Matthea is eindelijk zichzelf

Op een zomerse dag in 1969 stond de negenjarige Matthijs met bonzend hart in de keuken boven de bakkerij van zijn vader. Gebiologeerd keek hij naar het wasrek dat daar stond. "Er hing een jurk van mijn moeder, samen met een stel nylonkousen. Ik voelde aan de jurk en liet de stof toen langzaam over mijn hoofd glijden. Een gevoel van opwinding stroomde door me heen: dit paste precies bij mij! Ik wist de kledingkast van mijn moeder vanaf toen te vinden. Als niemand het maar zag; zoiets hoorde in onze geloofskring niet."

Vandaag - bijna vijftig jaar later - doorbreekt Matthea heel bewust het taboe: ze is niet langer man, maar vrouw. Het advies van haar dominee om in de kerk voorlopig even onder de radar te blijven, neemt ze voor lief. Hoe gevoelig het allemaal ligt, blijkt uit de reactie van deze wijkpredikant: hij wil alleen anoniem reageren, vanwege nare ervaringen in een andere gemeente in een soortgelijke situatie. Hij spreekt van een 'enorm verwarrende situatie' voor alle partijen en denkt dat het misschien beter is als Matthea verhuist naar een gemeente waar ze haar niet als man hebben gekend. Dat maakt het makkelijker voor mensen om onbevangen met haar om te gaan.

"Ik wil tegemoetkomen aan mensen die het moeilijk vinden, maar ondertussen ga ik me niet overal verstoppen", zegt Matthea. Er valt ook weinig te verbergen, want ze is sprankelend aanwezig: slanke benen in een strakke broek, een zorgvuldig opgemaakt gezicht. Pas wanneer ze begint te spreken, verraadt haar stem een ongewone geschiedenis. Aan de muur hangen drie portretten van de pleegkinderen voor wie ze ooit vader was. Kinderen die nu middenin een rouwproces zitten - omdat die haar achternaam dragen, wil Matthea die graag buiten de krant houden. De vader die zij kenden, komt niet terug.\

(tekst loopt door onder de afbeelding)

Hormonen zullen hun werk doen; ze creëren een zachtere huid en zorgen voor karakterveranderingen die ook voor Matthea onbekend zijn. Het komende jaar zal ze als vrouw leven. Als dat goed bevalt, staat eind van het jaar de grote ingreep op het programma: eindelijk wordt ze verlost van 'dat rotding daar beneden' waar ze de afgelopen 56 jaar liever niet naar keek en waar de jonge Matthijs al niet van wist wat hij ermee moest. Wegsnijden of afbinden, dat leek lange tijd de enige oplossing.

Ze werd geboren als Matthijs - de middelste van drie zonen - in een gelovig gezin in de Alblasserwaard. "Een tv was er thuis niet en we leerden dat je de ander belangrijker moest achten dan jezelf. Als je iets deed wat God niet wilde, zou er straf volgen."

Op die zomerse dag boven de bakkerij was er geen angst voor straf, alleen de jurk en het onstuitbare verlangen om anders te mogen zijn. "In diezelfde periode zag ik in de kerk een stel binnenkomen. De jongen intrigeerde mij. Toen ik thuis vroeg of ik ook met een jongen zou kunnen trouwen, werd duidelijk dat oordeel mijn deel zou zijn, als ik zoiets deed."

Het leven gleed voorbij. "Ik blonk niet uit, was geen vechtersbaas, huilde overal. En ochtenderecties, wat waren dat? Op het moment dat ik een gesprek opving op het schoolplein, viel het kwartje. Twee jongens spraken over een televisieprogramma van de voorgaande avond. Het ging over een kliniek in Casablanca waar mannen konden veranderen in vrouwen. Het sloeg in als een bom en het was me direct duidelijk: ik moest naar Casablanca."

Slaan met woorden

Opnieuw stapte hij af op zijn ouders. Wat vonden zij ervan als een jongen geopereerd werd om een meisje te worden? "Je kunt slaan met woorden, dat werd me tijdens dat gesprek wel duidelijk. Je bent geschapen zoals je bent geschapen en daar moet je het maar mee doen. Vanaf dat moment stopte ik mijn gevoelens diep weg en deed mee met spijbelen en stoer doen. Na de meao ging ik in militaire dienst, waar al gauw duidelijk werd dat ik voor het stevige buitenwerk niet in de wieg was gelegd. Ik werd verpleger, zei het geloof vaarwel en had zelfs verkering met een meisje. Zij maakte het al snel uit: lichamelijk gezien was ik niet doortastend genoeg. Toen ik op mijn 21ste Sandra ontmoette, nam ik wat meer initiatief."

