Lowlands: veranderen om te veranderen

Anderhalve week voordat Lowlands bezit neemt van de Flevopolder ligt het festivalterrein er beangstigend kaal bij. Halfafgebouwde skeletten van enorme tenten torenen tientallen meters de lucht in, werklui hangen in de nok van de vernieuwde Alpha-tent dakdelen vast te sjorren.

Een vorkheftruck rijdt langs met een in elkaar gevouwen toiletgebouw. Een enorm blauw tentdoek wordt langzaam uitgerold. De polderwind waait over een lege vlakte.

Maar komend weekend gaan hier 72 uur lang zo'n 55.000 mensen uit hun dak op een bontgekleurd festivalterrein, bij artiesten Mumford and Sons, Solange en Iggy Pop of tijdens het stampende nachtprogramma van Dixon of Job Jobse. Er zijn films, er is dans, theater, literatuur en aanpalende gekkigheid, naast de gigantische koepeltentenzee waar al die festivalgangers misschien een paar uurtjes slaap vinden.

Van 7800 naar 55.000 bezoekers

Lowlands is in 25 jaar uitgegroeid tot het voornaamste cultuurfestival van Nederland. Het begon in 1993, vele malen kleiner, maar de grondgedachte is onveranderd. De festivalgedachte was begin jaren negentig sleets geraakt, vertelt Lowlands-directeur Eric van Eerdenburg in het kantoor van concertorganisator Mojo, aan een Delftse gracht. "Wat ooit begon met het hippyflippytrippy Woodstock, was anno 1993 een grote zwarte kast in een weiland met hamburgers, friet en bier en heel veel sponsorvlaggen." Concertorganisator Mojo, onder Leon Ramakers, zag dat er een wereld te winnen was. Door ander voedsel. Leuke aankleding. Een andere omgang met de commercie. Een kampeerervaring van donderdag tot maandag, op een camping op het festivalterrein.

Van Eerdenburg (56) is een goedlachse beer van een vent, met volle baard, kenmerkende vierkante bril en hip naar achter geschoren kapsel. Hij begon in 2000 als festivaldirecteur van Lowlands, sinds editie acht dus, maar was zelf ook op die eerste Lowlands. "Ik was al naar huis toen op zondagavond na het laatste optreden de podiumpresentatoren het festival afsloten. 'Bedankt voor een geweldig weekend, nu lekker naar bed en naar huis.' Het publiek dacht: no way. Het was koud, men wilde vuur zien. Alles van hout ging in de fik - deuren, wc-hokjes, de picknickbanken. Alles." En er was trouwens maar iets van de helft van de begrote 15.000 kaartjes verkocht. Mojo leed een enorm verlies. Het experiment leek mislukt, maar Ramakers zette door.

En de rest is geschiedenis. Drie jaar later draaide het festival quitte. Van twee podia groeide het naar tien tenten, van 7800 bezoekers naar 55.000. Dat publiek is inmiddels een stuk minder recalcitrant: hooguit wordt er nog eens gecrowdsurft op een vuilniskliko. Lowlands kreeg in de loop der jaren een vast, loyaal publiek, maar zoals dat gaat met stamgasten, die beginnen op een gegeven moment te mopperen. Over het ingevoerde parkeergeld, de biersponsor, de stijgende ticketprijs. Of het gebrek aan grote namen.

Opkomende bands

"Net het jaar dat onze ticketprijs omhoogging, en we duurder dan Pinkpop werden, stonden de Rolling Stones daar. Tja. Maar het was en is de bedoeling van ons festival om opkomende bands te steunen. Daarnaast willen we onze bezoekers cultuur voorschotelen die in het verlengde van die muziek ligt. Dat is de lijn van programmeren."

Dat programmeren doet hij niet zelf. Van Eerdenburg heeft vier mensen op het Lowlands-kantoor. Het vaste team bestaat daarnaast nog uit zo'n twintig producers die elk zorg dragen voor horeca, sanitair, terrein, techniek, mobiliteit, het begeleiden van artiesten en veiligheid en medische zaken. De bands worden geregeld door twaalf boekers van eigenaar Mojo. Dat boeken kost veruit de meeste tijd: het is het enige - naast het weer - wat je niet in eigen hand hebt.

