Leven voor de laatste-wil-pil

Mijnheer Jiskoot rommelt wat in de keukenlade en komt terug met een vork. "Ja.. ongeveer... zo", zegt hij als hij hem verbuigt. "Zo hing die brug tussen twee kranen." Hij kan er nog steeds niet bij hoe het in oktober in Alphen aan den Rijn zó mis kon gaan. "Een ongelooflijke stommiteit. Ze hadden een kraan met rupsbanden moeten gebruiken, want die kun je vastlassen aan een ponton. Zo'n kraan op poten, die valt zo om."

Maar niemand vroeg hem om raad. En dat terwijl hij een leven lang als montage-inspecteur heeft gewerkt. Voor bedrijven als Werkspoor, Stork en Big Lift vloog hij de halve wereld over: Jemen, Saudi-Arabië, Iran.

Alleen
In zijn woning in Dordrecht legt Pieter Jiskoot (95) een map met aanbevelingen van sjeiks en oliebaronnen op tafel. Stoomketels, turbines, sluizen, van alles werd gebouwd en geïnstalleerd onder zijn leiding.

Maar dat was toen, eind jaren zeventig. Er zitten nog een paar vergeelde paperassen uit de jaren tachtig tussen, maar dan houdt het wel op.

"Nu zit ik het grootste deel van de tijd alleen op mijn kamer. Wat moet ik doen, denk ik elke ochtend. Ik heb geen auto meer, geen boot meer, kan niet meer lezen, niet meer fietsen. De eerste afspraak in mijn agenda is ergens in januari als 'Nieuwsuur' met mij wil spreken over het thema voltooid leven."

Uit de put krabbelen
Toen Jiskoot in 2010 in enkele maanden zijn vrouw en zijn dochter verloor, voelde hij zich zo miserabel dat hij zich ging bezighouden met het levenseinde. Via de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie leerde hij een documentairemaker kennen, met wie hij in België genoeg medicijnen insloeg om een einde aan zijn leven te kunnen maken.

Maar hij krabbelde uit de ergste put. Begin vorig jaar figureerde hij in een tweede, korte documentaire, waarin hij voor de eerste keer met zijn nieuwe vriendin te zien is.

Hoe gaat het nu met Jiskoot? Heeft zijn nieuwe vriendin, mevrouw Naaktgeboren, hem op andere gedachten gebracht?

De dodelijke pillen heeft hij net drie weken geleden weggegeven, zegt hij. Hij werd gebeld door een onbekende vrouw die door telefoon niet durfde te zeggen wat ze wilde. Eenmaal in Dordrecht kwam het hoge woord eruit. Ze had een vriend met een ernstige ziekte en had begrepen dat hij over die medicijnen beschikte, vertelde ze.

Jiskoot wilde ze best afstaan, zei hij. Hij was bang geworden voor de combinatie van een antibraakmiddel, malariapillen en slaaptabletten. Wat nou als hij bezig was en de lepel viel halverwege op de grond? Het zou hem toch niet gebeuren dat hij de klus half zou klaren en als invalide zou eindigen?

Of de vrouw inderdaad een zieke vriend had, Jiskoot weet het niet. Hij heeft de spullen meegegeven en nergens meer naar gevraagd. "Ik ben toch geen rechercheur?"

Een leven lang gevaren
Hermien Naaktgeboren (85) ontmoette hij vorig jaar in het restaurant van hun verzorgingshuis - een zorgzame, katholieke vrouw. Hij zat alleen aan een tafeltje, waarop zij aanschoof. "Ik wil weleens koffie bij jou komen drinken", had hij gezegd. En zo geschiedde.

Hij heeft inmiddels zijn eigen plek in haar appartement, op de bank voor het raam. Jiskoot, die op het water geboren is en een leven lang gevaren heeft, geniet daar van het uitzicht op de jachthaven. De nieuwe eigenaren hebben de boel goed op orde, weet hij.

