Kabinet wil militairen en bondgenoten niet langer laten wachten
Het demissionaire kabinet wil niet langer wachten met het militaire besluit: alle lopende buitenlandse missies worden verlengd. Minister Koenders (buitenlandse zaken) en Hennis (defensie) komen een dezer dagen met de details.
Dat Nederland langer blijft in Afghanistan, Irak, Litouwen en Mali kreeg de Tweede Kamer afgelopen maandag al te horen. Mogelijk gaat er in 2018 ook weer een schip naar de Somalische kust om piraterij te voorkomen. Daarmee lijkt het misschien of demissionaire ministers over hun graf heen regeren, maar eigenlijk is dat niet zo.
Het kabinet heeft lang gewacht om een opvolger de kans te geven de militaire besluiten te nemen, maar de formatie is nog altijd niet ten einde. Het moment nadert dat uitstel om praktische redenen tot afstel zou leiden. In de eerste plaats hebben militairen duidelijkheid nodig. Zij oefenen enige maanden op de uitzending die hen te wachten staat. De militairen die het Afghaanse leger adviseren, doen dat bijvoorbeeld in nauwe samenwerking met Duitsland. De Nederlanders gebruiken ter plaatse zelfs Duitse legervoertuigen, en moeten nog dit jaar leren hoe die werken.
Hom of kuit
Bondgenoten willen ook weten waar zij aan toe zijn. Als Nederland bijvoorbeeld de bijdrage aan de Navo-troepenmacht in Litouwen staakt, moet een ander land de militairen leveren. Die vervanger heeft ook enige maanden nodig om een politiek besluit te nemen en zijn militairen voor te bereiden. Het is nu dus tijd voor Den Haag om hom of kuit te geven.
Blijven aarzelen totdat bondgenoten noodgedwongen uitstel als afstel interpreteren, zou pas echt een beleidswijziging van het demissionaire kabinet zijn. Nederland doet onder een nieuw kabinet dan niet mee aan internationale militaire coalities. De afgelopen decennia was dat voortdurend een van de manieren waarop Nederland diplomatieke invloed probeert te verkrijgen.
Geen van de vier partijen die nu formatiegesprekken voeren is van plan dat traditionele buitenlandbeleid honderd tachtig graden om te gooien, zoals bijvoorbeeld de SP dat wil. Sterker nog, VVD, CDA, D66 en ChristenUnie waren de afgelopen jaren voorstander van de lopende missies. Ze steunden vorig jaar ook het besluit om Nederlandse straaljagers Islamitische Staat niet alleen boven Irak maar ook boven Syrië te laten bombarderen. Begin volgend jaar worden de vliegtuigen waarschijnlijk opnieuw naar het Midden-Oosten uitgezonden.
Diplomatieke crises
Als het kabinet de missies niet verlengt, zouden toekomstige ministers direct diplomatieke crises moeten oplossen. Als Nederland niet in Afghanistan blijft, levert dat ruzie met de Verenigde Staten op. President Donald Trump wil juist meer Westerse troepen naar dat land sturen. Op een diplomatiek conflict met de VS conflict zit noch het kabinet noch één van de formatiepartijen te wachten.
Staatsrechtelijk kan een demissionair kabinet ook besluiten tot de inzet van militairen. Volgens de grondwet beslist de regering in zijn eentje over de inzet van militairen. Alleen onderwerpen waar kabinet en Tweede Kamer samen over beslissen, zoals wetten, kunnen controversieel worden verklaard tot er een nieuwe regeringsploeg zit.
De grondwettelijke plicht de Kamer vooraf over missies te informeren is in de praktijk wel verworden tot een quasi-instemmingsrecht. Zeker voor een nieuwe uitzending stellen Kamerleden vaak gedetailleerde eisen aan de opzet van de missie. In Mali moesten er bijvoorbeeld transporthelikopters mee, en bij een vorige trainingsmissie in Afghanistan mochten door Nederland opgeleide politieagenten niet tegen de taliban vechten. Maar omdat de formerende partijen de afgelopen jaren al positief waren over de opzet van de huidige missies, hoeven er dit keer geen problemen te zijn.
