Langs de Linge achter Haanstra aan

Op 31 mei is het honderd jaar geleden dat Bert Haanstra in het Sallandse buurtschap Espelo - bekend van de paasvuren - het levenslicht zag. Daarom wordt de onvolprezen cineast even in het zonnetje gezet. Het Utrechtse Louis Hartlooper Complex wijdt komende maand twee middagen aan zijn oeuvre. En het Amsterdamse Filmmuseum Eye komt met een speciale Haanstravoorstelling (1 juni). Bovendien is vanwege het jubileum een bijzonder 'monumentje' voor de regisseur opgericht.

Onlangs verscheen van de hand van film- en loopliefhebber Ronald van de Vate een boekje met negen wandelingen - verspreid over het land - die langs 74 locaties voeren waar Haanstra gewoond en gewerkt heeft.

Omdat ik als zovelen van de geestige portretteringen van mens en dier in zijn werk hou, eer ik de filmer graag met een van de routes uit 'In het voetspoor van Bert Haanstra'. En omdat ik een nog veel grotere liefde koester voor het illustere rivierengebied valt de keuze op de Leerdam-route, die langs de Linge gaat. De 108 kilometer lange, kronkelende rivier (de langste van dit land) filmde Haanstra in 1983 vanuit een helikopter voor de promotiefilm 'Nederland' vermeldt de gids. Maar voornaamste aanleiding voor het ruim 10 kilometer lange traject is het feit dat hij eind jaren vijftig in glasstad Leerdam twee documentaires maakte. In opdracht van de plaatselijke fabriek verscheen een promotiefilm met de prozaïsche naam 'Over glas gesproken'. Vervolgens voegde hij er op eigen initiatief 'Glas' aan toe, waarvoor hij in 1960 een Oscar in de wacht sleepte.

Omdat Haanstra de uitreiking in Hollywood niet kon bijwonen, kreeg hij hem in Den Haag uit handen van de Amerikaanse ambassadeur, en maakte en passant de komische opmerking: 'Glas is immers werkelijk iets waard als het inhoud heeft.' Wie het daar roerend mee eens is, kan - afgezien van de horeca - bij het eerste gedeelte van de route stevig doorstappen. Die voert vanaf het station door de weinig enerverende eeuwenoude Leerdammer binnenstad met her en der glazen kunstwerken, glasboetieks en de Glasblazerij - gevestigd in een fraaie voormalige houtloods - waar demonstraties en workshops worden gegeven. Ook de binnenkant bevalt: de loods staat bol van de gekleurde objecten die me een vrolijk gevoel bezorgen. En voor wie het vooral om de inhoud van glas is te doen: het terras van Glasblazerij is een aanrader dankzij de ligging aan de Linge en het uitzicht op de monumentale stadsmuur aan de Zuidwal.

Na het verlaten van de Glasblazerij ga ik rechtsaf, verlaat het centrum en beland op de dijk - in oostelijke richting. Al snel komt de route langs sluis De Oude Horn, waarvan het witte gemaalgebouw met ijzeren rad -een rijksmonument - onderdak biedt aan de bekende glaskunstenaar Bernard Heesen. Ik werp een blik in zijn rommelige atelier (soms open voor publiek). Daar had Haanstra vast een mooi shot van kunnen maken.

Vervolgens blijft de wandelaar van het Leerdammer Bert Haanstrapad voorlopig verschoond van glas en cineast. Ook goed, want dan kan die volledig inzoomen op de schoonheid van het intieme Lingelandschap. Zoals de aanblik van de middeleeuwse stadsmuur van het petiete Asperen dat al snel aan de overzijde opdoemt.

Intussen maak ik gebruik van het Rhenoijse klompenpad dat deels onder aan de dijk loopt, en via een oerdegelijke splinternieuwe stenen trap eenvoudig toegankelijk is gemaakt. Je hebt er geen last van de kille voorjaarswind en het frequente autoverkeer, dat overigens heilig is vergeleken bij het testosteron-motorvolk dat met name op de zondagen het rivierengebied terroriseert. Tip van deze liefhebster én bewoonster: wandel en fiets er in het lente- en zomerseizoen bij voorkeur doordeweeks.

Vlak voordat de route via de sluis van Asperen naar de overzijde van de Linge loopt, wacht nog een attractie. Links van de dijk leidt een wegje naar het stoere torenfort, onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, dat een jarenlange renovatie heeft ondergaan. Bij de aanblik van het verdedigingswerk dat ik lang geleden al eens bezocht, knipper ik met mijn ogen. De locatie is onherkenbaar. De beheerster van de Taveerne, gevestigd in de oude houten artillerieschuur, biedt soelaas. De omwalling van het militair erfgoed blijkt te zijn gestript van overdadige planten- en bomengroei, en is zoals dat in jargon heet 'weer een helder linielandschap'.

Kroon op de opknapbeurt van het Asperense fort is het nieuwe koepeldak over de lichtschacht, dat het verdedigingswerk voor inslag van regenbuien moet behoeden. Kosten noch moeite werden gespaard. De bekapping omvat een mozaïek van 550 glazen dakpannen - uiteraard gefabriceerd in Leerdam - waarop tekeningen van schoolkinderen uit de regio zijn afgedrukt. Een blik van binnenuit is een fijne ervaring.

Voordat ik me in de Zuid-Hollandse stad weer ga laven aan het nodige glas, voert de lus om de Linge door de idyllische dorpskern van Asperen en over een zompige grasdijk. Daarna: een verhard stuk richting de grote brug van Leerdam. Alvorens ik die oversteek is de verleiding groot door te lopen naar Heukelum, ook weer zo'n pareltje aan de Linge. Een oase van rust vergeleken bij bedrijvig Leerdam.

Daar dampt aan de Lingedijk de glasfabriek en kun je de belendende kristalwinkel bezoeken. In het kader van het algehele ontspullen doe ik dat niet en stap door naar het even verderop gelegen Glasmuseum, dat huist in twee fraaie oude dijkvilla's. Ook zonder liefde voor de glaskunst een prima plek om te vertoeven door de tuin, het uitzicht en de sympathieke prijzen van het puike restaurant. Of Bert Haanstra er ooit is geweest, vermeldt de wandelgids niet. Maar hij het had er vast fijn gevonden.

undefined

Boek

'In het voetspoor van Bert Haanstra', Ronald van de Vate, uitgever Nabij Producties, euro 14,95. Meer info: berthaanstra.nl en berthaanstrapad.nl

undefined

Fort Asperen

Fort Asperen is geopend van woensdag t/m zondag van 11 tot 17 uur. Vanaf 1 juni tot 25 september is er de tentoonstelling 'Verboden kringen' over de renovatie van het fort en de 23 kilometer lange Diefdijklinie waaraan het ligt. In de wintermaanden is-ie dicht, omdat de vleermuizen er dan komen winterslapen. Info: kunstfortasperen.nl.

Voor info over Asperen en Heukelum: lingewaal.nl

undefined

Leerdam

vvvleerdam.nl

royalleerdamcrystal.nl

nationaalglasmuseum.nl

undefined