'Maak de PKN zelf vrijzinniger'

De mannen en vrouwen zijn er grijs en oud. De vrijzinnige vereniging in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) lijkt een stille dood te sterven. Dat valt op te maken uit de nieuwe visienota van de Vereniging van Vrijzinnige Protestanten (VVP), een onderdeel van de Protestantse Kerk in Nederland. Kerkelijke vrijzinnigheid, zo staat er, 'verkeert in een niet optimale positie'. En: 'Dreigt de vrijzinnigheid uit te sterven?' Voorzitter Kim Magnée-de Berg (40), dominee in Gouda, legt uit waarom de onzekere toekomst niet erg is voor de vereniging.

Het aantal vrijzinnigen in de protestantse kerk vergrijst. Uw vereniging slinkt en telt nu nog 2000 leden. De kerk bijna twee miljoen. Wie doet het licht uit bij de vrijzinnigen?
"Het zou heel goed kunnen dat iemand het licht bij de vereniging uitdraait. De vraag is: is dat erg? Want de 'gelabelde' vrijzinnigheid mag dan klein zijn, ik denk dat er bij lokale gemeenten veel vrijzinnigheid te vinden is. Laat ik wat voorbeelden noemen. Zeggen dat Jezus 'een voorbeeld' is, in plaats van 'de Verlosser', dat hoor je bijna overal in de kerk. Vroeger gold dat als typisch vrijzinnig. Gelovigen hebben tegenwoordig ook veel vaker een eigen beeld bij wie of wat God is. Vroeger had je een godsbeeld dat van bovenaf was opgelegd. Kerkmensen bespreken veel makkelijker hun twijfels. Tegelijkertijd vinden veel mensen het moeilijk om zich als vrijzinnig te afficheren. Ik weet niet zo goed hoe dat komt, maar velen in de kerk zijn er huiverig voor."

Wie kijkt naar de cijfers kan makkelijk iets anders concluderen. Grofweg de helft van de twee miljoen PKN- leden heeft traditionele opvattingen. 'Wie kritisch wil geloven, moet niet in de protestantse kerk zijn', verzuchtte een dominee een tijdje geleden zelfs .
"Ik zie verschillende ontwikkelingen. In lokale gemeenten, bijvoorbeeld bij ons in Gouda, zie ik volop ruimte voor vrijzinnigheid. De vrijzinnigheid heeft zijn weg gevonden naar het brede midden van de kerk. Daar is volop nuance te horen. Het gezicht van de landelijke kerk is anders. Dat is veel traditioneler. Dat is wel de manier waarop de kerk zich aan de buitenwereld presenteert. Niet zo gek. Mensen uit traditionele gemeenten zijn eerder bereid om bestuurswerk te gaan doen of de protestantse kerk te representeren. Vrijzinnigen zitten liever in het bestuur van een museum of een stichting dan in de synode (landelijke kerkvergadering, red) of de classis (regionale kerkvergadering, red). Die vinden het belangrijk om present te zijn in de maatschappij, los van de kerk."

De vrijzinnigheid is een vlinder in de kerk, staat in de nota. Dat klinkt poëtisch, maar wat bedoelt u?
"Een vlinder fladdert rond. Op die manier fladdert de vrijzinnigheid ook rond in de kerk. Vlinders associëren wij met veelkleurigheid en ondogmatisch denken. Een man als Klaas Hendrikse (die bekend werd als 'atheïstische dominee', red) voelt zich bij ons thuis. Maar ook mensen die het wél prettig vinden in de traditionele kerk. Niet voor niets is de vlinder te vinden in het beeldmerk van onze vereniging. Ik moet ook denken aan de uitspraak dat de vleugelslag van een vlinder een heel eind verderop een orkaan kan veroorzaken. Ik geloof dat ons kleine geluid een beweging heeft veroorzaakt in de kerk."

Een stelling uit de nota: Geloven kan niet enkel bij geloven blijven.
"Geloof is volgens mij een inspiratiebron voor het leven. Als het alleen bij woorden blijft, moet je je afvragen wat het waard is. Sterker nog: het handelen dat uit geloven voortkomt, is vaak belangrijker dan het geloven zelf. Wat we doen, is veel belangrijker dan wat we vinden of geloven. Denk aan een thema als duurzaamheid."

Hoe doet u dat zelf?
"Ha, een gewetensvraag. Ik zoek naar de waarde van soberheid in een tijd dat overdaad de norm lijkt te zijn. Dat uit zich in kleine, praktische zaken. Hoe gaan we bijvoorbeeld om met ons voedsel. Wat eten we en welke belasting legt het op de schepping. Nu ik erover praat, realiseer ik me: sober klinkt ook somber. Dat is niet zo. Het leven mag ook best gevierd worden. Bijvoorbeeld door stil te staan bij het moment. Mindfulness is tegenwoordig een trend. Daar herken ik mij wel in."

Vrijzinnigheid die in woorden kan worden gevat, staat in de nota, is geen vrijzinnigheid meer. Waarom dan deze nota waarin vrijzinnigheid wordt gedefinieerd?
"Ik vind niet dat wij vrijzinnigheid definiëren. De enige manier om met anderen in gesprek te gaan is met woorden. We laten zien waarvoor we staan. We zeggen dat het goed is om elke keer weer opnieuw naar woorden te zoeken voor God. Maar tegelijkertijd zeggen we erbij dat al ons spreken over het hogere beperkt en voorlopig is. Het zou best kunnen dat we over vijf of tien jaar heel andere dingen zeggen."

Waarom blijft u nog in de protestantse kerk als de waarheid volstrekt individueel is en God overal en nergens gevonden kan worden?
"Inderdaad, wij hebben moeite met de opvatting dat de belijdenisgeschriften van de kerk regels zijn die je moet onderschrijven. Dat is geen reden om weg te gaan. Het is belangrijk dat er mensen binnen de kerk zijn die zeggen: al het spreken over God is persoonlijk. En ook: hoe helpt God jou om iets goeds te doen voor anderen. Het bastion dat Protestantse Kerk in Nederland heet, kan de vlinders van de vrijzinnigheid goed gebruiken."

undefined