'Marine Le Pen president? Het zou zomaar kunnen.'

De crisis rond François Hollande, Frankrijks minst populaire staatshoofd ooit, gaat dieper dan zijn persoon, zegt politiek filosoof Philippe Raynaud. Niemand geeft nog veel voor de politieke toekomst van Hollande, de man die beloofde een 'normale president' te zijn. In een peiling kan hij nog rekenen op de steun van 13 procent van de kiezers, een laagterecord in de geschiedenis van het moderne Frankrijk.

Volgens sommigen is zijn val in de kiezersgunst het begin van het einde van de Vijfde Republiek, het systeem dat sinds 1958 een grote macht toekent aan de chef de l'État die ook wel een gekozen monarch wordt genoemd. Maar volgens Philippe Raynaud, die de Franse politiek al decennia volgt, zal het stelsel niet snel veranderen.

Hoe verklaart u de impopulariteit van Hollande?

"Ik denk dat hij het uitstekend had gedaan als premier in de Vierde Republiek, het stelsel dat we kenden tussen 1946 en 1958. Toen vielen regeringen vaak en kwam het aan op wheelen en dealen om krappe meerderheden in stand te houden. Maar knopen doorhakken is niet het sterkste punt van Hollande. In zijn campagne was hij steeds vaag over zijn bedoelingen, om zijn linkervleugel niet te ontrieven. Het resultaat is dat zijn kiezers en een groot deel van zijn Parti Socialiste teleurgesteld zijn over de huidige sociaal-liberale wending, de richting die hij denk ik altijd op heeft gewild. 'Echt links' wil de crisis bestrijden door ouderwets de koopkracht te stimuleren. De lastenverlichting voor bedrijven om de concurrentiepositie te verbeteren waar Hollande nu op inzet, is in de ogen van het echte links een cadeau aan de patrons, de bazen. Behalve dit 'ideologische verraad' helpt het wraakzuchtige boek dat zijn ex Valérie Trierweiler over hem schreef natuurlijk ook niet."

Gelooft u dat Hollande niet van armen houdt zoals zijn ex beweert?

"Het lijkt me een heel normale behoefte wanneer mensen als Hollande thuis stoom afblazen door grapjes te maken over de categorieën die ze politiek zeggen te vertegenwoordigen. Alle politici doen dat. De mediastorm rond zijn boek tast zijn autoriteit verder aan, het voedt het ressentiment dat tegen hem bestaat."

Stelt een gekozen koning als de Franse president niet eerder teleur dan een Nederlandse premier?

"Daar zit iets in. De Fransen hebben de Vijfde Republiek geaccepteerd zolang de macht effectief leek. Deze republikeinse monarchie werd ingevoerd in 1958 als antwoord op de politieke instabiliteit van dat moment. In de periode van groei en voorspoed tussen 1945 en 1973, had men vertrouwen in de staat die hen beschermde en die onder leiding van De Gaulle en Pompidou het land moderniseerde. Maar ze hebben er meer moeite mee in een tijd van globalisering, waarin de macht minder machtig blijkt, nauwelijks in staat is de economische werkelijkheid te veranderen. Nu heeft men heel snel genoeg van mensen die veel beloven, maar weinig of niets voor elkaar krijgen."

Moet Frankrijk afscheid nemen van het presidentiële stelsel?

"Ik denk niet dat de mensen die dat graag willen hun zin krijgen. Een pleitbezorger voor een Zesde Republiek is bijvoorbeeld de net ontslagen minister van economie Arnaud Montebourg, die juist voorstander is van een erg sterke greep van de staat op de economie. Dat staat haaks op de institutionele veranderingen die hij bepleit."

"Met politici die een minder grote staat willen, loopt het trouwens niet goed af. De socialistische premier Lionel Jospin zei meer dan tien jaar geleden in een gesprek met arbeiders van een fabriek die moest sluiten dat 'de staat niet alles kan'. Zijn kansen op het presidentschap waren gelijk verkeken."

Waarom zijn Fransen niet zo ver om te accepteren dat de staat niet alles kan?

"De gehechtheid aan een sterke staat heeft wortels die teruggaan tot de tijd dat Frankrijk werd geregeerd door koningen. Na de revolutie van 1789 bleef de centrale macht Parijs domineren. En in de recente geschiedenis, bij de modernisering van het land na de oorlog, speelde de staat dus een leidende rol; men kan er nog geen afscheid van nemen."

Niet alleen Hollande en zijn socialisten zijn in crisis, de toestand bij rechts is ook niet best.

"De politieke crisis gaat veel dieper dan de onmacht bij de socialisten, het wantrouwen tegen de politiek in zijn algemeenheid is erg groot. Er bestaat een diepe kloof tussen de welgestelde, gediplomeerde elite die zich min of meer op zijn gemak voelt met de globalisering en de immigratie, en veel gewone, lageropgeleide Fransen die dit allemaal eerder afwijzen. Als rechts aan de macht was, zou de aanhang voor de regering onder de bevolking ook gering zijn vermoed ik. De klassiek rechtse UMP worstelt enorm om zich te onderscheiden van het nationalistische Front National. Dat doen sommige prominenten in deze partij, zoals oud-premier Alain Juppé, door steeds te benadrukken dat ze multicultureel en gayfriendly zijn. Dat schrikt veel mensen af."

Kan Marine le Pen de presidentsverkiezingen van 2017 winnen?

"Ik heb lang gedacht van niet, maar er is waarschijnlijk toch een mogelijkheid als aan een paar voorwaarden is voldaan. Het kan, als de UMP met een kandidaat komt die te zwak is om de eerste ronde te overleven, en de socialisten een kandidaat hebben met een uitgesproken links profiel, oud-minister Martine Aubry bijvoorbeeld of de huidige minister van onderwijs Najat Vallaud-Belkacem. Veel rechtse kiezers zouden nooit op zulke kandidaten kunnen stemmen. Dan hebben ze nog liever Le Pen."

undefined

Wie is Philippe Raynaud?

Philippe Raynaud (1952) doceert politicologie aan de prestigieuze EHESS (École des Hautes Études en Sciences Sociales) en Sciences Po in Parijs. Hij schreef onder meer een vergelijkende studie over de revoluties in Frankrijk, Engeland en Amerika. Door het liberale weekblad Le Point werd hij vorige maand een van de laatste grote Franse leraren genoemd.

undefined