In zijn jonge jaren bad Matthijs elke dag tot God of hij volgende dag wakker mocht worden als een meisje of zich mocht voelen als een jongen. Een gebed zonder eind, totdat hij besloot te stoppen met bidden. Matthea: "Lange tijd wilde ik niets meer van het geloof weten, maar toen er een jonge dominee in het dorp kwam wonen, ging de deur naar boven weer open. Zondagavond hield deze man preekbesprekingen voor jongeren en daarna kwam het bier op tafel. God was de enige bij wie ik mijn hart kon luchten over mijn transgender zijn, met niemand anders sprak ik erover."

Ook Sandra - met wie hij inmiddels getrouwd was -wist van niets. "Wij waren allerbeste maatjes, maar in de slaapkamer faalde ik." Het was alsof Matthijs tijdens zijn huwelijk terugging in de tijd; de kledingkast van zijn moeder werd alleen vervangen door die van zijn vrouw. Maar dat bleek niet voldoende. "Ik wilde vrouw zijn. Echt vrouw. Dus toen Sandra een week op vakantie ging, liet ik me op diverse plekken helemaal omtoveren tot vrouw. Daar kreeg ik zo'n energie van dat Sandra direct merkte dat er iets aan de hand was toen ze thuiskwam. Ik kon niet langer zwijgen."

Bom

De openheid van Matthijs legde een bom onder het huwelijk. Samen gingen ze naar hun predikant. "Matthijs, wat jij hebt is geen zonde, maar een lot", reageerde die, tot opluchting van Matthijs. Ook vrienden bleven rustig. Matthea: "Zolang ik maar in therapie ging, leek alles onder controle. Maar in die therapie bleek wel dat het echt was wat ik voelde. Er was geen ontkomen aan: ik wilde een vrouw zijn. Na een korte vakantie besloten we in overleg met een therapeut dat ik thuis vaker mezelf mocht zijn. Sandra en ik hielden veel van elkaar en wilden samen verder, al was het zoeken hoe. Zo kwam het dat we soms samen als vrouw op de bank tv keken. En we gingen verder met pleegzorg, waar we ons al eerder voor opgegeven hadden omdat kinderen op een natuurlijke wijze niet kwamen. In de jaren die volgden kwamen er drie dochters."

Een gezin met prachtige kinderen: van de buitenkant leek alles normaal. Toch stond Matthijs vaak met een mes in de keuken met de neiging zichzelf te snijden. Van binnen vrat het aan hem dat hij steeds minder zichzelf kon zijn. "Ik plande thuiswerkdagen in om vrouw te kunnen zijn, maar het was te weinig; langzaam sloop de depressie binnen. Mijn werk kon ik niet meer doen en na een periode van ziektewet en antidepressiva raakte ik in 2014 werkloos."

Met of zonder werk, Sandra en Matthijs bleven bij elkaar. In 2015 liepen ze zelfs als dertig jaar getrouwd stel door Rome. Maar de rek was eruit. Matthea, geëmotioneerd: "Ik ben geen travestiet, ik heb een gender-identiteitsprobleem. Als je zegt dat je genderdystrofie hebt, zeggen mensen: 'Ik zal voor je bidden'. Noem je jezelf transseksueel, dan hoor je ze denken: 'Bah, wat een viezerik'. Mijn vrouw wist gedurende twintig jaar wat er met mij aan de hand was en zo lang heeft ze het met mij uitgehouden. We hebben onderschat hoeveel dat deed met haar en met mij."

(tekst loopt door onder de afbeelding)

In overleg met predikant en hulpverleners hakte Matthea begin dit jaar de knoop door: ik verberg me niet langer. Daarmee werd ongewild een echtscheiding onvermijdelijk en werden de kinderen geconfronteerd met het verlies van hun vader. Matthea's blik blijft hangen bij de portretten aan de muur: "Nee, ik had het niet anders gedaan. Ik had hen nooit willen missen. Het moeilijkste vind ik dat ik ze niet kan bijstaan in hun rouwproces; hun vader bestaat niet meer en een nieuwe moeder is niet wat zij wilden."

