Lichtflitsjes als medicijn tegen alzheimer

Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn. De ziekte van Alzheimer, die zich nog door geen enkele therapie liet bedwingen, lijkt zijn meerdere te moeten erkennen in een eenvoudig led-lampje. Als dit in het juiste tempo knippert, verdwijnen de kenmerkende eiwitophopingen in de hersenen van muizen.

Daarin schuilt meteen het grote voorbehoud, erkent Li-Huei Tsai, hoogleraar neurowetenschappen aan het befaamde MIT in het Amerikaanse Cambridge. "We hebben al zo vaak gezien dat iets werkt bij muizen, maar faalt bij mensen. Maar als mensen net zo op dit knipperlicht reageren als muizen, opent het de deur voor een simpele, maar toch krachtige behandeling van alzheimer."

Eiwitfragmenten

Bij alzheimerpatiënten worden eiwitfragmenten die in de hersenen ontstaan, niet goed opgeruimd. Dit bèta-amyloïd hoopt zich op tot de zogeheten plaques die de hersenfuncties blokkeren. Ook de coördinatie tussen de zenuwcellen wordt verstoord en dat is te zien aan een afname van de elektrische activiteit van de hersenen. Deze hersengolven dragen bij aan hersenfuncties als aandacht of geheugen.

De neurologen bekeken eerst of ze de verminderde hersencapaciteit van hun alzheimermuizen konden oppeppen door ze die golven op te leggen. Dat deden ze met genetisch versleutelde neuronen in het muizenbrein die ze met licht konden activeren. Als ze die neuronen in de juiste frequentie (40 Hertz) een uur lang lieten knipperen, was het gehalte bèta-amyloïd met 50 procent gedaald. Kennelijk wordt niet alleen de aanmaak van het eiwit verminderd, de synchronisatie stimuleert ook het afweersysteem van de hersenen, de microglia, om het spul op te ruimen.

Heel mooi, maar zo'n aanpak met versleutelde neuronen leek niet zo geschikt voor een humane therapie. Vandaar dat de onderzoekers het stoute plan opvatten om de hersengolven van buitenaf te activeren. Met knipperende led-lampjes. En inderdaad, ook dat werkte. Zij het dat het effect van een uur knipperen na een dag alweer verdwenen was. Maar toen ze de therapie een week lang dagelijks herhaalden, was er wel een blijvend effect, schrijven ze vandaag in het vakblad Nature.

Dramatische effecten

Verrassend, reageert Marcel Verbeek, neurochemicus bij het Alzheimer Centrum van het Nijmeegse Radboudumc. "Zo'n eenvoudige ingreep en dan zulke dramatische effecten. Too good to be true, zou ik bijna zeggen." Hij moet toegeven dat op het onderzoek zelf niet veel valt af te dingen. "Het ziet er robuust uit. Ze hebben uitgebreid hun best gedaan om hun conclusie te kunnen onderbouwen. Het werkt bijvoorbeeld zowel bij muizen waar de alzheimer genetisch is ingebracht als bij natuurlijke, oude muizen."

Een bezwaar is wel dat de aanpak alleen werkt in de visuele cortex. Alleen in dat kleine stukje van het brein waar de lichtflitsjes binnenkomen. De rest wordt door het licht niet gestimuleerd. Het is ook de vraag of er bijwerkingen zijn. En hoe lang het effect aanhoudt.
En ten slotte: het blijven natuurlijk muizen. "We weten uit andere experimenten dat de plaques bij muizen makkelijker worden opgeruimd. Maar: het concept is heel aantrekkelijk. Dat verdient het nader te worden onderzocht. En dat zal nu ook zeker overal in de wereld gebeuren."