Klokkenluider: ‘Echte reden vuurwerkramp wordt al achttien jaar verbloemd’

Het is zijn laatste kunstje, weet Paul van Buitenen (61). Na ruim twintig jaar onderzoek naar misstanden is de klokkenluider uit Breda uitgeblust. Het enige waar Van Buitenen nog energie in stopt is de vuurwerkramp van 2000 in Enschede. Vier jaar lang deed hij onderzoek naar de afhandeling van de ramp, donderdag krijgt hij de kans om zijn conclusies te delen met leden van de commissie justitie in de Tweede Kamer.

Op 13 mei 2000 kwamen 23 mensen (waaronder vier brandweerlieden) om het leven door de ontploffing van opslagbedrijf S.E. Fireworks in Enschede. Er zijn bijna duizend gewonden en een hele wijk wordt weggevaagd. Zowel het Openbaar Ministerie (OM) als de regering laten onderzoek doen naar de ramp. De uitkomst: de ramp zou het gevolg zijn van de opslag van te veel en te zwaar vuurwerk.

Volgens Van Buitenen klopt dat niet. “Er is door alle betrokken onderzoeksinstanties toegewerkt naar één conclusie waarvoor onderzoeksresultaten onderling werden afgestemd: de schuld moest liggen bij het bedrijf S.E. Fireworks. Uit mijn onderzoek blijkt dat er een oordeel is geveld op basis van verkeerde feiten en dat relevante informatie bewust is weggehouden.”

Bedrijfsongeval

Van Buitenen doet zijn onderzoek in opdracht van de Expertgroep Klokkenluiders, na een melding van een agent die betrokken was bij het originele politieonderzoek. Op zijn eettafel liggen drie zwarte ordners met in elk een vuistdik pak papier. Voor zijn rapportage spreekt Van Buitenen met tientallen betrokkenen, zoals brandweerlieden, deskundigen en politici. En hij bestudeert een zee aan documentatie. Van gemeentevergunningen tot onderzoeken van het Nationaal Forensisch Instituut (NFI) en TNO en het gehele dossier van de rijksrecherche.

“Ik wilde me nog één keer op een dossier storten waarmee ik kon laten zien hoe het systeem werkt. En met het systeem bedoel ik: hoe er doelbewust informatie onder het tapijt wordt geschoven op het moment dat de overheid bepaalde uitkomsten niet goed uitkomen”, zegt Van Buitenen.

Twee directeuren van S.E. Fireworks zijn veroordeeld tot een jaar cel vanwege dood door schuld. Informatie die wijst op de mogelijkheid van een bedrijfsongeval bij S.E. Fireworks is volgens Van Buitenen vroeg in het onderzoek genegeerd. “Een bedrijfsongeval is een onwelkom antwoord: dat betekent dat iets niet expres is gebeurd. Als er toch een ramp heeft kunnen plaatsvinden zonder verwijtbaar handelen van iemand, dan wordt er naar de overheid gekeken en dat is ongewenst.”

Licht vuurwerk

Volgens Van Buitenen zijn rechters bewust misleid met het doel de overheid buiten schot te houden. De klokkenluider haalt uit naar onderzoeksinstituut TNO wiens zwaarwegende rapportage volgens hem twijfelachtig is. “TNO schreef dat er op de dag van de ramp te veel en te zwaar vuurwerk bij S.E. Fireworks moet hebben gelegen.

“Maar tegelijk deed TNO een verzoek voor Europese subsidie om proeven met vuurwerk te kunnen doen om de heftigheid van de explosie in Enschede juist te kunnen verklaren. Volgens mij heeft TNO het OM een handje geholpen.”

Uit een van die proeven van TNO in Polen blijkt volgens Van Buitenen dat consumentenvuurwerk van de lichtste klasse – het enige dat volgens de directie van S.E. Fireworks in Enschede opgeslagen lag – tot een onverwacht krachtige explosie kan leiden. Later stelt TNO dat er bij de tests wel zwaarder vuurwerk is gebruikt. Van Buitenen noemt die verklaring wetenschapsfraude; foto’s zouden bewijzen dat er wel degelijk licht vuurwerk werd gebruikt. Maandag diende Van Buitenen schriftelijk een klacht in tegen onder meer het OM en TNO bij het college van procureurs-generaal, het landelijk bestuur van het OM.

Vertrouwelijk

Zijn ingediende aanklacht kan gezien worden als een kleine samenvatting van het ruim duizend pagina’s tellende rapport van de klokkenluider. Donderdag wordt dat rapport tijdens een besloten bijeenkomst in de Tweede Kamer besproken, op initiatief van SP-Kamerlid Ronald van Raak. “Ik wil transparant zijn en noem in mijn rapport veel namen. Maar ik wil niet beschuldigd worden van smaad, dus is mijn rapport nu nog vertrouwelijk.”

Van Buitenen is er niet op uit om achteraf mensen berecht te zien. Zijn hoop is gevestigd op een parlementaire enquête of een onafhankelijk onderzoek, bijvoorbeeld door de Onderzoeksraad voor Veiligheid, om de waarheid boven water te krijgen.

TNO laat weten niet te willen reageren op een niet-openbaar onderzoek. Het OM gaat de brief van Van Buitenen bestuderen en zegt daarop direct aan hem te gaan antwoorden.

“Of alle moeite het waard is geweest? Dat denk ik wel, het staat voor mij nu vast dat er van misstanden sprake is. Of ik hier lol aan heb beleefd? Soms, maar mijn vrouw is er spuugzat van. Dat ons huwelijk nog intact is, is volledig aan mijn vrouw te danken.”

Wie is Paul van Buitenen?

Paul van Buitenen (61) is een bekende klokkenluider en treedt in 2010 toe tot de Stichting Expertgroep Klokkenluiders, die ‘melders van misstanden’ bijstaat.

Zijn bekendste wapenfeit als klokkenluider verricht hij in Brussel. Als ambtenaar van een Europese controledienst verstrekt hij in 1998 documenten over fraude binnen de Europese Commissie aan de Groene fractie in het Europees Parlement. Deze stukken leiden tot de val van de Commissie in 1999.

Later stelt Van Buitenen zich verkiesbaar voor het Europees parlement met zijn partij Europa Transparant. Hij haalt twee zetels en is van 2004 tot 2009 Europarlementariër. Hierna keert hij de politiek de rug toe en richt hij zich op het onderzoek naar de vuurwerkramp in Enschede.

Lees ook:

Overleden ex-verdachte vuurwerkramp verweet overheid darmkanker (2013)

In 2013 overleed André de Vries. Hij werd in 2002 veroordeeld voor brandstichting bij het vuurwerkdepot van S.E. Fireworks in Enschede en kreeg 15 jaar cel, maar werd in hoger beroep vrijgesproken. Volgens twee ex-rechercheurs was er gesjoemeld met het bewijs tegen De Vries.