Labour en de lastige stembusgang

Het applaus houdt niet op. Als Jeremy Corbyn achter het spreekgestoelte plaatsneemt, blijven de toehoorders maar klappen. Een paar honderd trouwe aanhangers zijn naar de zaal in Westminster gekomen, in het centrum van Londen, om hun leider de aftrap te zien geven voor de verkiezingscampagne.

Een campagne waar niemand tot vorige week rekening mee had gehouden, aangezien premier Theresa May voortdurend zei geen vervroegde verkiezingen te zullen organiseren. Maar ze veranderde tijdens de Paasdagen plotseling van mening: op 8 juni gaan de Britten toch naar de stembus.

Snelle campagne

Dat dwingt alle oppositiepartijen om nu in sneltreinvaart een campagne uit te rollen. En dus veegde Labour-leider Corbyn zijn agenda schoon en trok hij direct het land in. Omringd door zijn volgelingen is de 67-jarige rassocialist altijd in zijn element. Hij trekt fel van leer tegen multinationals die via allerlei schimmige constructies zo min mogelijk belasting betalen. “Als ik eigenaar zou zijn van een groot bedrijf en ik zou belasting ontwijken via de Britse Maagdeneilanden, zou zou ik vurig wensen dat er geen Labour-regering komt”, zegt hij.

Ook wil hij het verschil tussen arm en rijk verkleinen. Aan de ene kant wordt de Britse bovenlaag steeds rijker, aan de andere kant neemt tegelijkertijd het aantal daklozen in de Londense straten gigantisch toe. “Onaanvaardbaar”, zegt hij meerdere keren.

Het minimumloon moet naar 10 pond per uur, een CEO mag maximaal 20 keer het salaris verdienen van de slechtst betaalde werknemer en er moet een investeringsfonds van honderden miljarden komen voor nieuwe infrastructuur.

Het gaat er bij de toehoorders in de zaal in als koek. Dit is hoe zij hun leider graag zien. Strijdend tegen het establishment, de elite en de graaicultuur. Corbyn wil zich op 8 juni manifesteren als de stem van het volk. “We willen er zijn for the many, not the few.”

Radicaal-linkse koers

Je zou denken dat er in westerse democratieën een markt is voor door de wol geverfde socialisten op leeftijd. Bernie Sanders groeide in de Verenigde Staten uit tot een hype en Jean-Luc Mélenchon deed het met een radicaal-linkse agenda verrassend goed in de eerste ronde van de Franse presidentsverkiezingen.

Alleen blijkt Corbyn buiten zijn comfort-zone weinig Britse kiezers warm te krijgen voor zijn radicaal-linkse koers. Sinds hij twee jaar geleden tot ieders verbazing de leiderschapsverkiezingen won bij de sociaaldemocraten, ligt hij overhoop met de gematigde vleugel binnen zijn fractie.

Zij botsen voortdurend met zijn linkse principes en zijn vaak warrige manier van leidinggeven. Het lijkt erop dat Labour onder Corbyn niet bezig is met macht vergaren, maar zich vooral wil ontpoppen als protestpartij, klinkt het veelvuldig onder politieke analisten.

Tekst loopt door onder afbeelding.

Kernwapens

Ook onder veel kiezers kleeft een radicaal imago aan de Labour-leider. Het feit dat hij, mocht hij ooit premier worden, weigert om in het uiterste geval kernwapens in te zetten, vinden veel Britten onbegrijpelijk. “Zelfs in grote talkshows kan hij tot vier keer toe niet bevestigen dat hij alles zal doen om de nationale veiligheid te beschermen. Dat maakt hem voor het brede publiek onverkiesbaar”, zegt Simon Hix, hoogleraar politicologie aan de London School of Economics.

De peilingen spreken eveneens bepaald niet in het voordeel van Labour. Het gat met de Conservatieven is sinds de jaren tachtig niet zo groot geweest. Op dit moment zou May kunnen rekenen op zo’n 45 procent van de stemmen en komt Corbyn niet verder dan 26 procent. “Als dit zo blijft, zou Labour weleens kunnen uitkomen op rond de 150 van de 650 zetels. Dat zou de slechtste uitslag zijn sinds 1931”, zegt Hix.

Het verklaart voor de politicoloog waarom Theresa May juist nu voor verkiezingen heeft gekozen. Zij ziet hoe Labour met zichzelf en zijn leider worstelt. “Dit is echt een kans om de oppositie ontzettend veel pijn te doen”, zegt hij.

En er is nog een enorm probleem voor Labour: het B-woord. In zijn veertig minuten durende speech in Westminster neemt hij ‘Brexit’ amper in de mond. En dat is nou juist het alles overheersende thema deze verkiezingen. Volgens Corbyn is dat echter vooral een tactiek van de premier: “May wil het alleen maar over Brexit hebben, zodat ze het niet over de binnenlandse problemen hoeft te hebben. Daarom sta ik op en zal blijven hameren op armoede, de gezondheidszorg en belastingontduiking.”

De werkelijkheid is echter 180 graden anders. Labour wil het juist zo min mogelijk over de EU-uittreding hebben en daarom praat Corbyn voortdurend over andere onderwerpen. De partij zit al sinds het referendum vorig jaar met Brexit in zijn maag. Labour voerde weliswaar campagne voor Remain, maar hun leider deed dat zeer halfhartig. Corbyn liet zich nauwelijks zien. Hij wilde niet zij aan zij met de vorige premier Cameron het land in.

