Laveren tussen Brussel en Den Haag

Premier Rutte moet behoedzaam opereren in Brussel. Internationaal wekt hij de indruk dat de Europese Unie verder kan integreren en hij wil niet in het kamp van de eurosceptici terechtkomen. Maar door binnenlandse druk kan hij niet anders dan op de rem gaan staan als het er echt op aan komt. In de Nederlandse politiek ontbreekt steun voor grote Europese stappen; alleen D66 en GroenLinks pleiten daarvoor.

Donderdag op de eerste dag van de Europese top in Brussel etaleerde Mark Rutte daarom zijn bedenkingen bij het voorstel van de Duitse bondskanselier Angela Merkel om bindende contracten af te sluiten tussen de Europese Commissie en de EU-lidstaten over hervorming van de economie. Merkel wil met deze aanpak landen die zich te afwachtend opstellen in de tang nemen. Rutte daarover: "Hoe krijgen we landen als Frankrijk en Italië aan het hervormen? Daar gaat het om."

Maar hij beseft dat met bindende afspraken Brussel ook gaat regeren over de Haagse agenda. "Het mag nooit ten koste gaan van onze soevereiniteit. De Tweede Kamer heeft het laatste woord. Als de contracten er al komen, zijn ze ten hoogste politiek bindend en niet juridisch." Uiteindelijk sneuvelde 's avonds laat zelfs het woord 'bindend' en dus blijft over dat er afspraken gemaakt kunnen worden tussen de Commissie en lidstaten, met wederzijdse instemming. Dus nooit zonder fiat van de Tweede Kamer, herhaalde de premier.

Ruttes collega Merkel heeft het makkelijker. In Duitsland zijn net verkiezingen achter de rug waar de bondskanselier met grote overmacht is herkozen. In de Duitse politiek klinkt de stem van de eurosceptici vaker dan een paar jaar geleden, maar het is door de populariteit van Merkel en de groei van de economie, een veel zwakker geluid dan in Nederland. De eurosceptische partij Alternative für Deutschland haalde bij de bondsdagverkiezingen in september de kiesdrempel niet eens.

Aan de vooravond van de Europese top debatteerde de Tweede Kamer over de boodschap waarmee Rutte zou afreizen. Hij gaf daar al aan geen ruimte te zien voor instemming met 'bindende lidstaatcontracten'. Hij werd daar bevraagd door met name de kritische SP en de anti-Europese PVV. Rutte antwoordde de Kamer: "Als de Tweede Kamer op dat moment 'nee' zegt, kan niemand Nederland dwingen."

Rutte heeft te maken met groeiende kritiek in Nederland op Europese integratie. Sinds de Nederlandse bevolking in 2005 in een referendum de Europese Grondwet afwees is de afkeuring alleen maar sterker geworden. Dat protest manifesteert zich vooral bij de SP en de PVV, de twee grootste oppositiepartijen in het parlement. Maar ook bij het CDA heeft de stemming in het land geleid tot een kritische houding in de aanloop naar de Europese verkiezingen op 22 mei. En ook de PvdA is er niet ongevoelig voor.

Rutte vroeg daarom woensdag de Kamer niet eens om ruimte voor positief antwoord op de Duitse plannen, want op het Europese verkiezingsprogramma van zijn eigen VVD staat: 'Europa waar nodig'. De liberalen willen 'niet meer Europa, maar een wérkend Europa'. In de partij strijden de paar pleitbezorgers van verdere samenwerking met aanhangers van het maken van een pas op de plaats bij verdere integratie. Mark Rutte moet tussen de klippen door zeilen.

Een besluit over het voorstel van Merkel werd donderdag niet genomen. In oktober wordt er verder over gesproken. Dan zijn de verkiezingen van het Europees Parlement achter de rug en kan Rutte mede aan de hand van de opvattingen van de kiezers opnieuw zijn positie bepalen.

undefined