Kruiwagen naar de muzikale top

Dat ene woord, muzikaliteit, dat is wat onze musici kenmerkt." Ilaria Borletti-Buitoni (Milaan, 1955), de mecenas achter de Borletti-Buitoni Trust, zegt het vol overtuiging, in rustig Engels met een chic Italiaans accent. "In veel gevallen ontwikkelen ze een geweldige carrière. Ons uitgangspunt, de reden waarom we hen steunen, is het gevoel dat ze hebben voor de muziek, en dat gaat veel verder dan alleen maar een technisch kunnen."

Het zaadje voor de prima georganiseerde Borletti-Buitoni Trust (BBT) werd tien jaar geleden door haar en pianiste Mitsuko Uchida geplant tijdens een goed glas wijn onder de Toscaanse zon. Signora Borletti - een bijdehante dame - is getrouwd met groot muziekliefhebber Franco Buitoni (wie kent de toastjes niet?), en een plan werd geboren. Nu geldt de BBT als een van de belangrijkste kruiwagens voor klassieke musici, waarbij het hart van de organisatie gericht is op kamermuziek. Het fonds vist wereldwijd uit een grote groep talenten en kent jaarlijks prijzen toe: een zogeheten Award, een Fellowship of een Special award waaraan een bepaald geldbedrag is gekoppeld.

Want hoe kom je aan de bak als je met een diploma op zak de deuren van het conservatorium achter je dichttrekt? Voor velen is een startkapitaal - te besteden aan een cd-opname, een photo shoot of goed instrument - welkom. Daarnaast: de BBT heeft een geweldig netwerk, kent de juiste impresario's en kan met name in Engeland, waar het fonds is gevestigd, een podium bieden. Per musicus wordt een persoonlijk plan van aanpak gesmeed.

"Ons doel is de musici te helpen", legt Ilaria Borletti-Buitoni uit in haar Londense huis - klassiek ingericht, gebonden bandjes in de kast, een bijzettafeltje met gouden krulpoten. Vanuit haar ooghoeken houdt ze het hele huishouden in de gaten. "Onderweg kan er veel gebeuren. Iemand kan bijvoorbeeld alsnog besluiten niet als fulltime musicus door het leven te gaan, maar de meesten doen het heel goed. Voor ons is de muzikaliteit het belangrijkste. De muziekwereld wordt overspoeld met geweldig spelende jongelui die technisch enorm imponeren. En toch, in sommige gevallen heb ik echt het gevoel dat ze iets missen, de diepte, het gaat niet alleen om de partituur.

"Vanuit artistiek oogpunt is Mitsuko Uchida de hoofdrolspeler in de Trust. Ze is niet uit op wonderkinderen. De paar keren dat ik extreem getalenteerde kinderen heb meegemaakt, was de situatie altijd heel moeilijk, psychologisch gezien. Dan begrijp ik waarom Mitsuko er de voorkeur aan geeft te werken met mensen die op hun persoonlijkheid zijn uitgekozen, anders dan de talentjes die een heel andere aanpak nodig hebben. Ik volg haar, sta achter haar. Zelf heb ik helemaal geen aanleg in artistieke zin, daarom vind ik het buitengewoon spannend om talent in andere mensen te herkennen. Talent is een van de grootste gaven die je kunt krijgen."

Ilaria Borletti-Buitoni - sinds kort verbonden aan het ministerie van cultuur in het kabinet-Letta - gaat niet over de musici; de zakelijke en artistieke kanten van het geheel wil ze gescheiden houden. "De rollen moeten duidelijk zijn, bovendien ben ik absoluut niet voldoende onderlegd om te beoordelen hoe iemand speelt, wat hij of zij werkelijk kan. Ik weet alleen wanneer iemand mijn hart beroert met zijn spel, maar dat is niet voldoende." Ze haalt een concert aan dat een aantal laureaten gaf in Carnegie Hall, New York, met voor haar als hoogtepunt het 'Quatuor pour la fin du temps' van Messiaen.

Pianisten Ralph van Raat en Hannes Minnaar, bariton Henk Neven, mezzosopraan Christianne Stotijn, blokfluitist Erik Bosgraaf, dat zijn niet de minsten, en het rijtje Nederlandse musici dat in de prijzen viel bij de BBT is nog veel langer - mede te danken aan oud-directeur van het Concertgebouw Martijn Sanders die eveneens in de artistieke commissie zit. Zij hebben met het prijzengeld onder meer een opdrachtcompositie, een cd-opname en een presentatieconcert kunnen verwezenlijken. Op die manier hebben ze zich (nog meer) in de kijker gespeeld. En daar houdt het niet op. In veel gevallen blijft het contact met de BBT bestaan.

"Twintig procent gaat helemaal zijn eigen weg na de prijs, dat is ook normaal. Met alle anderen hebben we nog contact, al is het eens per jaar. De musici werken soms ook samen, voor een concert of een opname. Het fonds biedt op die manier een netwerk. En daar draait het natuurlijk om: een netwerk creëren. In Italië hebben we de maffia. Dat is niet alleen een illegale organisatie, maffia betekent ook een manier van met elkaar in contact komen, het is een link binnen een groep. Het woord is hier verkeerd, maar het idee is hetzelfde.

"Soms kloppen de musici jaren na hun prijs bij ons aan omdat ze bijvoorbeeld een strijkstok nodig hebben. En dan kijken wij of er genoeg budget is om dat te kunnen financieren. Of we brengen ze in contact met een bepaalde instrumentenbouwer, enzovoorts.

"Zo'n gepersonaliseerd fonds als dat van ons, ik geloof niet dat het ergens anders bestaat. Er zijn natuurlijk genoeg fondsen die helpen, maar het persoonlijke contact, het maatwerk, dat weet ik niet."

