Leeuwarden eert zijn Schaduw

Net als zijn plaatsgenoten Jan Slauerhoff, François Haverschmidt en Mata Hari had Hans van der Kallen, alias Havank, een rusteloze geest. Aan het einde van zijn leven keerde hij wel terug naar Leeuwarden, de woonplaats die hij denigrerend Pleewarden noemde. Desondanks eert de Friese hoofdstad hem met de wandelroute 'Leeuwarden in de schaduw van Havank'.

Vorig jaar werd bekend dat het graf van Hans van der Kallen (1904-1964) in Leeuwarden in erbarmelijke toestand verkeerde. Een groepje Havank-fans stak de koppen bij elkaar en richtte de stichting Mateor op. Ondertussen is het graf weer goed verzorgd en probeert de stichting het culturele erfgoed van de schrijver te behouden. “Havank is in zijn eigen woonplaats nooit gekend. Wij willen hem vooral eren uit een soort jeugdsentiment want tegenwoordig zijn zijn boeken echt verouderd vooral door het taalgebruik”, vertelt P. Oosterhuis, voorzitter van de stichting. Op de sterfdag van Havank, vorige week donderdag, is het startsein gegeven voor de wandelroute. Daarna werd er een Bourgondische maaltijd geserveerd voor alle vrienden. “In een van zijn boeken laat Havank De Schaduw zeggen dat 'elk jaar op de verjaardag van mijn verscheiden, mijn vrienden bijeenkomen voor een luisterrijk maal en om een dronk uit te brengen op iemand, die mens is geweest naar zijn beste vermogen'. Daar hebben we op ingesprongen”, vertelt Oosterhuis.

Havank publiceerde zo'n dertig detectives waarin de hoofdpersoon, De Schaduw ofte wel hoofdinspecteur Charles Carlier van de Sûreté en Interpol, allerlei misdaden door heel Europa oplost. “Havank was een rusteloze persoonlijkheid en reisde veel om dat kwijt te raken, wat eigenlijk nooit gelukt is. Veel fantasie kon hij kwijt in zijn boeken die dan ook door heel Europa speelden”, aldus bestuurslid Leendert Plaisier.

De wandelroute heeft als centraal thema het 25ste boek van Hans van der Kallen 'Circus Mikkenie' uit 1953 dat zich in de Friese hoofdstad afspeelt. Dit circus was geen fantasie van Havank maar bestond echt en de schrijver leerde verschillende artiesten kennen toen het circus in 1952 naar Leeuwarden kwam. Uit een aantal vaardige messenwerpers weet De Schaduw uiteindelijk de dader aan te wijzen van de moord die gepleegd is op de trapezewerkster Felicity.

Net als in de meeste latere boeken van Havank zijn ook in 'Circus Mikkenie' persoonlijke elementen terug te vinden. Zo woonde Havank de laatste jaren van zijn leven niet in een woonhuis maar in kamer twee van het inmiddels afgebroken Hotel Amicitia, op de hoek van de Wirdumerdijk. Hij had daar een vriendschappelijke band met eigenaar Jan Koops en zijn vrouw. Deze man was door uitgever Bruna aangesteld om toezicht te houden op de financiën van Hans van der Kallen. Hij was immers een grote drinker en tijdens die zware avonden was hij ook zeer vrijgevig zodat hij altijd geld te kort had. In 'Circus Mikkenie' komt het hotel terug en krijgt een compliment. ' “Kostelijke koffie”, zei De Schaduw op z'n luchtigst conversationeelst. “Kostelijke cognac ook. En een smulbasiaanse sigaar bovendien.” '

Andere herkenningspunten van Havank in de route zijn natuurlijk het geboortehuis, andere woonhuizen in de jeugd van de schrijver en Hotel Amicitia, de plaats waar de schrijver op zestigjarige leeftijd uiteindelijk overleden is aan een hartaanval.

Van der Kallen kwam uit een katholiek middenstandersgezin en zijn ouders hadden een winkel in hoeden en petten. Op zijn twaalfde verlaat hij het ouderlijk huis om naar Eindhoven te gaan en daar de priestersopleiding te volgen. Na enkele jaren komt hij tot de ontdekking dat het celibaat niet voor hem bestemd is en keert weer terug naar Leeuwarden. In 1935 wordt Havank door uitgever Bruna binnengehaald als de detectiveschrijver van de toekomst. Binnen korte tijd is hij razend populair en het verhaal gaat dat zelfs minister-president Colijn de uitgever gebeld heeft om te vragen wanneer de volgende Havank nu uitkwam. In 1942 duikt hij opeens in Londen op en wordt daar de hoofdredacteur van het Londense 'Vrij Nederland'. Hij ontmoet daar ook zijn vrouw Cynthia Vickers, een bekakte Engelse weduwe. Het huwelijk is nooit een succes geweest en lange periodes waren Havank en zijn vrouw niet bij elkaar. De schrijver was geen treurende loverboy want op zijn reizen door Europa had hij diverse contacten met vrouwen.

Het schrijven ging hem in de jaren vijftig volgens Leendert Plaisier steeds moeilijker af. Hij keerde terug naar zijn geboortestad om daar wat rust te vinden. “Hij vond Leeuwarden een koude, dode stad waar het altijd regende. Toch had hij er een haat-liefdeverhouding mee, die terug te vinden is in zijn boeken waarin hij in zijdelingse opmerkingen snakt naar erkenning.”