Maffiose opkopers plukken Warschau

Het huis van Zbigniew Krzepczaks aan de Nowy Swiat in Warschau is een van de duizenden panden die de gemeente teruggeeft aan vooroorlogse eigenaren. Althans in theorie, want 75 jaar nadat de Duitsers Warschau met de grond gelijkmaakten, zijn er geen vooroorlogse eigenaren meer.

"Mijn familie heeft samen met anderen dit gebouw na de oorlog weer opgebouwd en nu hebben mensen die geen steen hebben bijgedragen het hele gebouw zomaar gekregen", zei Krzepczaks onlangs tegen omroepTVN.

In Polen bestaat er geen wet die teruggave regelt. Dit in tegenstelling tot andere Oostbloklanden. Daar krijgen mensen een bepaald percentage schadevergoeding uitgekeerd, maar in Polen werden voorstellen in die trant iedere keer afgewezen. Dus moeten erfgenamen individueel hun gelijk halen bij rechtbanken. En daar profiteren slimme handelaren van. Want het is niet eenvoudig om na een halve eeuw oorlog en communisme te achterhalen wie wat toebehoort.

De Poolse kadasters zijn vaak een chaos. Teruggave is mogelijk als er procedurele fouten zijn gemaakt bij de nationalisatie. Dat is vaak het geval, omdat de communisten het niet zo nauw namen met de wet. Maar procederen is vaak een kwestie van lange adem. Dus veel erfgenamen geven die strijd op en verkopen hun erfrechten vaak aan zakenlieden.

Sommige van deze opkopers claimen tientallen adressen in de binnenstad. Zoals iemand die bekend staat als de 'antiquair'. De erfrechten van een van zijn panden kocht hij voor nog geen 15 euro van een stokoud dametje. Vervolgens eiste hij ruim een miljoen euro van de stad voor misgelopen vruchtgebruik sinds 1945 en liet de huurders uitroken door 'schoonmakers'.

Ook Krzepczaks zegt deze 'schoonmakers' te vrezen nu zijn huis bezit van een ander is geworden. Want die 'schoonmakers' zijn zware jongens die water, gas en elektriciteit afsluiten en bezoekjes brengen om huurders ervan te overtuigen dat ze beter kunnen verhuizen. Een pand zonder huurders is meer waard op de vrije markt.

Wie zich verzet, loopt risico. Zo werd in 2011 in een bos bij Warschau het verkoolde lichaam van Jolanta Brzeska gevonden. Levend verbrand. Ze organiseerde verzet van huurders. Al na een maand werd het onderzoek naar de moord gestaakt.

Een andere truc om huizenbezitter te worden was jezelf door een rechtbank laten benoemen tot 'curator', iemand die de belangen van onvindbare eigenaren waarnam. Je plaatste een paar advertenties, waarin je bijvoorbeeld Fania Ajzensztadt opriep zich te melden. Mevrouw Ajzenstadt was een in 1909 geboren Joodse dame, die in de oorlog 'verdween'. Geen 106-jarige meldde zich en dus kon je als 'curator' naar eigen inzicht over haar panden beschikken.

Deze opkopers en 'curatoren' plukken de stad. Ze krijgen percelen die miljoenen waard zijn. De naoorlogse huizen die erop staan, krijgen ze er 'gratis' bij. Scholen moeten hun deuren sluiten, omdat een deel van de grond onder het gebouw opeens privébezit is. Volgens de stichting MjN (Miasto jest Nasze - De stad is van ons) zijn al 40.000 huurders slachtoffer geworden van opkopers en hun 'schoonmakers'.

De stichting publiceerde onlangs een overzicht van informele relaties tussen zakenlieden, ambtenaren, advocaten en politici die bij de 'wilde privatisering' zijn betrokken. Aanwijzingen te over dat er sprake is van corruptie. "We weten dat opkopers van eigendomsrechten panden veel sneller terugkrijgen dan erfgenamen", aldus Jan Spiewak, voorzitter van MjN.

Een spin in het web was de ambtenaar die de beslissingen tot teruggave van panden ondertekende namens de stad. Kort nadat hij het stadhuis verliet, claimde hij zelf een pandje in het centrum. Met succes.

Burgemeester Hanna Gronkiewicz-Walz zegt dat de wet haar dwingt gebouwen over te dragen, of miljoenen aan schadevergoeding uit te betalen. Maar zelfs als iemand te goeder trouw handelde, hangt er niet zelden luchtje aan transacties.

Neem de Noakowskiegostraat 16. Tijdens de oorlog maakte een oplichter zichzelf tot eigenaar door een verkoopakte te fabriceren. De echte eigenaren waren 'verdwenen' Joden. De oplichter verkocht het gebouw door. In 1945 werd het genationaliseerd en in 2003 gaf het stadhuis - zich niet bewust van de zwendel tijdens de oorlog - het pand terug aan de erfgenaam van de koper: de echtgenoot van de huidige burgemeester.

undefined

Politiek spel

De regering van Recht en Rechtvaardigheid (PiS) wil de misstanden in Warschau aanpakken. "We hebben hier te maken met maffia", aldus PiS-leider Jaroslaw Kaczynski. Hij wil dat een 'verificatiecommissie' duizenden administratieve beslissingen onderzoekt en waar nodig terugdraait.

Volgens de oppositie gaat het de regering om 'politiek spektakel'. Burgemeester Gronkiewicz-Waltz is vicevoorzitter van oppositiepartij Burgerplatform. PiS heeft geen plan voor een reprivatiseringswet, waarmee Polen als laatste voormalig oostblokland teruggave van bezit zou kunnen regelen.

"We hebben ruim 3800 aanvragen liggen en iedere maand komen er wel dertig bij", aldus burgemeester Gronkiewicz-Waltz. De vereniging van Warschause huiseigenaren schat het aantal mogelijke claims op 12.000 met een waarde van ongeveer 6 miljard euro.

undefined