Kantelpunt Zuid is nog niet in zicht

In de mooi bijgehouden voortuintjes en de perkjes spelen kinderen. Klimop groeit tegen de oranje bakstenen van de twee-onder-een-kapwoningen. Als je niet beter weet, zou je denken in een welvarend voorstadje te staan. Niets is minder waar, de gezinswoningen staan in de Dahliastraat, middenin probleemwijk Bloemhof in Rotterdam-Zuid. En de statistieken liegen er niet om: inkomen, woningwaarde, sociale status en vooral de veiligheid in die wijk blijven ver achter bij de rest van Rotterdam.

Als je je omdraait, zie je een ander plaatje. Tussen drie nieuwbouwblokken staat een weggezakt oud woonblok. De bakstenen zijn zwart uitgeslagen. Verf bladdert van de krakkemikkige deuren, ramen zijn dichtgetimmerd. Uit koffiehuis Oslo komt de weeë lucht van waterpijptabak.

"Er is al heel veel op Zuid. Maar er zijn rotte plekken. Dit blok moet gesloopt worden. Alleen wonen hier mensen die 100 à 130 euro huur betalen. Het is moeilijk ze te overtuigen dat dat weliswaar weinig is, maar dat dít geen fatsoenlijke woonplek is." Aan het woord is Marco Pastors, sinds anderhalf jaar directeur van het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid. Vorige week kwam de eerste evaluatie van het programma uit. Een mooie aanleiding om met Pastors en de verantwoordelijke wethouder Hamit Karakus door het stadsdeel te wandelen en de tussenstand aan de realiteit te toetsen.

De aftrap van het Nationaal Programma straalde urgentie uit. Eerdere programma's voor Zuid faalden. Van grote investeringen was te weinig terug te zien. En dus moest het roer om. Geen geld meer naar culturele en gastronomische plannen, maar alle ballen op scholing, werken en wonen in de zeven slechtste 'focuswijken' en een aantal 'kantelwijken'. En voor wie het nog niet wist, benadrukte directeur Pastors nog maar eens, afgelopen januari tijdens een speciale burgertop waar de Zuiderlingen mochten vertellen wat er volgens hun aan schort: Rotterdam-Zuid is het slechtste stukje Nederland.

Geboren op Zuid
Tijdens de wandeling is de voormalige fractieleider van Leefbaar Rotterdam niet op dergelijke onomwonden uitspraken te betrappen. De vraag wat het voor verschil maakt voor een kind om in Rotterdam-Zuid geboren te worden in plaats van in Rotterdam-Noord, wordt afgedaan met een kwinkslag: "Nou, volgens mij worden kinderen overal op dezelfde manier geboren, toch?"

Karakus gaat serieuzer in op de vraag: "Iemand met problemen is op Zuid niet anders dan ergens anders. Het grote verschil is de concentratie van problemen op Zuid. En de zeven focuswijken hebben de jongste bevolking van de G4, de vier grote steden. Dat vergroot de problematiek."

Op Zuid wonen 55.000 jongeren tot 23 jaar, op een totaal van 200.000 inwoners. Het opleidingsniveau en de Citoscores liggen veel lager dan elders in de G4. Maar 38 procent van de jongeren heeft een startkwalificatie (minimaal havo, of mbo-2), zo'n 20 procent verlaat voortijdig de schoolbanken.

Pastors en Karakus zijn dan ook verheugd dat inmiddels op 18 van de 34 basisscholen de leerlingen zes tot tien uur extra les krijgen per week, via het 'Children's Zones'-programma. Ook zijn wijkteams actief: die benaderen gezinnen om ze te helpen bij problemen en achterstanden. Pastors: "Hierdoor hebben we steeds meer kinderen 24 uur in beeld."

Ter illustratie gaat de wandeling naar de Putsebocht, waar een 'onderwijsplein' moet ontstaan. Er staan drie scholen: scholengemeenschap Nieuw-Zuid, de in opspraak geraakte Ibn Ghaldounschool, die een nieuwe start gaat maken, en basisschool Bloemhof. In die school heeft filosoof Henk Oosterling zijn 'vakmanstad' in de praktijk gebracht: de leerlingen krijgen naast het reguliere lespakket filosofie, kookles, judo en de ouders worden intensief betrokken bij de lessen. Het past ook in de filosofie van het Nationaal Programma. Pastors: "We hebben onze onderwijsplannen een beetje van Oosterling afgekeken."