Rust
Als het even kan leest ze hem voor uit De Blauwe Wimpel, een blad over scheepvaart en scheepsbouw. Of ze maken een uitstapje. Als hij maar niet zo snel loopt, want mevrouw Naaktgeboren is slecht ter been. "Wat híj nog kan", zegt ze. "Elke dag roeit hij op zijn roeimachine. Er zijn weinig mensen zoals hij."

Een sterke vrouw, vindt Jiskoot. "Als ik een splinter heb, dan gil ik al. Maar zij heeft het aan haar hart, en een versleten rug. Ze kan geweldig goed pijn verdragen."

Zijn wens voor een 'laatste-wil-pil', die kan ze niet wegnemen. "Het enige waar hij voor leeft, is die pil", fluistert mevrouw Naaktgeboren. "We zijn geen man en vrouw, maar ik zou hem toch best missen hoor."

"Het is als met een scheepsverzekering", zegt Jiskoot. "Die geeft rust. Zo is het ook met zo'n pil. Het is prettig om te weten dat je er zo uit kan stappen. Als ik vroeger een eenvoudige kantoorbaan had gehad, dan was het misschien anders. Maar ik ben voor mijn werk in veertien landen geweest. Ik heb leiding gegeven. Het verschil met mijn huidige bestaan is gewoonweg te groot."

Veerkracht
Wat ook meespeelt, zegt hij op gedempte toon: "Het spaargeld raakt op. Ik heb goed verdiend, ben een bepaalde levensstijl gewend."

Zij: "Hij wil goed bediend worden, in het restaurant beneden. Als een ober het bord zomaar voor hem neerzet, dan zegt hij daar wat van. 'Ho, ho, rechts serveren', zei hij laatst."

Jiskoot pakt er een ingezonden brief bij uit deze krant van een paar jaar geleden. 'Mensen hebben meer veerkracht dan ze zelf vaak denken', schreef een tegenstander van een laatstewil-pil toen. Jiskoot: "Wat is dat nou voor geklets. Ik maak zelf wel uit wat ik aankan."

Nachtkastje
Had hij in het 'rampjaar' 2010 die pil gehad, dan had hij hem ingenomen, dat weet hij zeker. Dat hij de laatste vijf jaar van zijn leven dan gemist had, en mevrouw Naaktgeboren nooit ontmoet had, het zij zo.

Jiskoot: "Een voorbeeld: voor mijn werk ben ik in Saudi-Arabië geweest. Maar misschien was Noorwegen mooier. Wie zal het zeggen? Wat je niet kent, dat kun je ook niet missen."

En nu? Zou hij die pil nu nemen, als hij hem op zijn nachtkastje had liggen? "Misschien had ik het dan vanmorgen in een opwelling wel gedaan", zegt hij.

Naaktgeboren: "Daar sta ik toch wel van te kijken. Zou je dat niet eerst vertellen?"

Jiskoot: "Nee, ik denk het niet. Het klinkt hard, maar dat is dan mijn zorg niet meer." Naaktgeboren: "Dat zou echt een klap zijn."

Jiskoot: "Wat wacht mij nou nog? Alleen verdere lichamelijke aftakeling. Voor de mensen om mij heen is het toch ook niet leuk om dat te zien?"

Eetkamerstoel
Ze vindt het maar een gevaarlijk idee, dat iemand 'à la minute' over zijn leven kan beslissen, zegt ze. Zelf vindt ze dat het leven haar gegeven is. Maar het kan altijd erger, maakte ze een paar jaar eerder van nabij mee.

"Een bewoonster zei toen: 'Ik stap vanmiddag van het balkon.' Iedereen dacht dat het een grapje was. Maar die middag zette ze een eetkamerstoel voor de balustrade. En hoewel ze slecht ter been was, stapte zo van de vierde verdieping. Nou, dan maar liever zo'n pil."

Hermien Naaktgeboren heeft in haar huis een hoekje voor Pieter Jiskoot. 'We zijn geen man en vrouw, maar ik zou hem toch best missen.'