En ze geven acte de présence in de Engelse hoofdstad: Henk Neven, Alexei Ogrintchouk (solohoboïst van het Concertgebouworkest), Alina Ibragimova (viool), Jörgen van Rijen (solotrombonist van het Concertgebouworkest). Tijdens het feestweekend - Borletti-Buitoni Trust Celebrated - in het Southbank Centre verzorgen ze, al dan niet met Uchida, een uitvoering of ze gaan uit hun dak ná een avondconcert. Klarinettist Martin Fröst frappeert met de 'Peacock Tales' van Anders Hillborg; een lenig lijf en ook nog de juiste noten op het juiste moment. En Van Rijen geeft een masterclass op topniveau aan een aantal studenten van de Royal Academy of Music: eerst oefenen via het mondstuk, daarna de schuifbewegingen en ondertussen de ademhaling in de gaten houden. Resultaat is er onmiddellijk in 'Improvisation No. 1' van Enrique Crespo.

In de auto op weg naar de zaal verstuurt Ilaria Borletti-Buitoni de ene sms na de andere via haar iPhone; tot grote schrik van de hulp in huis ('Quanta?!') heeft ze voor de volgende dag dertig mensen op de brunch gevraagd. "Het leven is gelukkig onvoorspelbaar. Ik ben ook onvoorspelbaar, heb mijn leven al vijfenzestig keer veranderd. De Trust is een van de weinige dingen die ik níét wil veranderen, zolang ik het volhoud en de juiste mensen bereid blijven om te helpen. Hoe ouder je wordt, hoe meer je kwaliteit verkiest boven kwantiteit. Er is niets zo erg als niet omringd te worden door hoge kwaliteit. Ik geloof dat de BBT in de goede hoek zit."

Blokfluitist Erik Bosgraaf
Erik Bosgraaf kreeg in 2009 een Award ter waarde van 20.000 pond (ruim 23.000 euro). Hij was er niet bij tijdens de jubileumviering in Londen, vanwege de première van Boulez' 'Dialogue de l'ombre double' in het Amsterdamse Concertgebouw, die Bosgraaf bewerkte voor blokfluit. Afgelopen weekend speelde hij nóg een première, in Groningen met het Noord Nederlands Orkest: een compositieopdracht die hij met het BBT-geld verstrekte aan Ji Youn Kang.

"In het plan dat ik opstelde om het BBT-prijzengeld te besteden heb ik de nadruk gelegd op verbreding van het blokfluitrepertoire en de bouw van nieuwe instrumenten. Het leeuwendeel van het bedrag is naar componisten gegaan, naast Ji Youn Kang ook naar Willem Jeths en Anna Meredith.

"De BBT is uniek. Er zijn genoeg concoursen waarin de sportieve kwaliteit van belang is, het wedstrijdelement. Bij de BBT gaat het veel meer ergens over, je krijgt de mogelijkheid iets te bereiken op basis van de ideeën die je ontwikkelt. Een concours is een wedstrijd, de BBT is een ridderorde. In het begin was ik een beetje bang. Ik voelde druk, want ik moest bewijzen dat ik die prijs waard was. Ineens hoor je bij een select gezelschap.

De musici die een Trustprijs hebben gekregen zijn allemaal geëngageerd, hebben een wil tot muzikale communicatie en zijn er niet op uit voor een jury allerlei ingewikkelde salto's te maken."

Bariton Henk Neven
Henk Neven ontving in 2009 een Fellowship ter waarde van 12.000 pond (14.000 euro). Hij stak het geld onder meer in een opname met werk van Loewe en Schumann, een lang gekoesterde wens. En hij is verkozen tot BBC New Generation Artist, een direct gevolg van het BBT-netwerk.

"De BBT heeft me in contact gebracht met het label Onyx, waarop de cd is uitgekomen. Ook heeft de Trust een goede agent voor me gevonden, en in de zangerswereld kun je het zonder goede impresario wel vergeten. De organisatie weet waar ze een musicus onder moet brengen.

"De kracht van dit fonds is misschien wel de kleine organisatie. Ze werken met een paar mensen die alles doen, overal zorg voor dragen. Ik vind het een verademing dat er een fonds bestaat waarbij je het gevoel hebt dat er tijd is, tijd voor verdieping, je hoeft niet in drie jaar van nul naar tweehonderd.

"De betrokkenheid is enorm. Stel, ik zou te veel hooi op mijn vork nemen, dan weet ik zeker dat ik een telefoontje zou krijgen: zeg Henk, zou jij niet eens wat rustiger aan doen?

"Sommige artiesten zijn spetterend virtuoos, op het perfecte af, maar de BBT zoekt naar een musicus die zijn persoonlijke visie op de muziek laat horen, maakt niet uit op wat voor instrument. Ook als ik heel kritisch ben, kan ik niets bedenken wat me niet bevalt aan de Trust."

Borletti-Buitoni Trust
De Borletti-Buitoni Trust viert dit jaar zijn tienjarig jubileum. Het particuliere fonds draagt de naam van Ilaria Borletti-Buitoni; samen met haar man Franco Buitoni en anderen beheert zij het fonds. Sinds de oprichting kregen 127 musici een prijs toegekend, waaronder 35 Awards van 20.000 pond (30.000 voor kwartetten) en 38 Fellowships van 12.000 pond (15.000 voor kwartetten). Met het geld van de BBT konden 25 compositieopdrachten worden verstrekt en werden meer dan 60 cd-opnamen gerealiseerd. Tournees van BBT-musici gingen naar Nederland, Duitsland, Oostenrijk en de Verenigde Staten. Presentatieconcerten vonden plaats in Londen, Boedapest, Parijs en Wenen.

undefined