Lokale partijen bestaan allang niet meer uit ruziënde malloten
Lokale amateurs en protestpartijen worden ze vaak genoemd. Maar in werkelijkheid blijken lokale partijen uitgegroeid tot onmisbare coalitiepartners. In ruim de helft van alle gemeenten regeren 'de lokalen' mee, blijkt uit onderzoek van Trouw over de periode 2010-2014. Het sterkst vertegenwoordigd zijn 'lokalo-wethouders' van oudsher in het zuiden van Nederland. Maar ook boven de rivieren rukken ze op als coalitiepartij, vooral in Gelderland, Noord-Holland, Friesland en Groningen.
In 2010 haalden lokale partijen bij de raadsverkiezingen bijna een kwart van de stemmen. Sinds 1990 rukken de lokalo's op, vertelt hoogleraar regionale politiek Marcel Boogers van Universiteit Twente. Hij onderzocht in 2010 voor het ministerie van binnenlandse zaken het stembussucces van de lokalen en stelt: "Hun succes als coalitiepartij is lang verborgen gebleven achter de stofwolken van de lokale anti-establishment-partijen."
Lokale partijen leveren vooral wethouders op het platteland en in voorsteden. In 59 procent van de 403 Nederlandse gemeenten nemen zij deel aan de coalitie in de periode 2010-2014. In kleinere gemeenten, zoals Rozendaal en Schiermonnikoog, zijn soms zelfs alle wethouders lokaal. In steden met een universiteit, ook in het zuiden, besturen lokale partijen amper mee. In Utrecht en Zeeland blijken de lokalo's het minst populair als bestuurderspartij.
Lokale partijen halen bij raadsverkiezingen gemiddeld 20 à 25 procent van de stemmen. De opkomst van leefbaarheidspartijen, die samenviel met de doorbraak en moord op Pim Fortuyn, zorgde in 2002 en de tijd daarna op veel gemeentehuizen voor tumult. "Er ontstond zo een beeld van incompetente, ruziezoekende amateurs", vertelt Boogers. "Maar dat doet bepaald geen recht aan lokale partijen en zeker niet aan die in het zuiden. Daar bestaan lokale partijen al zolang er verkiezingen zijn."
Veel lokale partijen hebben een goede antenne voor het vinden van wethouders, stelt Boogers. Ze missen scholingsinstituten, zoals landelijke partijen die hebben. Hun pragmatische houding helpt hen verder. "Ze trekken gemakkelijk wethouders van buiten aan. Zonder problemen kan dat ook een ex-wethouder zijn van een andere partij. Ze slagen er beter in om een lokaal netwerk te ontsluiten en de lokale kennis en kunde goed te organiseren."
Dat klinkt als muziek in de oren van Bert Euser, de schrijver van het boek 'Lokale leiders. De opkomst van de geuzendemocratie' over een nieuwe generatie van lokale partijen. Euser richtte de partij Echt voor Albrandswaard (EVA) op en het kennisnetwerk Nederland Lokaal. Nieuwe lokale coalitiepartijen bestaan volgens hem niet uit volkse populisten, maar uit betrokken burgers uit de middenklasse. Het gaat dan eerder om ondernemers en managers dan om ambtenaren en onderwijzers.
"Tien jaar geleden kon ik me niet voorstellen dat er voldoende professionals zouden zijn voor het gemeentebestuur", zegt Euser, ondernemer en oud-wethouder (eerst CDA, later EVA). "De invoering van het dualisme in de gemeentepolitiek in 2002 heeft enorm geholpen. Ik bespeur een toenemende bereidheid onder professionals zich als kandidaat-wethouder beschikbaar te stellen."
