Klik aan voor zwendel

Opeens liep de telefoonrekening op. Normaal betaalde Letty Francissen acht euro per maand voor de telefoon van haar zoon Daan (11), maar plotseling schreef KPN het drievoudige af. Niet dat ze daar onmiddellijk achter kwam, wie controleert zijn online rekening nou iedere maand? Maar toen ze het de tweede maand ontdekte, wist ze dat het niet kon kloppen. Daan belde vrijwel nooit, waarom dan toch zo'n hoog bedrag?

Contact met KPN bracht uitsluitsel: er bleek een abonnement te lopen op Android24-7, een dienst waar mobiele bellers ringtones, wallpapers, spelletjes en filmpjes kunnen downloaden. Vijf euro per week kost dat en het abonnement wordt automatisch verlengd door de aanbieder: Mobster Limited, gevestigd op Cyprus.

Daan is niet de enige. De 15-jarige Roy, zoon van Alex Noordermeer, bleek zich per ongeluk op Mob24-7 geabonneerd te hebben, eveneens van Mobster. "Ze zitten met de telefoon te klooien en te doen, spelen per abuis een spelletje, en dan zit je eraan vast", vertelt Noordermeer. Hij noemt het 'sneaky', zoals de betaling gaat. "Als ze het direct afschrijven via de bankrekening was het mij al eerder opgevallen. Nu zag ik het pas na vier maanden, toen ik de telefoonrekening zelf ging controleren."

Doorklikken
Op internet staan talloze klachten over dit soort abonneediensten. Veel daarvan komen van ouders, die zeggen dat zoon of dochter van niets wist. Kinderen vertellen uiteraard niet alles, maar zeker is dat de ouders zelf geen toestemming hebben gegeven, terwijl dat volgens de voorwaarden voor kinderen onder de 16 verplicht is. Als een kind doorklikt, gaat het abonnement in. En doorklikken kunnen kinderen heel goed.

"Onze server kan niet zien wie een toestel beheert", bevestigt Michèle Riege. Zij werkt bij TargetMedia, een Nederlands bedrijf dat betalingen afhandelt voor content-aanbieders als Mobster. "Het is met minderjarigen ook een beetje dubbel. Als je als ouder je kind een telefoon geeft, moet je ook een beetje in de gaten houden wat ermee gebeurt. Net als bij internet. Maar er is geen technisch systeem dat de leeftijd kan controleren, ook niet bij de telecomproviders. Als ik voor mijn dochter bij Kruidvat een telefoonkaart koop, weet de provider ook niet dat zij de eindgebruiker is, en niet ik."

TargetMedia ontvangt veel van de klachten omdat op de telefoonrekening TargetMedia als begunstigde staat vermeld en niet bijvoorbeeld Mobster. "Daar hebben we inmiddels een speciale klantenservice voor opgericht. Die controleert of er is aangemeld, en of er echt vaak gebruik is gemaakt van de diensten. Per geval wordt het dan afgehandeld. We bemiddelen vaak met de aanbieders van content als we denken dat er sprake is van een schrijnend geval. En dan wordt het betaalde geld soms teruggegeven."

Sinds begin deze eeuw de sms-diensten opkwamen ("Vraag uw weerbericht op!") moet zelfregulering voorkomen dat malafide ondernemers consumenten misleiden. In de Stichting Gedragscodes Mobiele Diensten werken daartoe alle telecomproviders als T-Mobile, KPN en Vodafone samen met betaaldiensten als TargetMedia en Callfactory (van KPN) en met content-aanbieders als Creative Clicks en Artiq Mobile. Met de verspreiding van smartphones is de aard van de diensten veranderd - wie vraagt er nog per sms zijn weerbericht op? Daarom bestaat er sinds 2009 een aparte Gedragscode voor Betaalde Mobiel Internet Diensten. Uitgangspunt: het moet voor de consument glashelder zijn welke dienst hij tegen welke kosten afneemt.

Negatieve invloed
Daar hebben ook de telecomproviders zelf belang bij, zegt Judith Thompson-Sepmeijer, voorzitter van de stichting en werkzaam bij T-Mobile. "Klachten over mobiele diensten stralen negatief af op de telecomproviders, ook al hebben zij geen bemoeienis met de inhoud."

