Kunst als loutering

Of ik nou bij de bakker ben, bij een opdrachtgever, of op bezoek bij mijn oude buurman, de laatste weken lijkt het gesprek overal over hetzelfde te gaan: 'Het wordt er niet leuker op, hier op aarde'.

Een groeiend aantal mensen laat om die reden nieuwsmedia links liggen, ook in mijn directe omgeving. 'Ik kon er gewoon niet meer tegen, elke dag weer al die akelige berichten', aldus een vriend die zich inmiddels stukken beter zegt te voelen na een aantal weken streng mediadieet.

Anderen weten zeker dat het einde der tijden nabij is en bereiden zich alvast voor door noodrantsoenen in te slaan, inclusief kaarsen, crackers en batterijen voor de radio. Een vriendin overweegt zelfs schietlessen te nemen, voor als de Derde Wereldoorlog ook Nederland bereikt.

Ik deed daar eerst een beetje lacherig over. Maakte grapjes over gezellig samen schuilkelders graven, of toch maar met z'n allen naar Mars. Maar inmiddels moet ik toegeven dat de schrik ook mij steeds vaker om het hart slaat. Het wordt er écht niet leuker op.

Het ene vreselijke bericht is nog nauwelijks doorgedrongen of het volgende gruwelijke nieuws komt alweer binnen. Achter elkaar door, steeds sneller lijkt het wel. Coup, schietpartij, bomaanslag, gijzeling, het houdt niet op. En dan heb ik het nog niet eens over de opmars van Donald Trump of de opwarming van de aarde. Je moet er niet aan denken. En toch gebeurt het. Alsof er een akelig virus door de wereld waart, waartegen geen medicijn opgewassen is. Hoe houdt een mens het hoofd koel, de geest open en de moed erin, te midden van zoveel ellende?

Ik moest deze week, na het nieuws over de aanslag op een priester in Normandië, ineens weer denken aan een gepensioneerde missionaris die ik jaren geleden leerde kennen in Tunis. We ontmoetten elkaar op het terras van het Majestic hotel, dat inmiddels in zijn oude glorie is hersteld, maar in die dagen een stuk minder majestueus was dan de naam deed vermoeden. De bovenste verdieping was half ingestort, in wat ooit chique suites waren huisden vogels, maar op het terras tussen de palmen serveerden stokoude obers nog koud bier en doppinda's aan een bont gezelschap dat daar al minstens een halve eeuw leek te zitten. De missionaris, een wat stille, excentrieke Brit met een donkere bril, licht linnen pak en een strooien hoed, was er vaste gast. Er werd gefluisterd dat hij ooit, toen hij nog missiewerk deed in Algerije, getuige was geweest van een bloedige aanslag die alleen hij overleefd had. Na een paar Celtia-biertjes placht hij de meest prachtige poëzie te declameren, van Blake, Baudelaire en Goethe. 'Ik moet wel, ik heb geen keuze', zei hij dan met een diepe zucht die nog diepere pijn verried. 'Alleen mooie dingen maken het leven draaglijk, slechts schoonheid biedt troost.'

'Catharsis' noemde Aristoteles dat in zijn 'Poëtica', bijna tweeënhalf millennium geleden, ofwel: kunst als loutering voor ons menselijk lijden.

Nogal 'soft', in deze dagen van verwoestend geweld? Soit. Laten wij ons laven aan de letteren, laat de kunst ons troosten.

Want zoals diezelfde Aristoteles al wist: je hebt een beetje geluk nodig om gelukkig te worden. Nu misschien wel meer dan ooit.

undefined