Landbouw zoekt nieuwe Sicco Mansholt

Riep CDA-voorman Buma vorige week al op tot een zelfvoorzienende landbouw, deze week deed ook Carla Dik-Faber van de ChristenUnie een duit in het zakje met haar oproep voor een meer regionaal georganiseerd landbouwmodel.

De Rusland-boycot legt de kwetsbaarheid van de op export gerichte Nederlandse landbouw bloot, en Poetins machtspolitiek vormt dan ook de directe aanleiding voor de oproep van beide Tweede Kamerleden. Maar in de voedselproductie spelen veel meer problemen die nu ook aan het licht komen. Dik-Faber noemt er een aantal: het productieoverschot, dat boeren in de problemen brengt omdat ze te lage prijzen ontvangen voor hun product, en de sterke afname van het aantal boeren. Er stoppen momenteel 50 boeren per week, omdat hun (gedwongen) bedrijfsmodel van schaalvergroting en efficiëntie te kwetsbaar blijkt als het even tegenzit op de (wereld)markt. Laat staan dat jonge mensen nog boer willen worden: slechts 4% van de boeren is onder de 35 jaar.

Zonder boeren geen voedsel
Zowel Buma als Dik-Faber nemen het terecht op voor de landbouwsector. Zonder boeren geen voedsel. Waar beiden echter aan voorbijgaan, is de ecologische impact van de huidige manier van werken. Deze is sterk verbonden met de eerder genoemde problemen. Dus als we het dan toch gaan hebben over een nieuw landbouwmodel, kunnen we dan ook verder denken over wat regionalisering of zelfvoorziening kan beteken voor de manier waarop we met grondstoffen, de bodem en het landschap omgaan?

Wellicht kunnen Dik-Faber en Buma dit najaar inspiratie opdoen in het theater. Momenteel toert de voorstelling 'Mansholt' langs boerderijen door het hele land. Deze voorstelling vertelt het levensverhaal van Sicco Mansholt, de grondlegger van het huidige Europese landbouwbeleid, het beleid dat voor een groot deel heeft bepaald hoe het huidige landbouwmodel eruitziet. Mansholt had na de Tweede Wereldoorlog de opdracht om de hongerige magen van de Nederlanders te voeden; de 617 kilocaloriën waar men in het westen van het land in 1945 van rond moest komen, was immers geen vetpot. Mansholt zette vol in op schaalvergroting en bood boeren een basisinkomen door middel van een subsidie, zodat ze aangezet werden om veel te gaan produceren. Met enorm succes: in enkele jaren werd de productie zo omhoog gestuwd dat Europa zelfs te veel voedsel ging produceren. In enkele jaren loste Mansholt met zijn visie en wilskracht, als een van de 'founding fathers' van de Europese Unie, het hongerprobleem op.

Catastrofe
Mansholt was één van de grondleggers van de huidige op productie en efficiëntie gerichte landbouw. De landbouw waar Nederland zo trots op is, maar tegelijkertijd een model is dat met een aantal complexe problemen kampt. Mansholt zelf kwam daarom in de jaren '70 al grotendeels terug op zijn oorspronkelijke visie. Hij zag wat zijn beleid had gedaan met het milieu en het landschap. En dus probeerde hij bij zijn terugkeer in de Europese Commissie weer een koerswijziging door te voeren, maar nu werd hij weggezet als hippie. Tot aan het einde van zijn leven sprak hij zich uit voor een radicale koerswijziging. Hij kwam tot de conclusie dat we op een catastrofe zouden afstevenen op de ingeslagen weg. 'Onze opgejaagde productiemaatschappij pleegt roofbouw op de natuur. Mansholt pleitte voor een sterke tempering van de bevolkingsgroei, de invoering van schone productiesystemen en verlaging van de materiële welvaart', beschrijft Tomas van Heste mooi in zijn achtergrondstuk over Mansholt op de Correspondent.

Mansholt heeft zijn koerswijziging, zijn 'overstag', nooit kunnen waarmaken. En wat zien we vandaag de dag? De problemen die in de jaren '60 zijn ontstaan in de landbouw, zijn nooit opgelost. En meer dan ooit is het tijd voor een radicale hervorming van Europa's landbouwpolitiek. Is er, net als na de Tweede Wereldoorlog, ruimte voor een krachtig persoon die dit voor elkaar kan boksen? Iemand die zowel de positie van de boer als die van de maatschappij en de leefomgeving in het oog houdt? Op Foodlog is de zoektocht al begonnen, en is er een eerste aanzet gegeven. Wie wordt de nieuwe Sicco Mansholt ?

Joris Lohman (@jorislohman) en Marjolein van Vucht (@marjolein_vv) van de YFM geven wekelijks een overzicht van wat er speelt in de wereld van voedsel en landbouw. De Youth Food Movement is een jongerenbeweging die zich inzet voor een eerlijker en gezonder voedselsysteem.

Mansholt staat in de belangstelling dit jaar. Van 31 augustus tot 9 november is de tentoonstelling 'Sicco Mansholt, een Goede Europeaan' te zien bij het Nieuwe Instituut in Rotterdam.