Mede mogelijk gemaakt door u

Een 'officiële' subsidie hadden ze eigenlijk nog nooit aangevraagd. ¿Dan moet je alles precies uitschrijven, al die papieren, dat is ons te veel gedoe¿, vertelt Mick Johan. Als 'Miktor' van het kunstenaarsduo Miktor & Molf is hij gewend om gewoon aan de slag te gaan, in opdracht of op de bonnefooi.

Toch betalen de twee kunstenaars de 'sociale sculptuur' die ze in april op de Amsterdamse NDSM-werf gaan bouwen niet uit eigen zak. Miktor & Molf horen tot de eerste generatie kunstenaars die succesvol meewerkten aan een Nederlands experiment met 'crowdfunding'.

Johan legt uit wat hij van plan is: ¿In de jaren zeventig maakten skateboarders voor het eerst gebruik van lege zwembaden om in te skaten. Dat was eigenlijk voor het eerst dat skateboarders de openbare ruimte naar hun hand zetten. Wij willen nu als eerbetoon een soort sculptuur in de vorm van een leeg zwembad neerzetten op de NDSM-werf in Amsterdam. Je kan hem gebruiken om in te skaten, maar het is vooral onze hoop dat andere mensen hem gebruiken op manieren die wij op onze beurt weer niet voorzien hebben. De NDSM-werf is een plek waar veel kunstenaars zitten, dus we hopen dat die er straks allemaal eigen dingen gaan doen.¿

Leuk plan? Leuk genoeg om een bijdrage aan te geven, vonden 55 particulieren. Zo kregen Miktor en Molf de benodigde 7.500 euro bij elkaar, samen met een bijdrage van het Amsterdams Fonds voor de Kunst.

Dat fonds is de initiatiefnemer van de website www.voordekunst.nl, die sinds een paar maanden in de lucht is. Op die website presenteren kunstenaars zich met filmpjes aan het publiek, dat ze voor hun plannen proberen te winnen. Het fonds geeft een bijdrage, de rest van de financiering moet door particulieren worden opgebracht: 'crowdfunding'.

Het experiment lijkt ingegeven door de recente plannen van het kabinet, dat minder uit wil geven aan kunst en cultuur. Maar het idee bestaat al langer, vertelt Roy Cremers, die het project opzette. ¿Wij zijn hier al sinds 2009 mee bezig. Cultureel ondernemerschap is natuurlijk al langer een thema binnen de kunsten. Wij vinden het belangrijk dat kunstenaars ondernemend worden, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan; kunst is nu eenmaal iets anders dan marketing. Het aardige van deze manier is dat kunstenaars niet alleen op zoek gaan naar financiering, maar ook gelijk naar een publiek.¿

In de eerste maanden dat de site open stond, zijn drie projecten succesvol gerealiseerd. Een paar staan er nog open; eentje haalde het benodigde bedrag niet binnen.

En als het niet lukt, dan moet je ook stoppen, vertelt Cremers. ¿Het is nog te vroeg om een heel uitgebreide evaluatie te geven. Maar een paar dos and don'ts kun je wel onderscheiden. Een daarvan is dat je je project duidelijk moet afbakenen, met een duidelijke deadline: voor die datum wil ik zo en zoveel geld binnenhebben, anders gaat het niet door. Ook in andere opzichten moet je concreet zijn. Dat is een omschakeling voor sommige kunstenaars, die gewend zijn om schriftelijk subsidie aan te vragen bij een officieel fonds. Nu moeten ze zichzelf met een filmpje presenteren. Je moet je publiek direct aanspreken, het persoonlijk maken.¿

Heeft Cremers inzicht in de motieven van mensen om bij te dragen? ¿Dat verschilt. Je ziet bij kleinere projecten van individuele makers mensen vooral geven omdat ze het sympathiek vinden, omdat ze zulke makers iets gunnen.¿

Het project van Miktor en Molf is ook door vrienden en bekenden mogelijk gemaakt, vertelt Mick Johan. ¿Van de 55 mensen die iets bij hebben gedragen, komen er 35 uit onze kennissenkring. Maar er zijn dus ook twintig wildvreemden die het interessant genoeg vonden om er geld in te steken.¿

Die donateurs krijgen er niets concreets voor terug, behalve een naamvermelding op de site van het duo, en het gevoel dat ze onderdeel uitmaken van het project: ze worden met mailings op de hoogte gehouden van de voortgang.

Grotere, institutionele partners moeten iets meer bieden, weet Cremers. ¿Wij werken ook met het Koninklijk Concertgebouworkest. Dan is het publiek eerder geneigd om te denken: 'dat gaat toch wel door', en dan moet je dus iets concreets bedenken om mensen te verleiden.¿

De deelname van het Concertgebouworkest is een initiatief van de jongerenvereniging Entrée, vertelt Floris Kortie, de voorzitter van die vereniging. ¿Wij willen graag op Koninginnenacht een optreden organiseren waarin het Concertgebouworkest samenwerkt met de Canadese singer-songwriter Patrick Watson. Een van de grote namen uit de alternatieve popmuziek, dus dat belooft een spannende ontmoeting te worden.¿

Inderdaad biedt Entrée allerlei extra's aan mensen die meehelpen financieren, zoals een champagnearrangement. Maar Kortie heeft ook gemerkt dat een artiest als Watson een schare toegewijde fans heeft, die sowieso graag meehelpen met het mogelijk maken van het optreden. ¿Die mensen denken: 'Dit moet doorgaan!'. En dat is ook het spannende van deze manier van fondsenwerven. Je pitcht het gelijk, merkt al snel hoe het ligt. Als het goed gaat, mobiliseer je zo al in een vroeg stadium een publiek. Maar het is natuurlijk ook een beetje eng, want als het geen goed idee blijkt, dan faal je voor het oog van iedereen.¿

Inmiddels is de financiering van het concert met Patrick Watson bijna rond. De begroting is 67.500 euro. Kortie: ¿Er is in daarvan ieder geval genoeg binnen om te kunnen zeggen dat het doorgaat.¿

De testfase van de site voordekunst is nu afgesloten; de komende tijd zal de site zichzelf openstellen voor meer projecten.

Kan 'crowdfunding' ooit een alternatief worden voor de traditionele kunstsubsidies? Floris Kortie: ¿We zullen wel merken hoe groot dit wordt. Maar ik ben in ieder geval heel enthousiast over deze ontwikkeling. Het is een heel moderne vorm van mecenaat, en op het moment dat de overheid een stap terug doet, dan is het goed dat er dit soort experimenten plaatsvinden. Zeker omdat het in Nederland nog helemaal niet vanzelfsprekend is voor particulieren om kunst als een goed doel te zien. Hopelijk komt daar langzaam verandering in.¿

In Nederland komen de experimenten met 'crowdfunding' net van de grond, in de Verenigde Staten bestaat het fenomeen al wat langer. Vooral de website kickstarter.com is succesvol. In april 2009 ging hij in de lucht, in 2010 werden 3910 projecten succesvol gefinancierd. In totaal doneerden particulieren meer dan 27 miljoen dollar aan de kunstprojecten op de site. Kickstarter werkt, anders dan de website voordekunst.nl, op commerciële basis: de site bedruipt zichzelf door een percentage van de donaties in te houden.