May poldert, maar voor de brexitdeal komt het te laat

Ze koos bewust voor de aardewerkfabriek in Stoke om haar laatste grote speech te houden voor de stemming van vanavond. Een industriestad waar twee derde van de inwoners in 2016 voor brexit had gestemd. En een stad die al sinds jaar en dag in handen is van Labour.

“Steun mijn deal in het belang van het land”, zei May, met stapels aardewerk en porselein achter zich. “Of loop het risico dat er uiteindelijk helemaal geen brexit komt.” Het was een kraakheldere boodschap aan tientallen Labour-parlementariërs die een kiesdistrict vertegenwoordigen dat in meerderheid voor het vertrek uit de EU stemde.

Veel van deze Labour-parlementsleden zitten flink met de huidige situatie in hun maag. Zij geven het liefst gehoor aan de brexit-stem uit 2016, uit angst bij de volgende verkiezingen door hun eigen electoraat afgerekend te worden. Maar de meesten hebben veel moeite met de deal zoals hij nu op tafel ligt. Allen staan onder grote druk van de partijleiding om tegen te stemmen.

May’s poging om steun in de oppositiebankjes te vergaren, komt rijkelijk laat. De afgelopen 2,5 jaar betrok zij de sociaal-democraten op geen enkele manier bij het onderhandelingsproces. Pas afgelopen donderdag nodigde May voor het eerst Labour-leden uit in Downing Street om over hun zorgen te praten. Ze nam ook contact op met leiders van twee grote vakbonden die nauw verbonden zijn met Labour, de eerste keer in haar premierschap dat ze direct met de vakbonden sprak.

Tories tegen Tories

Sinds het brexit-referendum in 2016 ging May’s energie vooral zitten in het bijeenbrengen van haar eigen partij. Bijna de helft van de Conservatieve fractie stemde immers voor brexit, de andere helft wilde er niets van weten. Voortdurend was ze bezig een middenweg te vinden. Maar de deal die ze uitonderhandelde in Brussel en die de partij had moeten verenigen, zorgde juist voor het tegenovergestelde.

De afgelopen maanden verhardde het debat binnen de Tories alleen maar verder, schoven de verschillende facties nog meer richting de extremen op. Ongeveer veertig radicale brexiteers verkiezen inmiddels een no-deal-scenario boven het akkoord dat May heeft uitonderhandeld. Zo’n 15 tot 20 ‘Remainers’ pleiten juist voor een nieuw referendum, om op die manier te proberen alsnog in de EU te blijven. May’s missie om de stromingen binnen haar eigen partij te verenigen is volledig mislukt. Sterker: de groepen staan nu zover uit elkaar, dat de vrees voor een echte scheuring in de partij steeds realistischer wordt.

Kamerbreed

May verzuimde om in een veel vroeger stadium in te zien dat de toekomst buiten de Europese Unie een Lagerhuis-brede oplossing verdiende. Door de oppositie veel meer bij de onderhandelingen te betrekken, had ze bovendien Labour medeverantwoordelijk gemaakt voor het eindresultaat. Zeker gezien haar fragiele meerderheid in het Lagerhuis, had dat haar kansen om een deal door het parlement te duwen flink vergroot.

Het opmerkelijke is dat wat May heeft uitonderhandeld met Brussel niet eens zo vreselijk ver af ligt van wat Labour zegt te willen bereiken. Maar omdat de premier nooit haar hand uitstak naar aartsrivaal Jeremy Corbyn, voelt die nu geen enkele drang om haar om vijf voor twaalf nog tegemoet te komen.

Na 2,5 jaar kan de conclusie alleen maar zijn dat het de 62-jarige premier aan pragmatisme en leiderschap ontbrak om de brug naar de oppositiebankjes te slaan. Wat dat betreft had ze een voorbeeld kunnen nemen aan het Nederlandse poldermodel. De overhaaste poging op het allerlaatste moment om Labour in haar kamp te lokken zal niets uithalen. May’s deal zal zo goed als zeker sneuvelen bij de stemming vanavond.

Lees ook:

Brexit-brief uit Brussel biedt Londen geen nieuw houvast

Voor de cruciale brexit-stemming in het Britse parlement blijven de posities van alle hoofdrolspelers ongewijzigd. De kans dat het Lagerhuis dinsdagavond akkoord gaat met de huidige overeenkomst met Brussel is dan ook nihil.