"Acts besluiten op tournee te gaan. Hun agent belt ons. Alleen wordt altijd meer aangeboden dan je kwijt kan, onze programmeurs maken de selectie. En is een act niet van plan te komen maar wil ik hem toch hebben, dan ga ik praten met collega's van buitenlandse festivals. Misschien kunnen we ze in een week meerdere shows aanbieden. Dan loont het toch te komen." Op die manier kreeg Van Eerdenburg Mumford and Sons dit jaar naar Lowlands.

Zijn team is al een half jaar bezig met acts die volgend jaar pas op het affiche staan. Niet alleen festivals willen er snel bij zijn, ook agenten willen hun artiesten op het juiste festival en het juiste tijdslot kwijt. "Wij weten ook niet wat over twee jaar hip is, dus dat is soms een gok. En een politiek spel. Welke plek geef je als eerste weg, wie hapt als eerste toe."

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Best Kept Secret - van Mojo's concurrent Friendly Fire - had dit jaar toppers Arcade Fire en Radiohead. "Natuurlijk hebben we geprobeerd die bands ook te krijgen. Maar de planning kwam niet uit."

Maar die bands zijn voor Lowlands maar deel van het plaatje. Ook de uitstraling van zo'n festival doet ertoe. De tenten, de versiering op het terrein, het eigen smoelwerk dat een festival zich aanmeet. Het werk op het terrein begint zo'n anderhalve maand van tevoren wanneer de eerste meterslange haringen de grond in worden geslagen. Zo'n 150 man werken om alle tenten overeind te krijgen, dat worden er 400, in de laatste week, om alle aankleding op zijn plek te krijgen. Tijdens het festivalweekend werken er 3000 mensen om Lowlands soepel te laten verlopen.

Eigenlijk heeft festivalbaas Van Eerdenburg niks met jubilea. "Het is zo'n flauw marketingding. Van, hiephoi we bestaan 25 jaar, nu extra feestelijk." Toch grijpt de Lowlands-organisatie het jubileum aan om een paar grote wijzigingen door te voeren. Om, zoals Van Eerdenburg wil, Lowlands innovatief te houden.

De terreinindeling ligt door de verdeling van mensenstromen en geluidsniveau's inmiddels nagenoeg vast, maar de twee hoofdpodia - de Alpha en de Bravo - zijn volledig vernieuwd. De megatent Alpha - met een capaciteit van ruim 10.000 mensen - werd te klein. Niet voor het publiek, wel voor bands die ieder jaar grotere vrachtwagens vol spullen meenemen naar de Flevopolder. Dat moet allemaal binnen een uur weer worden aan- en afgevoerd. En zou je met een open air-hoofdpodium ook niet nog meer publiek kunnen bereiken?

Compromis

Anderzijds werden die dichte tenten gewaardeerd: meer sfeer, meer bescherming tegen ofwel stortregen dan wel brandende zon. Uiteindelijk is een compromis bedacht met een halfopen hangar, zo'n vijftig meter hoog. Op twee plekken zit het enorme koperkleurige tentdoek al op zijn plek.

Iedere Lowlandsganger kent de vijf fabrieksschoorstenen bij de ingang - die zijn verplaatst naar de Armadillo: een nieuwe, honderd meter lange halfopen tent, compleet met klimhekken: het nieuwe 24-uursgebied. "Ook heeft de natuur rond het terrein zich in 25 jaar ontwikkeld van wat treurige bossages tot een mooi park. Dat willen we meer zichtbaar maken." Van Eerdenburg wil daarbij best toegeven dat Lowlands zich liet inspireren door kleinere, bosrijkere festivals als Best Kept Secret, Into the Great Wide Open of het eigen Down the Rabbit Hole.

