Kerk moet op zoek naar alternatief voor de preek

Het zijn conclusies die ook al getrokken konden worden uit de in de vorige eeuw gehouden onderzoeken naar het gesproken woord vanaf de kansel. Zo kwam de sociaal-wetenschapper Straver tot de slotsom dat 'men de preek kennelijk niet zo erg hoog aanslaat in zijn oriënterende waarde voor het leven'. Ik durf veilig te stellen dat in de toekomst het resultaat niet anders zal zijn.

Is dat teleurstellend? Ja, als men van de doorsnee preek verlangt dat die op deze wijze relevant is. En dat is de - nauwelijks verzwegen - suggestie van de onderzoekers. En men mag verwachten dat dit verlangen ook uitgesproken zal worden in het geplande 'handboek voor predikanten'.

Ondeskundigheid
Maar is die wens reëel? Kan men van de preek in de gemiddelde PKN-gemeente verwachten dat die gaat over 'de maatschappij waar je midden in staat' en dat die antwoord geeft op 'de morele en existentiële vragen' die de kerkgangers hebben? Ik denk dat we dat niet kunnen verwachten, noch kunnen vragen.

Daar zijn verschillende redenen voor. De twee belangrijkste zijn de grote verscheidenheid in maatschappelijke posities van de kerkgangers (en daarmee in de vragen die zij hebben) en de ondeskundigheid van de predikanten. Men kan toch niet van een predikant verwachten dat die een antwoord weet op de vragen waarover talloze deskundigen op allerlei gebieden zich het hoofd breken? Een preek is een ongeschikt medium om de vragen te behandelen waarmee kerkgangers in hun maatschappelijk leven worstelen.

Daarvoor moet naar passender methoden worden gezocht. Vroeger, in de tijd van de verzuiling, zochten we die in allerlei christelijke verenigingen en instellingen. Nu zijn er de leerhuizen en het vormings- of toerustingswerk. Maar voor veel christenen heeft de activering van het geloof zich in de loop van de tijd beperkt tot deelname aan de kerkdiensten. Dan worden vanzelf onmogelijke 'eisen' aan de preek gesteld.

Onderwijsmethoden radicaal veranderd
De preek stamt uit een tijd dat de meeste kerkgangers nog niet eens (in de Bijbel) konden lezen. Toen konden de kerkgangers op deze wijze onderwezen worden. Maar terwijl de onderwijsmethoden in de afgelopen decennia radicaal veranderd zijn, handhaaft de kerk nog de traditionele methode van onderricht. Dat is niet vol te houden.

Onderzoek naar en bezinning op de kerkelijke prediking is hard nodig. Maar daarbij moeten onderzoekers niet uitgaan van de gedachte dat de vroegere functie van de preek weer versterkt moet worden. Zij moeten zich afvragen welke functie de preek nu nog zou kunnen vervullen en welke andere methoden er zijn om aan de vaak gerechtvaardigde vragen van kerkgangers tegemoet te komen.