Maximum aan expressie

Els Barents zat er met haar neus bovenop. Precies in de periode waarin fotografie een van de nieuwe 'kunstvormen' werd, was zij conservator fotografie bij het Amsterdamse Stedelijk Museum. Ze maakte tussen 1976 en 1989 van nabij mee hoe fotografie, met kunstenaars als Jeff Wall, Rineke Dijkstra en Ed van der Elsken, 'booming' werd in de kunstwereld.

Barents: "Traditiegetrouw hoorde fotografie bij de grafische technieken. Er was in het Stedelijk Museum maar één zaaltje voor fotografie, direct naast het restaurant. En als je in Nederland kunstgeschiedenis studeerde, lag de nadruk vooral op de zeventiende-eeuwse schilderkunst. Er was ook geen opleiding tot fotohistoricus. Fotografie kwam via de liefhebbers op, in een paar galeries. Daarna namen de veilinghuizen het stokje over. Het waren gouden jaren waarin negentiende- en vroeg-twintigste-eeuwse foto's opeens geveild en verzameld werden. Fotografie vertegenwoordigde niet alleen een visuele, maar ook een financiële waarde."

"Het lastige met een foto is, dat het veel minder 'materie' heeft dan bijvoorbeeld een schilderij. Schilderijen hebben reliëf, verf, een grote lijst, een foto heeft dat allemaal niet, maar kan wel een maximum aan expressie bezitten. Fotografie had dan ook een nieuw publiek nodig: de nieuwe generatie. In Nederland was fotografie tot dan toe erg documentair: Willem Diep-raam, Han Singels, Ed van der Elsken. Nog steeds is het verhalende in de fotografie essentieel, maar het veld is nu veel breder geworden."

Na haar overstap naar het nieuwe Amsterdamse fotomuseum Huis Marseille moest ze actief zoeken naar goede hedendaagse fotografen. Geen makkelijke taak - hoe bepaal je of een foto 'goed' is?

Barents: "Ik geloof dat voor goede hedendaagse fotografie de verhouding tussen inhoud en vorm gelijk moet zijn - het kan niet alleen een mooi plaatje zijn, maar alleen maar een interessant onderwerp is ook niet voldoende. Een goede foto leer je herkennen, en kijken kun je leren. Ik had veel geleerd van mijn werk als commissielid bij het Fonds BKVB (voorganger Mondriaanfonds, JdW), waarbij we het werk van hedendaagse kunstenaars moesten selecteren voor een werkbeurs. Door te luisteren naar hoe anderen hun mening vormen, leer je zelf ook genuanceerder kijken. Samen zie je meer."

De verzameling van Huis Marseille is breed. Hoe bepaal je waar je de focus op legt? Barents: "Voor onze collectie hebben we drie gebieden waar we ons op richten: Europa, Japan, en (Zuid-)Afrika. Ook in de VS gebeurt veel op fotogebied, maar daar zijn voldoende andere instellingen actief aan het verzamelen. Achteraf gezien had ook Oost-Europa nadrukkelijker bij de interessegebieden moeten liggen, er gebeurt daar veel op fotogebied. Je eigen tijd een gezicht geven, dat is waar het in deze collectie om draait."

Els Barents is opgevolgd door conservator Nanda van den Berg.

undefined

Focus op 5 fotografen

Met de tentoonstelling 'De Marseillaise' laat Els Barents een selectie zien van wat zo'n 15 jaar hedendaagse foto's verzamelen heeft opgebracht. Naast een selectie uit de collectie die inmiddels zo'n 650 werken beslaat, koos ze vijf fotografen van wie ze eerder werk aankocht voor het museum: Valérie Belin, Jacqueline Hassink, Sarah Jones, Rob Nypels en Naoya Hatakeyama. Deze vijf tonen, ieder in een eigen zaal, nu hun recente werk tegenover de oudere foto's uit de collectie. Hun ontwikkeling wordt zo op overtuigende wijze in beeld gebracht.

Bijvoorbeeld die van Hatakeyama (1958). Deze Japanse fotograaf exposeerde in 2002 zijn serie 'Blast' in Huis Marseille. Het zijn haarscherpe foto's van explosies in een open kalksteenmijn - de uiteenspattende stenen lijken bevroren in de ruimte. Ook in de jaren daarna bleef hij zich richten op het geïndustrialiseerde landschap. Na de aardbeving en de tsunami in Japan, in maart 2011, veranderde zijn focus: hij brengt nu juist de verwoestingen en de langzame wederopbouw in beeld rond zijn geboortestad Rikuzentakata, aan de noordoostkust van het hoofd- eiland Honshu. De plaats werd zwaar getroffen door de natuurramp. De fotograaf verschoof zijn aandacht van de chaos die door de mens werd gemaakt in de natuur, naar de bescherming die de mens nu moet aanleggen tegen diezelfde natuur.

undefined