Lowlands is als een stadsgezicht, zegt Van Eerdenburg, dat langzaam verandert. Vanaf de tweede editie was grafisch vormgever Peter te Bos bepalend voor dat stadsgezicht. Hij creëerde die vrolijk herkenbare uitstraling, die genoemde schoorstenen boven de ingang, de typografie, de website, en de mascottes zoals het maanmannetje en diens opvolger, het scheermesmannetje Rapid Razor Bob.

Maar vanaf dit jaar heeft Lowlands met Hansje van Halem een nieuwe art director. Van Eerdenburg: "De beslissing om afscheid te nemen van Peter lag echt als steen in mijn maag. Ik vind hem heel goed. Maar soms is veranderen om te veranderen nodig. We wilden bij deze jubileumeditie juist niet melancholisch omkijken, de hoofdgedachte was: een nieuw startschot."

Van Halem werkt veel met dunne lijnen, een beetje bibberig. De typografie en vormgeving is opgebouwd uit de suggestie van trilling, Van Eerdenburg noemt het een modern soort psychedelica. Van Halem ontwierp ook de nieuwe website voor Lowlands. "Die werd bejubeld én afgefakkeld in allerlei marketingblaadjes. Ik vind dat goed. Het past bij Lowlands om langs de randen van acceptabele smaak te gaan.

Dan is er nog de beveiliging. Anno 2017 één van de belangrijkste hoofdbrekens voor concert- en festivalorganisatoren. En wezenlijk onderdeel van de sfeer. "De instructie is nadrukkelijk dat ze meer gastheer en -vrouw moeten zijn dan beveiliger. Maar het blijft een moeilijk ding. De meeste klachten achteraf gaan altijd over de security. Er komen nu röntgenapparaten bij de festivalpoort om alles te controleren, om irritatie zo veel mogelijk te verminderen. Beveiligers hoeven je zo niet meer te vragen om de tas open te maken."

Grote tassen mogen van Mojo sinds de aanslag in Manchester bij het Ariana Grande-concert niet meer het festivalterrein op. "Als ik even mijn tas aan jou geef omdat ik wil dansen, en jij zet hem ergens neer, en je vergeet dat je op die tas zou letten, dan kan iemand zenuwachtig worden. Dat kan ervoor zorgen dat het hele festival zes uur plat gaat. Dan moet er een robot langskomen om die tas te pakken. Die spanning is er tegenwoordig nu eenmaal. En daar proberen we iets aan te doen."

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Het is voor het publiek misschien wel de grootste wijziging op het terrein: de grote ingang en beveiligingssluis tussen de campings en het festivalterrein zijn verdwenen. De campings worden ermee meer onderdeel van het festival zelf, hoopt Van Eerdenburg.

Het hele jaar - nou, eigenlijk langer - is Van Eerdenburg in touw voor een driedaags feest in de polder. Wanneer na die drie dagen muziek ophoudt en de laatste kampeerders de pendelbussen in zijn gehobbeld, volgt een klein zwart gat.

Het is als een hardnekkige jetlag, zegt hij, wanneer alle organisatiestress en bijbehorende adrenaline van hem afvalt. Drie weken vakantie, even niks doen. Om eind september weer van voren af aan te beginnen. Al zeventien jaar lang. Is het niet zonde om zo lang in touw te zijn voor zoiets vluchtigs? "Dat er drie dagen een fata morgana in de polder staat, vind ik een mooie gedachte. Het is er plots, en dan, opeens, is het weer weg."

Lowlands vindt van vrijdag tot en met zondag plaats op evenemententerrein Walibi nabij Biddinghuizen.

Solange, Iggy pop, The XX, Alt J, Editors en Mumford & Sons zijn de grote publiekstrekkers. De muziekredactie van Trouw kijkt verder zeer uit naar hiphopformatie Migos, de reünie van At the Drive In, de waverock van Future Islands, de pure pop van Halsey, de turkpsych van Altin Gün en de electrosoul van Sampha.