Maleisische wonderboy Anwar krijgt gratie; slaagt hij er nu in premier te worden?

Tot voor kort leek het onmogelijk, maar het is zover: Anwar Ibrahim is op vrije voeten. Zijn aanhangers hopen dat de oppositievoorman nu snel premier wordt van het Zuidoost-Aziatische land. Volgens zijn dochter laat de vrijlating zien dat rechters zich schuldig maakten aan een gerechtelijke blunder.

De comeback van Anwar, die zoals veel Maleisiërs vooral bij zijn voornaam wordt genoemd, is mogelijk geworden door een historische verkiezingsoverwinning vorige week van de oppositie. Voor het eerst werd de regeringspartij Unmo, die al sinds de onafhankelijkheid in 1957 aan de macht was, van het pluche gestoten.

En ook voor het eerst zou oppositieleider Anwar nu premier kunnen worden. De voormalige sterke man Mahathir Mohamad, die tegenwoordig bondgenoot is van Anwar, gaf laatst toe dat de oppositieleider en zijn familie door de jarenlang detentie veel leed is aangedaan. "Zij hebben twintig jaar geleden."

Corruptie en homoseks

Anwar Ibrahim was in de jaren tachtig en negentig de wonderboy van de Maleisische politiek. Hij bekleedde diverse ministersposten onder sterke man Mahathir, schopte het in 1993 tot vicepremier en gold als gedoodverfd opvolger van Mahathir. Westerse analisten prezen hem als een democratisch gezinde hervormer, die de strijd wilde aanbinden met de wijdverbreide vriendjespolitiek en corruptie.

Maar tijdens de Aziatische financiële crisis in de jaren negentig kregen Anwar en Mahathir ruzie. Anwar werd in 1998 de laan uitgestuurd als vicepremier, werd beschuldigd van corruptie en homoseks, iets dat verboden is in het islamitische Maleisië, en ging de cel in.

Nadat hij in 2004 was vrijgelaten, wierp hij zich op als de voornaamste oppositieleider, eerst tegen Mahathir en vervolgens tegen diens opvolger Najib Razak. Die gebruikte als premier opnieuw allerlei vuile trucjes tegen Anwar, en in 2015 verdween de oppositieleider weer op beschuldiging van homoseks achter de tralies. "Autoritaire leiders denken altijd dat de beste manier om met dissidenten om te gaan, is ze in de gevangenis te gooien", reageerde Anwar zelf destijds. "Maar de geschiedenis leert dat dit altijd averechts werkt."

Premier Najib haalde de afgelopen tijd, als vanouds, allerlei kunstgrepen uit de kast om de verkiezingen naar zijn hand te zetten. Zo deelde zijn regering in de laatste begroting douceurtjes uit aan groepen kiezers. Ook werden grenzen van kiesdistricten veranderd in het voordeel van de regeringscoalitie Barisan Nasional en werd een belastingvrijstelling beloofd voor mensen onder de 26 jaar.

Sluwe oude vos

Maar te veel kiezers waren het gegraai van premier Najib en zijn handlangers zat. Tot verrassing van de meeste Maleisiërs sloot ook de voormalige sterke man Mahathir zich aan bij de oppositie. Bovendien deed de oppositiecoalitie Pakatan Harapan enkele populistische toezeggingen. Zo beloofde zij een herinvoering van brandstofsubsidies en een afschaffing van een gehate btw van 6 procent. Hiermee won de oppositie verrassend de verkiezingen.

Inmiddels is de 92-jarige Mahathir tot premier benoemd, met Anwars echtgenote Wan Azizah Wan Ismail als vicepremier. Zij is de eerste vrouw in deze functie en is vooral de spreekbuis van haar man.

De grote vraag in Maleisië is nu of het Anwar, na twintig jaar van moeizame politieke strijd, eindelijk zal lukken om het hoogste ambt te bemachtigen. De 70-jarige oppositieleider is net geopereerd aan een schouder en het zal waarschijnlijk nog even duren voordat hij daarvan hersteld is. Om premier te kunnen worden, moet hij volgens het Maleisische politieke systeem bovendien eerst in tussentijdse verkiezingen in een district tot parlementariër gekozen worden.

Gisteren kondigde Mahathir, de sluwe oude vos, dan ook al aan dat hij waarschijnlijk een tot twee jaar premier blijft. En Anwar stelde zich diplomatiek op. Hij liet aan The Wall Street Journal weten dat hij vrede heeft met de voorlopige hoofdrol voor zijn voormalige onderdrukker: "Ik heb geen haast."

Corruptieschandaal rond ex-premier

Nu hij de verkiezingen heeft verloren, breken zware tijden aan voor ex-premier Najib Razak. Hij mag het land niet verlaten. En de nieuwe regering heeft het onderzoek heropend naar Najibs rol in een schandaal rond staatsfonds 1MDB. Volgens de FBI hebben Najib en zijn beschermelingen ruim 3,8 miljard euro achterover gedrukt. Het was een belangrijke reden voor kiezers om de regeringsalliantie weg te stemmen.

Lees ook: 'Maleisië wordt nu wakker'
Trouw-journalist Gert Jan Rohmensen sprak Anwar Ibrahim in het heetst van de verkiezingsstrijd in 2013: "De grote media maken ons elke dag weer voor van alles uit. De ene keer zijn we communisten of seksuele viespeuken, de andere keer agenten van Amerika of extremisten, dat kan allemaal zomaar."