Kinderen 'sekseneutraal' opvoeden is vooruitgang

Beck Laxton en Kieran Cooper, de Britse ouders van de 5-jarige Sacha, confronteerden hun kind tijdens zijn eerste levensjaren op geen enkele manier met het feit dat hij een jongetje was. Zijn naam is 'genderneutraal', hij mocht spelen met wat hij wilde, en aantrekken wat hij wilde, alleen legerkleding en Barbies werden weggecensureerd. Op deze manier wilden zijn ouders hem vrijwaren van stereotypen.

Deze ouders staan hierin niet alleen. In de Zweedse crèche 'Egalia' te Stockholm wordt hetzelfde doel nagestreefd. Jongens mogen daar in de poppenhoek, meisjes worden aangemoedigd met Lego te spelen. In voorleesboeken worden de verhalen over prinsen en prinsessen gemeden. En in Frankrijk is het 'ABCD de l'egalité' als experiment geïntroduceerd in zeshonderd klassen van basisscholen en kleuterscholen. Dit onderwijsprogramma wil kinderen leren dat mannen en vrouwen gelijk aan elkaar zijn, om seksisme en homofobie voor te zijn, en om kinderen van jongs af aan voor te houden dat alle opties open liggen. Zelfs in de Nederlandse media ontspint zich een debat over genderneutrale opvoeding.

Action Man en Barbie
Tegenstanders verwerpen die als tegennatuurlijke indoctrinatie. Daar valt veel op af te dingen. Om te beginnen worden kinderen voortdurend geïndoctrineerd, om maar een groot woord te gebruiken. Hun speelgoed, hun kleding en boeken benadrukken steeds opnieuw dat ze zo verschillend zijn. Enig tegenwicht bieden aan roze-versus-blauw kan geen kwaad. Zo 'natuurlijk' zijn Action Man of Barbie ook weer niet.

Kennelijk veronderstellen critici van genderneutraal opvoeden dat jongens zich vanzelf tot 'echte mannen' en meisjes tot 'echte vrouwen' ontwikkelen wanneer je de natuur maar haar gang laat gaan. De laatste ontwikkelingen in het hersenonderzoek zouden dit aantonen. Maar dat is niet zo evident.

Het is een feit dat er verschillen zijn tussen mensen, in hormoonhuishouding, genitale uitrusting, hersenstructuur en andere fysieke eigenschappen. Maar wat zegt dat? Het gaat om de betekenis die er aan deze verschillen wordt toegekend.

Geen duidelijke indeling
Wat nu vaak nog gebeurt, is dat de vele verschillen tussen mensen eerst op slechts twee hopen worden geharkt. Daarna wordt alles wat niet past onder de noemer 'man' of 'vrouw' als afwijkend gezien, als niet van belang. Op deze manier kun je altijd je gelijk halen, zeker als je ten slotte ook nog kinderen van meet af aan slechts twee gedragsmodellen aanbiedt.

Maar zo duidelijk is de natuur niet. Hoe kan het anders dat de meeste transgender-personen zich noch met de mannelijke, noch met de vrouwelijke sekse kunnen identificeren? Waarom vallen lang niet alle mannen op vrouwen? Waarom spelen niet alle meisjes met poppen? En als de natuur zo'n duidelijke indeling maakt, waarom willen dan steeds meer vrouwen leidinggeven, of willen gescheiden vaders ook voor hun kinderen zorgen?

Kennelijk zijn er meer dan twee smaken. Het is onwenselijk om deze varianten te ontkennen door ze als 'afwijkingen' te bestempelen. De natuur legt mensen geen normen op. Normen en waarden huizen exclusief in het domein van de cultuur.

In dit licht bezien is genderneutraal opvoeden geen doorgeschoten maakbaarheidsgeloof, eerder een poging de diepgewortelde culturele praktijk te doorbreken om verschillen weg te censureren, die zich aan de man-vrouwtegenstelling onttrekken. Genderneutrale opvoeding gaat niet over de ontkenning van verschillen, maar over de erkenning ervan.

Stereotypen
In een samenleving waarin jonge vrouwen geleidelijk aan het hoger onderwijs en de hogere maatschappelijke posities veroveren, doen stereotype man-vrouwtegenstellingen geforceerder aan dan ooit te voren. Wanneer beeld en praktijk zo ver uit elkaar groeien, wordt het wel heel lastig voor toekomstige partners om hun verwachtingen op elkaar af te stemmen. Ook is er nog steeds het probleem van aanhoudend fysiek geweld tegen mensen die niet aan genderstereotypen voldoen, zoals transgenderpersonen en homoseksuelen.

Stereotypen over wat 'vrouwelijk' is of 'mannelijk' maken het samenleven er niet leuker, spannender of warmer op. Hooguit scheppen ze een kunstmatige overzichtelijkheid die desnoods met geweld gehandhaafd wordt.

De menselijke variëteit reduceren tot twee is zodoende niet onschuldig. Genderneutraal opvoeden confronteert met de vraag: 'Mag er ook iets meer te kiezen zijn?'

Lies Wesseling: directeur Centrum voor Gender en Diversiteit aan de Universiteit Maastricht, en bijzonder hoogleraar bij de Opzijwisselleerstoel voor genderstudies