De volgende stop is aan de overkant van de weg: het gloednieuwe gebouw van vmbo-school de Hef, voorheen de Wielslag. Pastors: "Vroeger had je op Zuid heel veel garages en lasbedrijven. Zo kwam je in aanraking met techniek." Door de grote ramen in het hoekige gebouw moet techniek opnieuw tastbaar worden voor jonge Zuiderlingen, want in de techniek, daar zijn de banen. "Er wordt straks weer geboord en getimmerd in de woonomgeving. En dat in zo'n gebouw. Je ziet kwaliteit, waardoor je als bewoner weer trots op de buurt kunt zijn."

Gedurende de tocht valt op hoe eensgezind de twee mannen zijn. Uit niets blijkt dat ze politieke tegenpolen zijn: Pastors als Leefbaar Rotterdam-boegbeeld en Karakus als PvdA-wethouder. Maar de tijd dat Pastors zich stevig uitliet over moskeeën of deelgemeentebestuurders lijkt voorbij. Zou de gele kaart die Karakus hem vorig jaar gaf daaraan hebben bijgedragen? Als Pastors zich nog één keer van zijn venijnige kant laat zien, dan zit zijn klus in Zuid erop.

De twee mannen in pak en stropdas trekken de aandacht in de wijken. Een enkele bewoner vat de moed op ze aan te spreken. Waar maakt die zich zorgen om? Voor Trees Samy (54) zijn het vooral hangjongeren, die met soms wel twintig man rondhangen, blowen en dealen. "De tijd dat het vol lag met zwerfvuil is niet meer. Het ziet er beter uit. Maar het was vijf jaar geleden gemoedelijker. Er waren meer bewonersorganisaties en opbouwwerk, die zijn wegbezuinigd."

Ja, geld is er alleen nog voor de meest noodzakelijke dingen. Het werk van Pastors en zijn vijf medewerkers bestaat vooral uit praten en overleggen: de koppen van bedrijven en organisaties bij elkaar krijgen en de urgentie niet uit het oog verliezen. Snel resultaat boeken, dat is belangrijk bij dit soort projecten.

Daarom zijn Karakus en Pastors blij met de scholen in de Children's Zones en de wijkteams. Al ontbreken nog harde resultaten. De Citoscores op Zuid daalden, overigens net als in de rest van het land.

Wie de evaluatie erbij pakt, ziet dat meer tussendoelen niet gehaald zijn. Van de honderd toegezegde baangaranties van bedrijven in de haven en de techniek zijn er slechts drie vergeven. In de zorg is nog geen enkele baangarantie afgegeven.

Banen
Pastors: "Dat is een leerpuntje, vorig jaar dachten we dat dit zou werken. We moeten bedrijven meer individueel benaderen. Het is niet dat ondernemers niet willen." Het bedrijfsleven in de regio gaf bij Karakus aan dat ze 100.000 banen hebben. "Unilever en Hunter Douglas zijn op Zuid gevestigd. Zij moeten leren dat er genoeg aanbod in de buurt is."

Voor de critici maakt de tussenstand één ding duidelijk: het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid kan worden bijgezet in de lange rij eerdere mislukkingen voor Zuid. VVD-raadslid Jan-Willem Verheij vindt de evaluatie 'knap teleurstellend'. "Ik geloof best dat de Children's Zones in de toekomst resultaat gaan opleveren. Maar rechtvaardigt dat een Nationaal Programma? Dat kan de onderwijswethouder zelf ook organiseren."

Ook SP-fractievoorzitter Leo de Kleijn is teleurgesteld. "Er is extra geld vanuit het Rijk toegezegd om de woningvoorraad te verbeteren, dat is er nog niet." De opknap- en nieuwbouwplannen kwamen in het gedrang toen woningcorporatie Vestia bijna omviel door het speculeren met derivaten. Eind vorig jaar schoten het Rijk en drie andere corporaties met 150 miljoen euro te hulp voor stilgevallen Vestiaprojecten. Daar kwam dit jaar nog 494 miljoen euro van de corporaties bij om tot 2017 nieuwe woningen te bouwen. Het kabinet gaat Zuid deels ontzien voor de verhuurdersheffing. Die korting moet 22 miljoen opleveren.

