Marechaussee rekt haar takenpakket te ver op
De Koninklijke Marechaussee gaat bij het uitvoeren van controles in de grensstreek met enige regelmaat haar boekje te buiten. De KMar controleert niet alleen op het grensverkeer van personen, maar ook op zaken die horen tot het werkterrein van de Nationale Politie.
In naam van de nationale veiligheid worden bijvoorbeeld auto's op drugs gecontroleerd, terwijl daarvoor de bevoegdheid ontbreekt. Dat is onwenselijk omdat de burger zich beschermd moet weten tegen onwettig overheidsoptreden.
Dat blijkt uit omvangrijk onderzoek van hoogleraar rechtssociologie Maartje van der Woude (Van Vollenhoven Instituut, Universiteit Leiden). Het onderzoek is onder meer gebaseerd op gesprekken met medewerkers van de marechaussee en 800 uur meereizen met de teams van wat sinds 2008 het Mobiel Toezicht Veiligheid heet.
Werkopvatting veranderd
Van oudsher heeft de marechaussee de taak om illegale migratie tegen te gaan. De KMar, die qua beheer valt onder Defensie en wat actie betreft onder Veiligheid en Justitie, heeft de afgelopen jaren identiteitsfraude en mensensmokkel erbij gekregen. Met de uitbreiding van die strafbare feiten is niet alleen de naam gewijzigd, van Mobiel Team Vreemdelingen naar Mobiel Team Veiligheid, maar ook de werkopvatting. "De veiligheidspet lijkt door sommigen niet alleen belangrijker, maar ook leuker te worden geacht dan de vreemdelingenpet. Jongere marechaussees in het bijzonder gebrand zijn op het vangen van boeven in plaats van op het toezicht houden op de Vreemdelingenwet".
Zo op het eerste oog lijkt het logisch om een aangehouden auto te controleren op personen voor de Vreemdelingenwet en tegelijk ook 'boeven te vangen'. Als daarvoor de bevoegdheid ontbreekt is dat echter onwenselijk, volgens Van der Woude. Ze wijst er op dat "een dergelijke koppeling ook bijdraagt aan de onheuse beeldvorming dat migratie en criminaliteit altijd samengaan."
Verwachtingen bij nationaliteit
Bij de controles bleek vooral het kenteken reden voor een inspectie. Op voertuigen met Roemeense, Bulgaarse en andere Oost-Europese kentekens werd extra gelet, voor Poolse wagens was minder interesse. Ervaring leert dat de Poolse voertuigen vooral arbeiders vervoeren.
Huidskleur blijkt ook een belangrijke factor bij de selectie voor een controle. Op basis daarvan wordt een inschatting gemaakt van de nationaliteit van de inzittende. Uit de observaties blijkt overigens dat de grootste groep auto's die gestopt wordt een Nederlandse bestuurder en Nederlandse passagiers heeft. Belgen en Duitsers staan op de tweede en derde plaats.
Uit de gesprekken met de marechaussees bleek dat zij bij elke nationaliteit bepaalde verwachtingen hadden. Zo werd bij Albanezen vaak gedacht aan zware criminaliteit. Bij de Noord-Afrikanen lijkt vooral de mogelijkheid drugs en drugsrunners aan te treffen een reden voor het stoppen van de wagen. Drugscontrole is geen taak van de marechaussee.
Lees dinsdag in Trouw een interview met hoogleraar Maartje van der Woude: 'De huidige gang van zaken is onhoudbaar in het licht van de beginselen van de rechtsstaat'.
Marechaussee hoopt op nieuwe werkwijze
Als de huidige bevoegdheden inderdaad te veel zijn opgerekt, zoals het Leidse onderzoek zegt, zal de Koninklijke Marechaussee niet om nieuwe bevoegdheden vragen. Een woordvoerder zegt dat de hoop is gevestigd op een nieuwe werkwijze. In 2014 is bij de KMar al besloten een Landelijk Tactisch Commando op te richten. Dat gaat in de nieuwe opzet direct het Mobiel Toezicht Veiligheid aansturen.
Een direct antwoord op de beschuldiging dat de Kmar momenteel ook strafbare zaken opspoort zonder daarvoor bevoegd te zijn, geeft de woordvoerder niet. "Als de marechaussees tijdens een controle een redelijk vermoeden krijgen dat er sprake is van enig strafbaar feit, dan mogen zij dat op grond van de regelgeving verder onderzoeken en actie ondernemen." De kritiek richt zich nu juist op die controles die gehouden worden zonder dat sprake is van een verdenking.
