Kan die blinde wel lezen?

Wie blind of slechtziend is zal een aantal extra drempels moeten nemen wanneer hij op zoek is naar een nieuwe baan. „Officieel heb je natuurlijk dezelfde kansen als elke andere kandidaat. Toch heb ik al vaker gemerkt dat je als blinde een extra drempel over moet”, vertelt Nursel Günal, blind vanaf haar geboorte.

Günal heeft in de jaren na haar hbo-studie Officemanagement moeite gehad met het vinden van een baan. „Als blinde moet je sowieso al beter selecteren bij het doornemen van vacatures: veel banen vallen meteen af. Zo kan ik bijvoorbeeld niet in een archief aan de slag, aangezien ze hier veel met papier werken. Ook op banen die een rijbewijs vereisen reageer ik niet.”

Maar Günal kwam ook bij de voor haar geschikte functies problemen tegen. „Eigenlijk heb je een extra voorgesprek nodig om aan de ander uit te leggen wat je beperking precies is, en vervolgens te vertellen wat je wél kunt, wat je kwaliteiten zijn. Je komt veel onwetendheid tegen. Zo vroeg een bedrijfsleider ooit aan mij of ik wel kon lezen. Dat zegt al veel over de kloof die je nog moet overbruggen.”

Günal stipt aan dat alle energie die zij in dit ’voorwerk’ steekt haar absoluut niet ontmoedigt. „Inmiddels heb ik een leuke baan, maar naar mijn idee moet je zelf veel initiatief nemen om aan werk te komen. Zo heb ik, toen ik nog werkzoekend was, een flyer gemaakt waar mijn werkervaring en kwaliteiten opstonden. Zo kwam ik aan mijn vorige baan.”

Veel visueel gehandicapten vragen zich af of je een werkgever al in je sollicitatiebrief op de hoogte moet stellen van je beperking. Want misschien word je hier wel op afgewezen. Is het niet beter om het pas later te noemen?

Günal: „Misschien wel. Ik heb bijvoorbeeld eens via een uitzendbureau gesolliciteerd; zij wisten dat ik blind ben. De functie was me op het lijf geschreven, maar een paar dagen later ontving ik een brief waarin stond dat ze voor een andere kandidaat hadden gekozen. Jammer, dacht ik. Tot ik in de stad was en langs het uitzendbureau liep: de vacature hing gewoon nog voor het raam. Sinds die tijd vertel ik pas na uitnodiging over mijn beperking.”

Michel van Lookeren, zelf slechtziend en eigenaar van Buro Obol, is specialist in het reïntegreren van mensen met een visuele beperking. Hij vindt dat je je beperking wel in je sollicitatiebrief kunt vermelden, maar alleen als dit zinvol is.

„Bijvoorbeeld als je op gesprek gaat bij een bedrijf dat nog met een voorkeursbeleid werkt. Of als je bij een organisatie voor mensen met een beperking wilt werken; dan kan het in je voordeel werken omdat jij ervaringsdeskundige bent. Natuurlijk zijn er ook werkgevers die je afwijzen vanwege een beperking. Ze zeggen wel eens, onbekend maakt onbemind. Dit zullen ze alleen niet snel toegeven.”

Toch heeft Van Lookeren het al vaker meegemaakt dat zijn cliënten op verkapte wijze werden gediscrimineerd. „Laatst kwam een cliënt terug van zijn sollicitatiegesprek: hij was niet aangenomen omdat de werkgever zijn reistijd te lang vond. Onzin natuurlijk, zoiets laat je aan een sollicitant over. Als hij een paar uur per dag wil reizen voor die baan, is dat zijn zaak.”

Wel plaatst de reïntegratiecoach de problematiek in perspectief: „Het is niet alleen de onwil van werkgevers. Veel blinden en slechtzienden die sinds hun jeugd deze beperking kennen, hebben weinig werkervaring. Ook zijn de mensen die ik begeleid vaak niet realistisch in hun wensen. Ze zoeken een vaste baan, liefst dichtbij huis, maar zijn niet gekwalificeerd. En willen óók niet verhuizen voor hun werk. Tja, met die instelling kom je er niet. ”

In zijn werk komt Van Lookeren regelmatig ongemotiveerde cliënten tegen. „Sommige mensen kunnen wel wat peper gebruiken. Die klagen dat het zo moeizaam gaat, werk vinden, maar stralen ondertussen ook niet uit dat ze een baan wíllen. Of het ontbreekt ze aan sociale vaardigheden: ik snap wel dat een werkgever daar niet op zit te wachten.”

Positief is dat voor een werkgever veel drempels worden weggenomen als zij een blinde of slechtziende sollicitant willen aannemen. Zo betaalt het UWV alle voorzieningen die nodig zijn, zoals een brailleleesregel of voorleessoftware.

Sensis, een organisatie voor slechtzienden en blinden, geeft sinds drie jaar sollicitatiecursussen voor deze groep. Er wordt getraind via de Goldsteinmethode: deze vorm van gedragstherapie is gericht op het vergroten van sociale vaardigheden. Via rollenspellen en huiswerkopdrachten maakt de deelnemer zich het sollicitatiegesprek eigen. Maatschappelijk werker Mia van Rooij: „Je presentatie is essentieel. Ga zelfverzekerd het gesprek in en praat op een positieve manier over je beperking. Je kunt bijvoorbeeld prima vertellen dat je moeite hebt met lezen, maar dat je met een vergrotende software of brailleleesregel op nagenoeg hetzelfde tempo kunt werken als ieder ander.”

Verder komt er bij de Goldsteincursussen onder meer de wetgeving omtrent een visuele beperking aan bod: wat zijn je rechten? Welke vergoedingen bestaan er? Zo kunnen slechtziende of blinde sollicitanten goed geïnformeerd het gesprek ingaan. Van Rooij: „Mijn tip aan werkgevers is: richt je op de kennis en kunde van de sollicitant, in plaats van op zijn beperking.”