Cruciaal is dat een consument een abonnementsdienst bewust aanvaardt door een sms te sturen of op de button 'aan' te klikken. En de waarschuwing dat het een abonnementsdienst betreft, en dat kinderen toestemming moeten vragen aan hun ouders, moet goed leesbaar zijn. Omdat kinderen of volwassenen in de praktijk nog vaak gedachteloos instemmen, heeft de stichting besloten dat op de akkoordbutton vanaf 13 juni groot de tekst moet staan: 'BETALEN'. Zodat iedereen begrijpt dat nog verder doorklikken geld kost.

De stichting heeft ook een controleur (Het Loket genaamd), die dag-in-dag-uit mobiel rondsurft. Als die denkt dat cruciale teksten te klein zijn weergegeven, of in een verkeerde kleur, of op een verkeerde pagina, dan draagt hij de content-aanbieders op de pagina's te veranderen - een verzoek dat hij zo'n dertig tot zestig keer per maand doet. Als ze niet meewerken kan hij een klacht indienen bij een handhavingscommissie, die ook boetes kan opleggen. Jaarlijks behandelt die commissie een handvol zaken.

Zo moest Fame Tech Limited, gevestigd op Belize, in oktober 100.000 euro betalen, onder meer omdat de applicaties (Hete Escort en ReelTube) zelf de telefoon de sms'jes liet versturen ter bevestiging van aankoop, dus zonder dat de consument daarvoor een handeling moest verrichten. En Magnum Billing uit Ierland kreeg in januari 25.000 euro boete omdat het uitnodigde mee te doen aan een quiz zonder te vermelden dat dit 12 euro kostte. Volgens Judith Thompson-Sepmeijer hebben de boetes een grote zuiverende werking en zorgt de zelfregulering er ook voor dat de meeste vormen van misleiding consumenten helemaal niet meer onder ogen komen. Doordat betaalbedrijven als TargetMedia meedoen, kan de geldstroom naar content-aanbieders bovendien direct worden geblokkeerd als ze in gebreke blijven - een cruciaal machtsmiddel.

Want gaat het om kleine bedragen? Nou nee. Zo bleek in januari dat ITSM Solutions uit Cyprus met een gratis kerstkaart een abonnement verhulde en zo wekelijks 25.000 euro binnenhaalde. Het Loket sommeerde het bedrijf de campagne direct te staken, waarna ITSM claimde 718.095 euro mis te lopen. De Commissie Handhaving was niet onder de indruk. Ze veroordeelde het bedrijf tot een boete en tot het terugbetalen van de abonnementsgelden aan de consumenten.

'Logische vestigingsplaats'
Interessant detail: bedrijven op deze markt zijn geregeld gevestigd in belastingparadijzen, als Isle of Man, de Seychellen, Belize, Curaçao en HongKong. Of op Cyprus dus, de vestigingsplaats van Mobster Limited, een bedrijf dat volgens de stichting overigens niet bekend staat als een probleemgeval. Uit gegevens van de Cypriotische Kamer van Koophandel blijkt dat Mobster tot mei vorig jaar eigendom was van de Nederlander L. Volkerink. Daarna kwamen de aandelen in handen van Gomob Holdings Limited, wat weer in handen is van Dileska Limited, gevestigd in Tortola op de Maagdeneilanden. Wie daarachter schuilgaat is niet duidelijk, want op de Maagdeneilanden lopen alle sporen dood.

Volkerink geeft geen informatie over de omzet van Mobster. Wel laat hij per e-mail weten dat Cyprus een logische vestigingsplaats was, omdat het naast West-Europa ook actief is in Turkije, Rusland en Polen. Klachten van Nederlandse consumenten worden volgens hem keurig afgehandeld. En, stelt Volkerink, 'mocht een minderjarige of een van haar/zijn ouders zich melden bij de helpdesk (een e-mailadres op Cyprus, red.), dan vergoedt Mobster altijd, ongeacht of ouders wel of geen toestemming hebben gegeven'.

Dat klopte inderdaad bij Alex Noordermeer. Hij stuurde een mail aan Mobster waarin hij hen aansprakelijk stelde voor het aangaan van een abonnement met een minderjarige en kreeg binnen enkele dagen 90 euro teruggestort op zijn rekening. Die betaling werd afgehandeld door Villa Parmentier B.V., een administratiekantoor in Leiden.