Maar dat is geen investering, vindt De Kleijn. "Dat is een mindering van een mindering van geld, niet meer geld." De Kleijn ziet weinig resultaat. "Tot nu toe heeft het Nationaal Programma één iemand een mooie baan opgeleverd, en dat is Marco Pastors."

Het geld vanuit het Rijk is inderdaad minder minder, erkent ook Karakus. "Maar dat is een negatief uitgangspunt. Ondanks de moeilijke tijd is het er nu wel." Karakus vertrouwt erop dat de grote hoeveelheid particuliere huurwoningen volgens plan opgeknapt wordt. Dat moet gebeuren door te voorkomen dat huisjesmelkers onderling woningen op de veiling verhandelen en door met verenigingen van eigenaren afspraken te maken over renovatie. Voor corporatiewoningen blijven de renovatieplannen achter op schema.

Pastors bevestigt dat veel projecten waar de wandeling langs komt van vóór het Nationaal Programma zijn. En ja, naast dat mooie nieuwe woonblok ziet een zuurpruim inderdaad nog een krot staan. Maar kijk nou naar de lichtpuntjes, zegt ook Karakus. Op winkelstraat Beijerlandselaan komen specialistische bruids- en verkleedwinkels in de plaats van belwinkels en shoarmazaken. Er verrijzen zelfs terrasjes.

En heb vooral geduld, vindt Pastors. "Iedereen spreekt over Katendrecht als dé geslaagde wijk op Zuid." De voormalige zeeliedenbuurt met bordelen is een aantrekkelijke wijk met gezinnen en restaurants geworden. "Maar het was vijftien jaar onder water werken. Pas sinds vijf jaar is de communicatiecampagne op gang gekomen en is Katendrecht het grote voorbeeld."

Op de weg terug wijst Pastors naar de puntdaken van de Afrikaanderwijk. "Die wijk is nu aan de beurt." Het vrijgekomen corporatiegeld moet de gestrande plannen van Vestia daar nieuw leven inblazen. "Maar het is een moeilijker puzzel dan Katendrecht, de Afrikaanderwijk ligt dieper in Zuid." Vanwege de grote achterstanden komt het geld nooit precies terecht waar je gepland had en je kunt ook het kantelmoment niet voorspellen. "Maar het is wachten op de eerste mensen met hogere inkomens die daar gaan wonen."

Even later lopen Duygu Turgut (21) en Ayse Yilmaz (20) over de Hillevliet. Beiden studeren. Ze wonen op Zuid. Merken ze al vooruitgang? Duygu: "Nee. Het wordt alleen maar slechter. Ze renoveren de tram, waardoor we in een pendelbus moeten en die zit altijd bomvol. Bovendien is er al drie keer bij ons thuis ingebroken."

Over de toekomst zijn de Turkse meisjes wel optimistisch. "Over vijf jaar zijn hier denk ik veel jonge, creatieve ondernemingen. Nieuwe kledingwinkels en restaurants." Een zonnige toekomst voor de jonge vrouwen dus, als ze zijn afgestudeerd? Nee, Zuid zal het zonder hen moeten stellen: na het afstuderen en trouwen verhuizen ze liever naar een randgemeente. Ayse: "Dan wil ik naar Hoogvliet of Spijkenisse. Of Barendrecht, daar is het ook rustig, heb ik gehoord."

Marco Pastors (Beneden-Leeuwen, 1965) kwam in het kielzog van Pim Fortuyn in 2002 de Rotterdamse gemeentepolitiek in als wethouder ruimtelijke ordening (Leefbaar Rotterdam). Hij probeerde in 2006 met Joost Eerdmans onder de naam EénNL in de Tweede Kamer te komen. Begin 2012 verliet hij de Rotterdamse gemeenteraad om directeur te worden van het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid.

Hamit Karakus (Kir¿ehir, Turkije, 1965) was politieagent en werkzaam in de vastgoedwereld. In 2004 werd hij actief voor de PvdA. In 2006 werd hij wethouder in Rotterdam. Hij houdt zich bezig met wonen, ruimtelijke ordening, vastgoed, stedelijke economie, Midden- en Oost-Europeanen en Rotterdam-Zuid. Volgende week hoopt hij verkozen te worden tot PvdA-lijsttrekker voor de gemeenteraadsverkiezingen.

undefined