Massa-immigratie werd toen vooral bepleit door rechts

'De buitenlanders vormen een groepering in onze samenleving waar wij positief tegenover moeten staan, die onze samenleving een aantal diensten heeft bewezen en dat in veel gevallen nog doet."

'Multikul vanuit de linkse kerk'? Nee. Een deel van een betoog dat het Tweede Kamerlid Els Veder-Smit (VVD) in 1974 hield. Ook zeven jaar later was die partij nog de mildheid zelve in hun Liberaal Manifest: "De overheid dient aan culturele minderheden een zo groot mogelijke gelegenheid te geven tot integratie in de Nederlandse samenleving en daarbij dient hun recht op behoud van een eigen culturele identiteit te worden veiliggesteld."

In het dit jaar verschenen boek 'Winnaars en verliezers. Een nuchtere balans van vijfhonderd jaar immigratie' laten de broers Leo en Jan Lucassen zien dat de belangrijkste pleitbezorgers van ruimhartige toelating van migranten aanvankelijk niet op links maar op rechts waren te vinden. Ook toen enige tijd na de toestroom van werknemers uit mediterrane streken het vraagstuk van gezinshereniging ter sprake kwam, waren het de liberalen en de confessionelen die het duidelijkst vroegen om compassie. Van elkaar gescheiden gezinsleden, dat wilde Nederland toch niet op zijn geweten hebben? Het druiste bovendien in tegen het belang van werkgevers. Wilden die hun werknemers vasthouden, dan moesten die ook hun familie naar hier kunnen halen.

De PvdA zette wel eens een boom op over de positie van de Nederlandse arbeiders die onder druk kwam te staan door de toestroom van werkkrachten uit het buitenland. Maar ook voor de sociaaldemocraten was gezinshereniging geen punt van discussie. Dat moest alleen al op morele gronden mogelijk zijn.

Opmerkelijk was het geluid van kleine linkse partijen als de CPN en PSP in de jaren zeventig. "Nederland kan geen onbeperkt immigratieland zijn", vonden de pacifistisch-socialisten. Ze maakten verwijten in de richting van werkgevers, die maar nieuwe gastarbeiders bleven werven.

Het waren de jaren waarin volksschrijver Gerard Reve de grenzen van de ironie verkende met uitspraken als: "Nu moeten we nog van die Surinaamse en Curaçaose & Antilliaanse troep af. Ik ben er erg voor, dat die prachtvolken zo gauw mogelijk geheel onafhankelijk worden, en ons niks meer kosten, zodat we ze allemaal met een zak vol spiegeltjes en kralen op de tjoeki tjoeki stoomboot kunnen zetten, enkele reis Takki Takki Oerwoud, meneer!"

Dat rechts de immigratie stimuleerde zonder serieus stil te staan bij integratie, zoals Martijn van Dam deze week beweerde, was niet helemaal onwaar. Maar ook bij links had het nauwelijks de aandacht. De grote partijen leken serieuze discussies over immigratie en integratie angstvallig te mijden. Er gold een omerta, concludeerden beschouwingen van later datum.

Zelfs eind jaren zeventig en begin jaren tachtig, toen de economische crisis toesloeg in Nederland was het vreemdelingenvraagstuk vooral voer voor partijen in de marge. De als extreem-rechts bestempelde Centrumpartij van Hans Janmaat en de latere Centrum Democraten (ook onder Janmaats leiding) boekten enig succes. In 1983 publiceerde de op dat moment alleen nog lokaal vertegenwoordigde Socialistische Partij de brochure Gastarbeid en kapitaal. Die suggereerde buitenlanders de keuze te laten tussen een terugkeer naar het land van herkomst (met een financiële vergoeding) en inburgering inclusief het aannemen van de Nederlandse nationaliteit. Het kwam de partij op felle reacties te staan. Voor Volkskrant-columnist Piet Vroon waren CP en SP één pot nat: "Beide groepen hebben etnische minderheden tot heksen verklaard en bepleiten hun deportatie met iets verschillende smoezen."

Pas begin jaren negentig riep een leider van een grote partij, de rechtse VVD, op tot nieuw debat. Volgens Frits Bolkestein dienden moslims die naar Europa kwamen, zich aan te passen aan essentiële westerse, culturele waarden, zoals scheiding van kerk en staat, vrijheid van meningsuiting, tolerantie en non-discriminatie. Ook die eis ging voor velen toen nog te ver.

undefined