Maar veel mensen, denkt vader Noordermeer, zullen het erbij laten zitten. Bijvoorbeeld omdat ze denken dat het de moeite voor de paar tientjes niet waard is, of omdat ze vinden dat de fout in eerste instantie toch door hun kind - of henzelf - is gemaakt.

Een fout is alleen wel snel gemaakt. Want waar Mobster in een antwoordmail meldt dat het mogelijk is om het nummer van een kind te laten blokkeren voor abonnementsdiensten, blijkt in werkelijkheid dat voor dit type diensten blokkade niet mogelijk is (zie kaders hieronder).

En wat dat betekent, merken talloze ouders iedere maand: ze kunnen niet voorkomen dat kinderen zich per ongeluk abonneren en zijn al enige tientjes kwijt voor ze het ontdekken.

Afmelden? Ga naar payinfo.nl
Wie wonderlijke kosten ontdekt op zijn telefoonrekening, kan op de website payinfo.nl nagaan waar die vandaan komen. Toets het eigen nummer in, vul de code in die per sms wordt toegezonden en kijk vervolgens naar het overzicht van betalingen voor sms- en abonnementsdiensten. Als het goed is, staan alle mobiele diensten vermeld en staat daar ook de mogelijkheid om het nummer af te melden. De website biedt verder de mogelijkheid om het nummer te laten blokkeren voor sms-diensten, inclusief sms-abonnementen. Abonnementsdiensten als Mobi24-7 of Android24-7 kunnen echter niet worden geblokkeerd, omdat die niet met sms-jes werken maar met sites.

Kies je cursus vandaag! 147.065 mensen zijn er al slimmer door geworden
Een advertentie geeft als tekst: 'Kies je cursus vandaag!' Aanbieder van deze 'Mobile Academy' is Mobitrans FZ LLC uit Doebai, actief in 38 landen, en met een Nederlandse vestiging in Bunschoten-Spakenburg. Als je doorklikt, ga je direct vijf euro per week betalen tot je het abonnement opzegt.

Welke cursussen iemand kan doen, blijft tot het moment van aanmelding onduidelijk, terwijl informatie over de aard van het product volgens de Gedragscode verplicht is. Joost Goeree van Mobitrans bevestigt dat er nu geen overzicht is van de cursussen, en vindt het 'een goede suggestie om een (potentiële) klant van de Academy daarop te wijzen tijdens het aankoopproces'. Het zou gaan om cursussen in talen, tuinieren, communicatie, onderhandelingstechniek, fotografie et cetera, deels in de vorm van meerkeuzevragen.

Op klachtensites staan al tientallen meldingen over Mobitrans FZ LLC. Goeree stelt dat 'het percentage door ons geregistreerde (en vanzelfsprekend behandelde) klachten substantieel minder dan 0,5 procent van het totaal aantal abonnees is', maar harde cijfers wil hij niet geven. Klanten kunnen terecht bij een helpdesk en een e-mailadres. 'Indien het gaat om een minderjarige die akkoord heeft gegeven op het abonnement, ligt, naar onze mening, de uiteindelijke verantwoordelijkheid bij de ouders', aldus Goeree. De dienst biedt, voor zover te achterhalen, geen cursussen die toegesneden zijn op kinderen.

Download Spotify gratis! En betaal vijf euro per week
In een gratis spelletje duikt een schermpje op om het populaire muziekprogramma Spotify te downloaden. Gratis. Wie daarop ingaat wordt doorgeleid naar een mobiele site van Mr.App die claimt de 'meest exclusieve en nieuwste' apps voor je te selecteren, naast Spotify bijvoorbeeld ook Whatsapp. De site (whatsapp.reactomobi.com) meldt in kleine letters dat het 5 euro per week kost en dat het abonnement automatisch wordt verlengd. Opmerkelijk, want Spotify en Whatsapp zijn gratis te downloaden.

Het bedrijf achter de site heet Mistral International Ltd en zou gevestigd zijn op Curaçao. Onder die naam en onder het opgegeven registratienummer is het daar echter niet te vinden. Via de helpdesktelefoon kan je een boodschap achterlaten, maar daarop volgt, net als op een e-mail met vragen van Trouw, geen antwoord. Interessant detail uit de voorwaarden: 'Afbeeldingen, beschrijvingen, foto's, catalogi, reclamemateriaal, aanbiedingen en de op de website(s) van Mistral opgenomen informatie, in welke vorm dan ook, binden Mistral niet'.