Tegelijk waren ook de stemmers van Labour enorm verdeeld. Een derde van de Labour-kiezers koos voor Leave, met name in het midden en noorden van Engeland, waar de working class zich al generaties lang verbonden voelt met de partij. Heel veel traditionele rode kiesdistricten wilden in meerderheid uit de EU.

Maar de Labour-stemmers die in grote steden wonen, waren juist zeer pro-EU. Onder hen veel hoogopgeleide Londenaren bijvoorbeeld. Britten die blij zijn met globalisering en geen bedreiging zien of voelen van de toestroom van Oost-Europese werknemers.

Dat maakt het voor de partij vreselijk ingewikkeld om zich te herpositioneren. Moeten ze zich als partij met hand en tand verzetten tegen EU-uittreding, zoals veel Londense Labour-kiezers willen? Of toch maar de referendumuitslag accepteren en misschien zelfs tegemoetkomen aan de zorgen die leven in de arbeidersklasse?

Corbyn koos er tot nu toe voor er daarom maar zo min mogelijk over te praten, in de hoop dat kiezers hem op zijn andere standpunten zullen vertrouwen. Hij schoof deze week zijn schaduwminister voor Brexit, Keir Starmer, naar voren om Labours nieuwe Brexit-strategie uit de doeken te doen. Eindelijk, tien maanden na het referendum.

De sociaaldemocraten hebben zich neergelegd bij de referendumuitslag, zei Starmer, maar willen buiten de EU wel een zo nauw mogelijke samenwerking met de EU. Een soort zachte Brexit, zodat handel drijven dezelfde voordelen blijft opleveren als het nu doet, zei hij, in een dappere poging om de kritiek in de Britse media te doen verstommen over het feit dat Labour nog altijd geen helder idee heeft wat het nu met Brexit aan moet.

Alleen kon hij veel vragen nauwelijks beantwoorden. “Blijft er gewoon vrij verkeer van personen? Wil Labour dan dat Groot-Brittannië in de Europese gemeenschappelijke markt blijft, iets wat May absoluut niet wil?” Starmer hield de antwoorden vaag.

Tekst loopt door onder afbeelding.

Enige hoop

“Dit is hun enige hoop”, zegt Hix. “Ze moeten met een geloofwaardige en duidelijke Brexit-strategie komen om aan de ene kant kiezers aan zich te binden die weliswaar Leave stemden, maar dat met enige tegenzin deden. En aan de andere kant om Remainers aan zich te binden die zich ook hebben neergelegd bij de referendumuitslag, maar geen harde Brexit willen zoals Theresa May dat nu van plan is.”

Alleen vindt ook Hix het plan dat Starmer ontvouwde niet overtuigend genoeg. “Ze laten nog zoveel open voor interpretatie. Ze moeten veel duidelijker laten zien waar ze voor staan. Er is op dit moment geen duidelijk alternatief voor May’s Brexit-koers. Op deze manier zullen ze bijvoorbeeld nooit Conservatieven voor zich winnen die tegen Brexit stemden. Want die denken: ik ben het niet eens met wat May van plan is met Brexit, maar het is nog altijd beter dan Labour.”

En er staat al heel snel een belangrijke generale repetitie op het programma. Op 4 mei zijn er gemeenteraadsverkiezingen en kiezen sommige steden een nieuwe burgemeester. Tony Travers, politicoloog, verdiepte zich in de aankomende raadsverkiezingen.

“Wat je merkt is dat heel veel Labour-kandidaten niet met Corbyn geassocieerd willen worden. Ze willen geen posters in hun steden met zijn afbeelding erop, ze willen zijn naam niet op flyers. Ze maken meer kans om gekozen te worden als gemeenteraadslid door zichzelf te verkopen dan door met hun leider op de proppen te komen.”

Mocht Labour al op 4 mei een gevoelige nederlaag leiden, dan verwacht Travers dat het ook 8 juni verkeerd zal aflopen. “Normaal gesproken wint de oppositie altijd bij lokale verkiezingen, maar als Labour over het hele land meer dan honderd gemeenteraadsleden verliest, is dat een desastreuze uitslag. Dan zie ik het niet meer goedkomen bij de parlementsverkiezingen.”

Maar ondanks de stormachtige weersvoorspellingen, blijven de Corbyn-aanhangers in de zaal in hem geloven. “Is hij niet geweldig?”, zegt Labour-parlementslid Dawn Butler, die Corbyn mag aan- en afkondigen op het podium. “Zijn eerlijkheid, zijn passie. Dit is de meest oprechte politicus van Groot-Brittannië. Hij geeft tenminste antwoord op vragen. Deze man heeft het in zich om premier van dit land te worden.”

In de eerste dagen van de campagne valt op hoe graag Corbyn zich omringt met hen die hem groot hebben gemaakt. Afgelopen zondag loopt hij mee in een demonstratie tegen racisme, georganiseerd door de antifascistische liga. Maandag hield hij een toespraak voor vakbondsmedewerkers in Schotland en beloofde hij als premier de macht van de vakbonden flink te versterken. Dat zijn voor hem thuiswedstrijden, terwijl hij juist kiezers in het politieke midden nodig heeft om ooit kans te maken op Downing Street 10.

“Toen ik mezelf kandidaat stelde als leider van Labour, kreeg je bij de bookmakers 200 pond voor elke pond die je op mij inzette. Niemand hield rekening met mij en kijk waar ik nu ben. Ik ben een outsider. Maar let op, ik ga voor een enorme verrassing zorgen”, zegt Corbyn strijdvaardig aan het eind van zijn speech. En weer krijgt hij een oorverdovend applaus.