'Koop Nuon gewoon terug'

Gelderland, Friesland, Noord-Holland en de gemeente Amsterdam streken nog maar een paar jaar geleden miljarden euro's op bij de verkoop van Nuon. Jansen: "Veel regionale en lokale politici zullen een zucht van verlichting hebben geslaakt dat zij van Nuon af zijn nu daar de pleuris is uitgebroken. Ik vind dat nogal cynisch. Elektriciteit is een noodzakelijke voorziening, die snel duurzamer moet worden. Dat gaat de markt echt niet doen."

Maakt het daarvoor uit of de overheid aandeelhouder is? De overheden zijn Nuon en Essent kwijt en er ligt pardoes een energieakkoord.
"Dat is een vaag uitstelakkoord. Niet echt indrukwekkend. Je kunt met wetgeving veel afdwingen, maar het werkt niet echt. Als eigenaar heb je veel meer invloed op de manier van opereren. Bij de energiebedrijven werken veel mensen die zelf best wat willen verbeteren, maar ze zitten wel vast aan een marktregime."

Toen de bedrijven nog in handen waren van provincies en gemeenten is het aandeel duurzame energie toch ook nauwelijks gestegen?
"Ik ben lang Staten- en gemeenteraadslid in Utrecht geweest. Daar heb ik een hoop zien veranderen in de jaren negentig, toen de privatiseringsgolf van de paarse kabinetten over het land heen trokken. Vóór 1995 keerde de toenmalige Remu nog nauwelijks winst uit. Wat er werd verdiend, ging naar verbetering van het bedrijf. Toen D66-minister Brinkhorst duidelijk maakte dat de energiebedrijven zo snel mogelijk moesten worden gesplitst, gingen Staten en gemeenten zich daar ook naar gedragen. Toen werden het couponknippers die alleen de winst opstreken."

Nu wordt er ook nog eens fors gekort op de gemeente- en provinciefondsen. Zal de nadruk niet alleen maar meer komen te liggen op geld verdienen als overheden weer aandeelhouder worden?
"Als je het bedrijf nu kunt aankopen voor de helft van de prijs waarvoor het is verkocht, snapt ook iedere VVD'er dat dat verstandig is. Als de provincies het niet doen, kunnen ze erop wachten tot de minister van financiën een greep in de kas doet, want veel van het geld ligt er nog. Het moet ook niet al te versnipperd worden aangekocht. Wij pleiten ervoor om de aandelen te concentreren bij de provincies waar Nuon zit, niet samen met honderd gemeenten. Met een beperkt aantal partijen kun je invloed hebben op het beleid. Door de versnippering ging het alleen nog om het incasseren van de poen."

Toch hebben de overheden de laatste decennia niet bewezen zich heel maatschappelijk op te stellen als aandeelhouders.
"Dat is waar. Ik heb altijd gevonden dat de provincies en de gemeente Amsterdam zich te weinig bemoeiden met de strategische doelen. Het is misschien wat naïef, maar ik heb nog steeds de hoop dat overheden zichzelf kunnen verbeteren."

Als het gaat om invloed uitoefenen op beleid, ligt het dan niet veel meer voor de hand als de Rijksoverheid aandelen koopt?
"De meest wezenlijke vraag is of het verstandig zou zijn om de energiebedrijven publiek te maken. Wat voor provincies pleit, is dat zij het geld van de verkoop voor een deel nog op de bank hebben staan. Maar in de internationale energiemarkt ligt het wel voor de hand om de aandelen bij de staat te laten. Dat kost geld, maar wij zijn voor anticyclisch beleid, dus ook investeren in deze tijden. We moeten ons ook oriënteren op de positie van Essent. Dat is in handen van RWE. Drie maanden geleden heeft Gasprom nog een deel van de aandelen gekocht. De cijfers van RWE/Essent kunnen weleens van hetzelfde laken een pak zijn als bij Nuon."

Miljardenwinsten
Toen het Zweedse Vattenfall Nuon opkocht in 2009, incasseerden de aandeelhouders ruim 10 miljard euro. Gelderland incasseerde 4,6 miljard euro bruto, Friesland 1,3 miljard, Noord-Holland en de gemeente Amsterdam elk 940 miljoen De rest, een kwart van de aandelen voor 2,5 miljard euro, was in handen van 71 gemeenten en de provincie Flevoland.

In 2009 werd ook Essent verkocht, voor 7,3 miljard euro aan het Duitse RWE. Noord-Brabant, Overijssel en Limburg profiteerden daar het meest van. Veel provincies hebben energiefondsen en steken het geld in het herstructureren van wijken, in wegen en openbaar vervoer. Nog lang niet alles is uitgegeven.