Koranverzen nu ook in het Zeeuws
Het woord van Allah omzetten naar Zeeuws, kan dat? Vertaler Hans de Vos en islamoloog Johan Goossen probeerden het uit. Het resultaat ligt deze week in de boekhandel.
In de bundel 'Zeêuwse knoppe, Arabiese blomme', die deze week verschijnt, tonen ze de verhalen van een aantal Koranfiguren die ook in de joodse en christelijke heilige teksten voorkomen. Na het Nederlandse vers volgt steeds een variant in dialect. Een arabist waakte er tijdens het vertaalwerk voor dat ze zo dicht mogelijk bij de Arabische grondtekst bleven, vertelt De Vos.
Waarom een koran in het Zeeuws?
De Vos: "De afgelopen jaren heb ik een aantal bijbelboeken in het Zeeuws vertaald. Op een gegeven moment vroegen we ons af hoe de Koran zou klinken. Johan wist direct dat het erg mooi kon worden. Nee, praktisch nut heeft die vertaling niet. Maar hij nodigt Zeeuwen wel uit om dat boek eens te lezen en je verdiepen in andermans cultuur kan nooit kwaad. De groep Zeeuwssprekenden wordt steeds kleiner, al is het in de zwaardere gereformeerde kringen nog erg populair. Maar goed, in die kringen is de interesse in de Koran natuurlijk niet zo groot. We maken ons geen illusies."
De Arabische grondtekst van de koran wordt geroemd om zijn literaire schoonheid. Hoe zit dat met de Zeeuwse versie?
"De Koran bevat gezongen teksten die oraal werden doorgegeven. De rijm en het metrum gaat bij het vertalen al snel verloren, maar het resultaat is bijzonder. Zeeuws is veel alledaagser dan het Arabisch dat in de Koran wordt gesproken. Dat is toch meer verheven."
Spreekt u Arabisch?
"Nee. Daarom hebben we hebben samengewerkt met een arabiste en heb ik een aantal Nederlandse, Duitse en Zuid-Afrikaanse vertalingen bestudeerd. Die hebben we eerst omgezet in Zeeuws en daarna in het Nederlands. Als het goed is, is de boodschap van de Zeeuwse teksten hetzelfde als die van het origineel."
Was er voor iedere koranterm een Zeeuws woord voorhanden?
"We kamen een heel eind. Van een paar woorden konden we de betekenis niet achterhalen, dus die hebben we letterlijk vertaald. 'Knopenblazerinnen', mensen die met het blazen van knopen kennelijk magische effecten konden bereiken, zijn bij ons gewoon 'knopenblèzerinn'n'.
Ook lastig was dat de Koran vaak spreekt over 'wij', een soort goddelijk meervoud. Wij hebben er 'me' van gemaakt. Daar valt wel iets op aan te merken, want in Zeeuws-Vlaanderen zeggen ze 'wudder'. Maar ik woon in Zuid-Beveland, dus ik heb voor mijn moedertaal gekozen."
Dus eigenlijk heeft u een Bevelandse vertaling gemaakt.
"Als je het zo bekijkt wel. Maar Zeeuws-Vlamingen zullen dit ook wel begrijpen. Daar ben ik niet bang voor. Het Zeeuws is een spreektaal; je moet de tekst voordragen. Dan gaat hij echt leven."
Soera 38, vers 30-40 in het Zeeuws
An David gavve me Salomo; 'n uutnemende dienstknecht! Die was echt aoltied boetvaerdig. Toen a d'r 's aevens vinnige volbloedpaerden bie z'n ebrocht wierre, toen zeiën die: 'Ik ouwe van zukke schoôn'eid, daèdeur dienke 'k an d'n Eêr.' En toen at'n ze nie mìzie kon: 'Brieng ze wee bie me.' En ie gieng op d' aollezen en de poôten kloppe.
Mae Salomo wier deur Oôns ok op de proef esteld, en Me zetten op z'n troôn zomae 'n lief neer. En um vroog om vergiffenisse. Ie zeiën: 'Eêr, vergeef me. En geef mien 'n keunikriek dat a iernae gin mens mì ankan. Wan echt, Jie bin de Goeie Gever. Dus Me stelden toen de wind onder zien gezag; om n op bevel zachjes te laète waaien, naè waèr a um dat wou.
En ok de duvels, aol bouwers en dukers, en nog meêr slaven an de kittik. Me geve dat as gift. Dus je kan 't ouwe of d'r van uutdeêle, zonder verantwoordieng of te leggen. En um kwam eêl dicht bie Oôns en ie aò 'n stik goed onderkommen.
Soera 38, vers 30-40 in het Nederlands
(Vertaling Fred Leemhuis)
En Wij hebben aan Dawoed Soelaimaan geschonken, een voortreffelijk dienaar; hij was schuldbewust. Toen hem 's avonds de lichtvoetige renpaarden werden voorgeleid, toen zei hij: "Ik heb bezit meer lief dan het gedenken van God" en toen zij uit het gezicht verdwenen: "Brengt ze naar mij terug." Toen begon hij ze over de benen en de halzen te strijken.
Wij hadden Soelaimaan werkelijk aan verzoeking blootgesteld. En Wij zetten op zijn troon [iets wat alleen maar] een lichaam [was]. Toen betoonde hij zich schuldbewust. Hij zei: "Mijn Heer, vergeef mij en schenk mij een heerschappij die na mij voor niemand meer passend is; U bent de vrijgevige." En Wij maakten de wind aan hem dienstbaar, zodat die zich zachtjes op zijn bevel spoedde naar waar hij hem heen stuurde.
En ook de satans, elke bouwer en duiker, en anderen in boeien aaneengeketend. "Dit is Onze gave, geef overvloedig of terughoudend, zonder af te rekenen. Hij staat Ons na en heeft een goede terugkomst."
