Lobby Betuwelijn bedelft Gerd Leers

Maandag begint het debat over de aanleg van de Betuwelijn, het goederenspoor dat van Rotterdam naar de Duitse grens zal lopen. De lijn is omstreden. Zij zal dan wel zoveel mogelijk langs de A 15 lopen, maar op sommige plaatsen (onder meer Barendrecht, Gorinchem, Zevenaar, Tiel, het Rijn-Strangen-gebied) denderen de goederentreinen straks vlak langs of door de bebouwde kom of ontsieren zij het natuurschoon.

Ook de kosten spelen een rol. Het kabinet zet in op 6,4 miljard, maar duidelijk is al lang dat aanleg eerder zo'n acht miljard zal gaan kosten. En hoe duurder de lijn wordt, hoe lastiger het zal zijn haar rendabel te krijgen. Juist het economische aspect is de discussie sterk gaan beheersen. De Betuwelijn is vooral een strategische keuze, bedoeld om nieuwe goederenstromen aan te trekken. Zal dat wel lukken, vragen de tegenstanders, moeten we wel zo veel geld uitgeven zolang onzeker is of dit lukt. Die goederen komen er toch, en het is beter ze per spoor dan per vrachtwagen te vervoeren, antwoorden de voorstanders.

Gerd Leers kent alle argumenten van binnen en van buiten. Hij heeft een stapel dossiers, nota's, brieven, videobanden, rapporten en presentatiemappen doorgewerkt, die groter is dan hijzelf.

Tientallen spreekbeurten heeft hij gehouden, vele honderden brieven beantwoord en talloze gesprekken gevoerd met bewoners van het gebied, bestuurders uit de regio (“de burgemeesters waren niet van mijn jaspanden te slaan”), sceptische fractiegenoten, minister Maij-Weggen van verkeer en waterstaat en de coalitiegenoot, PvdA-woordvoerders Jaap Jelle Feenstra en Frits Castricum. Zat is hij het nog niet, “maar een beetje rustiger aan straks zou wel prettig zijn”.

In zijn driejarige Kamerlidmaatschap heeft geen enkel ander onderwerp uit zijn portefeuille zo zijn aandacht opgeeist. De laatste weken doet hij niets anders meer.

Hij toont een Loesje-affiche, dat verwijst naar de 433 schriftelijke vragen die de Tweede Kamer de minister heeft gesteld voor het debat. 'Betuwelijn vraag 434: wanneer ik?' Cadeautje van de kinderen. Goed, het Kamerlidmaatschap omvat geen veertigurige werkweek, maar dit gaat toch eigenlijk te ver, vindt Leers. “Het is heel erg naar voor ze. Ik had de afgelopen tijd zo veel met ze willen doen. Ik had ze beloofd dat we naar de film zouden gaan, naar 'Jurassic Park', maar het kan gewoon niet. Ik voel me daar wel schuldig over, ja.”

Rapport op rapport

Het is vooral die berg stukken. Onderzoeken naar de rentabiliteit, alternatieve wijzen van aanleg, weer onderzoeken daarover, economische scenario's. Er moet haast geen deskundige meer in Nederland zijn die zich niet in de discussie heef gemengd. “We zijn nu in het stadium aangeland dat we rapporten over rapporten krijgen. De cijferbrij is geweldig. Maar het voegt niets wezenlijks meer toe. Ik vind het zelfs gevaarlijk. Je moet er voor oppassen dat je in je denken voorbijgaat aan de hoofdlijnen. Je gaat achter de actualiteit aan hollen en vergeet de basis die er al ligt.”

“De kritiek van tegenstanders dat de Kamer zich onvoldoende orienteert, doet mij pijn. Dat is onterecht. Als je ziet hoeveel uren ik er in heb gestopt. Ik ben nu een keer of tien langs de route geweest, heb met praktisch alle wethouders en burgemeesters van de betrokken gemeenten gesproken. Iedereen heeft ruimschoots de kans gehad om zijn mening naar voren te brengen.”

De spreekbeurten in het land waren niet altijd even aangenaam. “Je wilt nu eenmaal graag overtuigen met je verhaal. Je wilt laten zien dat een deel van de onrust niet terecht is. We beslissen echt niet zomaar. En je moet uitleggen dat je hun wensen wel meeweegt, maar dat je ze niets kunt beloven.”

“Mensen willen het liefst niets horen en zien van die lijn. Als ik dat niet kan waarmaken, kan ik beter zwijgen. Ik wil geen beloftes doen, die ik niet kan nakomen. Achter iedere wens staat nu eenmaal een guldenteken. Dat betekent vervelende boodschappen brengen en mensen worden dan wel eens boos.”

“In Gorinchem en Tiel heb ik hele moeilijke avonden meegemaakt. De mensen waren daar agressief en verdrietig. Je rijdt 's avonds naar huis en dan blijft dat wel hangen ja. Thuisgekomen ga ik dan toch nog eens achter de computer zitten, hun opmerkingen toetsen aan wat ik al op papier heb gezet, kijken of ik het niet moet bijstellen. Alles over de Betuwelijn heb ik elke dag in de computer getikt. Het is een soort dagboek vol aantekeningen geworden, ik heb het dagelijks bij me. Ik baal ervan dat mijn gezin er onder lijdt, maar anderzijds vind ik het terecht dat de samenleving zo'n appel op mij doet.”

De lobby is zeer hevig, heeft Leers ondervonden. “Actiegroepen en instanties halen alles uit de kast. Jan en alleman probeert via allerlei ingangen om je te confronteren met hun argumenten. En soms in bewoordingen die ik, laat ik zeggen, niet echt charmant vind. De hoogleraar Priemus, die dan zegt: zo'n beslissing kan alleen het CDA nemen, onder het motto 'God zegene de greep'. Het is misschien leuk hoor, maar het voegt niets toe aan de discussie. Breng het dan gewoon zakelijk, zeg dat we verschillen van inzicht hebben en probeer een tussenweg te vinden.”

Vooral die polariserende houding zit Leers dwars. “De discussie is af en toe in de sfeer getrokken van 'in Den Haag zitten een stelletje nitwitten'. De posities die werden ingenomen: ik sta hier en jij staat daar. Misschien heb ik daar nog niet genoeg ervaring in, in het langdurig om elkaar heen draaien, dat er dan kennelijk bij hoort. Ik ben pragmatischer, wil een oplossing vinden.”

Nog voor de foto gemaakt is, valt de stapel stukken om. Alles ligt door elkaar. “Nou ja, als ik het nu nog niet in mijn hoofd heb, wordt het niks meer.” Alles heeft Gerd Leers gelezen. Waarmee nog niet gezegd is, dat hij nu alles weet. “Ook voor mij blijven er nog vragen over. Zekerheid is echter nooit te krijgen. Je kunt het niet dichttimmeren tot op de laatste millimeter. Dat geldt voor iedere investeringsbeslissing. Als zekerheid de norm zou zijn, wordt er in Nederland niets meer gebouwd. Dan kunnen we alleen nog maar aan de lotto meedoen.”