Kerngezond en toch bijna zwaar ziek

Eén op de acht gezonde Nederlanders loopt zonder het te weten grote kans op een chronische ziekte als diabetes, kanker of hartklachten. Zij verkeren zelfs in zulk groot gevaar dat ze volgens de gangbare richtlijnen voor artsen een preventieve medische of psychische behandeling moeten ondergaan.

Dat is het slechte nieuws.

Het goede: maar liefst twee derde van de Nederlanders blijkt op basis van een persoonlijk risicoprofiel bereid het leefgedrag aan te passen. Dat leidt binnen een half jaar aantoonbaar tot een betere gezondheid en minder ziekteverzuim.

Dit blijkt uit een groot onderzoek onder tienduizend Nederlanders dat vandaag openbaar wordt gemaakt. Het is de afgelopen anderhalf jaar uitgevoerd door het Niped, een instituut dat een methode heeft ontwikkeld – het Preventiekompas – waarmee op een relatief goedkope en eenvoudige manier een compleet beeld kan worden verkregen van iemands gezondheidsrisico’s.

Het onderzoek is uitgevoerd onder twee groepen: werknemers van een aantal grote bedrijven en ouderen van boven de zestig jaar.

Onder de deelnemers tussen de 50 en 75 jaar voerde het Niped ook een proefbevolkingsonderzoek uit naar het risico van dikkedarmkanker. Het resultaat daarvan is opvallend. Bij een derde van de deelnemers met een verhoogd risico werd in vervolgonderzoek een (voorstadium van) dikkedarmkanker vastgesteld. Deze patiënten zijn daarvoor vervolgens behandeld.

Cardioloog Roderik Kraaijenhagen, één van de stuwende krachten achter het Preventiekompas, vraagt zich af of de kosten van de huidige geïsoleerde bevolkingsonderzoeken naar baarmoederhals- en borstkanker en het (toekomstige) bevolkingsonderzoek naar dikkedarmkanker wel opwegen tegen de baten.

Kraaijenhagen: „Vanuit de algemene gezondheid bezien is het niet logisch om alle vrouwen standaard alleen een onderzoek naar borstkanker en baarmoederhalskanker aan te bieden. Het is beter te kijken naar een geïntegreerd risicoprofiel voor de belangrijkste chronische aandoeningen samen en dan op basis van het profiel een persoonlijk preventieplan op stellen. Zo kun je veel geld besparen.”

Het onderzoek laat volgens hem nog iets anders zien. De overheid probeert met levensstijlcampagnes tegen bijvoorbeeld roken en alcohol de bevolking aan te zetten tot gezonder gedrag.

Kraaijenhagen: „Het effect van generieke adviezen is helaas gering. Een verstokte roker gelooft het wel als hij op zijn pakje sigaretten leest dat roken dodelijk is. Die denkt: voor iedereen, maar niet voor mij. Uit ons onderzoek blijkt dat een gericht levensstijladvies veel meer effect sorteert. Twee derde van de deelnemers aan ons onderzoek is bereid op grond van hun risicoprofiel en het persoonlijk advies de levensstijl aan te passen. Dat leidt tot meetbare gezondheidswinst en aantoonbaar minder verzuim op de werkvloer.”

Dat is mooi. Maar houden de mensen het ook vol? Beklijft de gedragsverandering? Kraaijenhagen: „In elk geval wel gedurende de loop van een vervolgonderzoek dat anderhalf jaar heeft geduurd. Maar niet alles houden ze vol. Gezonder eten, dat lukt wel. Meer bewegen ook. Maar stoppen met roken, dat blijft een waanzinnig probleem.”