen zit om verpleegsters, leraren en dokters. De sociaal-democraten hadden het plan aan een meerderheid kunnen helpen, maar hebben besloten tegen te stemmen. “We willen niet de deur open zetten waardoor honderd miljoen mensen binnen kunnen komen”, verklaarde Wammen. Ook bij navraag houdt hij vast aan dat getal. Denemarken heeft op dit moment krap 6 miljoen inwoners.
En nee, de sociaal-democraten zijn niet van plan om ook maar één anti-migratiemaatregel van de vorige regering terug te draaien, zelfs niet het omstreden plan om criminele asielzoekers af te zonderen op het eiland Lindholm.
Dat eiland in de Baltische Zee was tot dit voorjaar in gebruik als laboratorium voor onderzoek naar dierziekten. Over twee jaar, is het plan, komt daar een sobere opvangplek voor asielzoekers die iets op hun kerfstok hebben. Het is een nogal omstreden plan, dat ook nog eens behoorlijk kostbaar is. Het eiland wemelt van de virussen. Voor het er weer voor mensen leefbaar is, moet een miljoenen kostende schoonmaakoperatie plaatsvinden. “We hebben geen beter alternatief kunnen vinden”, zei Wammen.
“Het is mensonterend”, zegt huisarts Eric Jensen uit Kalvehave. Jensen stemde vroeger zelf ook wel eens op de sociaal-democraten. Nu? Geen haar op zijn hoofd. “Voor de dingen de Mette Frederiksen zegt, werd je tien jaar geleden nog de partij uit gegooid. Je partijkaart zou worden verbrand en je zou nooit meer terug mogen komen. Nu zie ik het verschil niet meer tussen de sociaal-democraten en de Deense Volkspartij. Dit land is zijn verstand verloren”, zegt Jensen. Het dorp Kalvehave, met daarin zijn op de zee uitkijkende huis, ligt recht tegenover het eiland Lindholm. “Het werd gepresenteerd als een ‘afgelegen eiland’”, zegt Jensen, maar bij laag water is het twintig meter zwemmen.”
Jensen en zijn buren protesteren tegen het plan: ze vinden het inhumaan, onveilig en veel te duur. Jensen: “Het kost per inwoner per nacht meer dan een nacht in het duurste hotel van Kopenhagen.”
Symboolpolitiek
Hij denkt dat het allemaal symboliek is, zoals meer wetten hem vooral symbolisch lijken. Hij noemt het boerkaverbod, het idee om de sieraden van asielzoekers af te nemen, het pure feit dat de minister van immigratie zich met taart liet fotograferen toen ze de vijftigste maatregel tegen immigratie had genomen. Hij maakt zich ook zorgen om de kinderen in Sjaelsmark, het uitzetcentrum zo’n dertig kilometer boven Kopenhagen.
Sjaelsmark is een oude legerkazerne, een rij barakken met een groot hek eromheen. Het gras is er ongemaaid, de kozijnen afgebladderd, de straten haveloos. Het is in 2016 ingericht als plek voor asielzoekers die het land moeten verlaten, en is opzettelijk zo onaantrekkelijk mogelijk gehouden. Aanvankelijk verbleven er alleen volwassenen, maar sinds 2016 zijn er ook gezinnen met kinderen.
De Deense krant Politiken maakte onlangs een fotoserie in het uitzetcentrum. De directeur had de journalisten geen toegang willen geven, maar via persoonlijke uitnodigingen van bewoners van het centrum kwamen ze toch binnen. Er waren foto’s van apathische ouders in bedden, van eenzame kinderen. Vooral het beeld van een meisje van tien dat haar tanden poetst bij een gore, bruin uitgeslagen legerwasbak beklijfde. Het gaat niet goed met de kinderen in Sjaelsmark. Volgens een onlangs verschenen rapport van het Rode Kruis heeft 60 procent van de 60 kinderen die er woont een psychische stoornis. “Die kinderen zijn voor het leven getekend”, zegt Jensen.
Deense les
Even verderop, een oefenterrein van het leger ertussen, ligt aanmeldcentrum Sandholm, een aanmerkelijk vriendelijker plek. In Sandholm werkt de Nederlandse Nanja van Wensen (49) als pedagogisch medewerker. Denemarken was al lang haar droomland en een jaar of vijftien geleden emigreerde ze. Dat er minder asielzoekers naar Denemarken komen, merkt ook zij – in het aanmeldcentrum verblijven een dikke honderd mensen, waar dat er ook wel eens 600 waren. Naar de kinderclub die ze in dienst van het Rode Kruis runt, komen nog maar weinig kinderen. Nu is er tijd om ze te schminken, ook wel eens leuk. Of om een riddergevecht te houden.
De 112 wetten die de regering aannam tegen migratie, zijn ook op andere manieren merkbaar in Sandholm. Van Wensen wijst op een kantoortje: “Daar kregen, ik denk zo’n vijftig wetten geleden, de asielzoekers eerst Deense les van leraren, nu komen er soms vrijwilligers om dat te doen.”Ook de in eerdere jaren bestaande mogelijkheid dat asielzoekers tegen een kleine vergoeding konden helpen in de keuken, werd afgeschaft.
Dan wijst ze, bijna achteloos, op de gebouwen naast het aanmeldcentrum, waar metershoog prikkeldraad over is gespannen. “Daar zitten mensen die, zoals dat heet, ‘administratief worden vastgehouden’. Dat zijn mensen waarvan gevreesd wordt dat ze de benen nemen. Ze kunnen er niet uit.” Het is één van de dingen die de vertrekkende regering besloot te doen. “Soms”, zegt Van Wensen, “zetten ze één persoon van een gezin dat in ons centrum is, daar. Dan weten ze zeker dat het hele gezin blijft zitten.”
Lees ook:
Denemarken en Oostenrijk willen asielzoekers buiten EU opvangen
De frustratie over het uitblijven van een nieuw Europees asielbeleid loopt in sommige EU-lidstaten zo hoog op dat ze hun eigen plan trekken. Denemarken, Oostenrijk en misschien nog een paar andere landen treffen voorbereidingen om afgewezen asielzoekers direct over te brengen naar een opvangcentrum buiten de EU, waarschijnlijk in een Balkan-land. Zo’n aanpak zou geheel buiten het EU-beleid omgaan.
Deens parlement stemt in met ‘verbanning’ criminele asielzoekers naar onbewoond eilandje
Het Deense parlement stemt in met de huisvesting van criminele asielzoekers op een onbewoond eilandje. Het plan toont de hardere anti-immigratie-opstelling van het land.