Matthea is een open vrouw, extravert en emotioneel. "Dat ben ik altijd geweest. Met die openheid wil ik mijn nieuwe leven beginnen. Of daar een nieuwe relatie bij hoort? Daar houd ik me niet mee bezig. Mijn zoektocht is om thuis te komen in mijn eigen lijf en de rest zien we wel. Ik werk nu als vertegenwoordiger bij een christelijke uitgever. Die heb ik op de hoogte gebracht, net als de boekhandels waar ik kom. Sommige boekhandelaren reageerden heel eerlijk: 'Ik weet niet of ik het persoonlijk aankan om dan met je om te gaan.' Ik ben realistisch: voor veel mensen zal het wennen zijn. Mijn eigen broer wil me nooit meer zien."

Tijdens de transformatie trekt Matthea zich op advies van haar voorganger een periode terug uit de kerk, om een heksenjacht te voorkomen. Matthea vindt zijn advies niet tegenstrijdig met de openheid waar ze zelf voor staat. "Het lijkt me zelfs wijs dat ik me nu niet blootstel aan allerlei meningen. Daarnaast wil ik mijn kinderen beschermen en geen breuk veroorzaken in de gemeente waar ik zit doordat mensen verschillend denken. De meeste reacties verrassen me tot dusver positief; zo ben ik onlangs uitgenodigd voor een kledingparty van een gemeentelid. Dit was ook het advies van mijn voorganger: gun mensen de tijd en laat ze zelf maar komen. Als een rups verdwijn ik in mijn cocon en straks kom ik eruit. Breekbaar en kwetsbaar, maar - wat een opluchting - helemaal als mijn vrouwelijke zelf."

Om privacyredenen is de naam van Sandra gefingeerd. Haar echte naam is bij de redactie bekend.

Kledingparty

Matthea werkt als vertegenwoordiger van boeken bij een uitgeverij met een christelijke signatuur. Leidinggevende Jako van Gorsel: "Boekencentrum heeft een bedrijfscultuur waarin we mensen niet afwijzen om redenen van identiteit. We hebben dus niet afwijzend gereageerd, hoewel de boodschap best een lastige was, want vanuit haar functie heeft Matthea te maken met meerdere betrokkenen en die willen we allemaal recht doen. We hebben uitgesproken dat we haar blijven inzetten zolang ze representatief is in de bedrijfsmatige situatie. En ja, daarin is enige subjectiviteit niet vreemd. Bezocht Matthijs in het voorjaar de boekhandel als man, in het najaar plotseling als vrouw. Dat heeft een vervreemdende component waarvan wij en Matthea ons bewust zijn. We hebben iedereen zo goed mogelijk geïnformeerd vanuit een nuchtere houding. We willen ruimte geven aan alle emoties die het oproept. Opvallend is dat de vijf grootste boekhandels invoelend reageren. Wij hopen dat Matthea wordt geaccepteerd zoals ze is, net als ieder mens."

(tekst loopt door onder de afbeelding)

Van man naar vrouw op de werkvloer

Gemeentelid Demelza van Daalen nodigde Matthea onlangs uit voor een kledingparty voor vriendinnen. "Ik kende Matthea lang als Matthijs. Hij is altijd mijn jeugdleider geweest en bracht later mijn kinderen naar catechisatie. Ze trekt zich een tijdje terug uit de gemeente; het is nu aan ons om te laten merken dat ze er nog steeds bij hoort. Ik heb mijn vriendinnen gezegd dat ik haar ook uitnodig, dan konden ze zelf beslissen of ze wilden komen. Die avond is er veel gesprek geweest. Het helpt dat Matthea zelf heel open is en bereid zich te verplaatsen in gevoelens van anderen. Ik hoop dat het ons lukt om als gemeente zo om haar heen te blijven staan. Niet oordelen, maar er gewoon zijn."

Matthea: 'Ik wil tegemoetkomen aan mensen die het moeilijk vinden, maar ik ga me intussen niet verstoppen'.