Justitie pleit twee artsen vrij, maar toch is er meer aarzeling bij euthanasie

Artsen zijn voorzichtiger geworden bij euthanasie, uit angst voor strafrechtelijke vervolging, schrijft de Levenseindekliniek in haar jaaroverzicht. De kliniek willigde iets minder verzoeken in, terwijl het aantal aanvragen juist licht steeg.

De artsen van de kliniek voerden afgelopen jaar extra gesprekken met de patiënten en vroegen extra beoordelingen door andere artsen, zo meldt de kliniek. Ook huisartsen die bij de kliniek aankloppen voor steun zijn voorzichtiger geworden.

Zorgvuldig

De Levenseindekliniek heeft gemengde gevoelens bij die ontwikkeling. “Je bent nooit zorgvuldig genoeg als het om euthanasie gaat”, zegt bestuurder Steven Pleiter in een interview met Trouw. Aan de andere kant was de euthanasiepraktijk al heel zorgvuldig, stelt hij. Trouw meldde dit najaar al dat ook het landelijke euthanasiecijfer over de eerste drie kwartalen van 2018 daalde, met 9 procent.

Of die angst voor vervolging terecht is, is de vraag. Recent plaatste het Openbaar Ministerie twee beslissingen op zijn website die juist positief uitpakken voor de betrokken artsen.

De Regionale Toetsingscommissies Euthanasie bestempelden het handelen van de artsen als ‘onzorgvuldig’, maar het OM oordeelt na strafonderzoek dat de artsen wel zorgvuldig zijn geweest. “Voor artsen is dit natuurlijk geruststellend: je gaat dus niet altijd voor de bijl als het OM een vooronderzoek doet”, reageert Bert Keizer, specialist ouderengeneeskunde en Trouw-columnist.

Eerherstel

De twee zaken laten zien dat onderzoek door het OM ook kan leiden tot eerherstel voor een arts. De ene kwestie draaide om een 72-jarige patiënt met alvleesklierkanker, die zijn doodswens niet kon verwoorden. Wel kon de man met hoofdknikken en knijpen een eerder euthanasieverzoek bevestigen. De Regionale Toetsingscommissie Euthanasie vond dat niet voldoende, maar het OM vindt dat wél genoeg.

De andere patiënt was een 84-jarige vrouw met longemfyseem of COPD. De toetsingscommissie twijfelde op basis van het dossier aan die diagnose, en vond dat de arts nader onderzoek had moeten laten doen: dat zou kunnen leiden naar nieuwe behandelopties. Het OM vindt nu dat de arts wel mocht uitgaan van COPD, en dat hij dus tot de overtuiging kon komen dat de vrouw ‘ondraaglijk en uitzichtloos’ leed.

Justitie eist sinds anderhalf jaar een grotere rol op in euthanasiezaken. Het OM begon in totaal vijf strafrechtelijke vooronderzoeken met artsen als verdachte, terwijl het dat daarvoor nooit deed. Zo’n onderzoek kan leiden tot een strafzaak.

In één geval moet de arts inderdaad voor de rechter komen, zo maakte het OM dit najaar bekend. In twee andere strafonderzoeken moet het OM nog een beslissing nemen. Deze gaan allebei over dezelfde arts, die werkt bij de Levenseindekliniek.

Euthanasiedossiers gaan altijd naar justitie als de toetsingscommissie het oordeel ‘onzorgvuldig’ velt. Dat gebeurt in een kleine minderheid van de gevallen: in 2017 twaalf keer, op een totaal van ongeveer 6500. Ook na een negatief oordeel hoeven artsen strafrechtelijk nog altijd niet veel te vrezen, zo blijkt uit een overzicht met beslissingen van het OM over 2016, 2017 en 2018.

Tegenover de vijf strafonderzoeken staan 21 zaken waarbij justitie een onderzoek niet nodig vond. Het gaat vaak om artsen die niet helemaal de juiste procedure hebben gevolgd, of steken hebben laten vallen bij de uitvoering van de euthanasie.

Vaak zeggen zij dat ze geleerd hebben van hun fout, en beloven ze het een volgende keer anders te doen. Dat is wat het OM betreft voldoende.

Lees ook:

Waarom artsen ‘behoedzamer’ zijn met euthanasie

Artsen zijn zorgvuldiger bij het beoordelen van verzoeken om euthanasie, stelt de Levenseindekliniek. Bestuurder Steven Pleiter vertelt waaraan hij dit ziet.

Het OM vervolgt voor het eerst een arts voor euthanasie

Voor het eerst gaat het Openbaar Ministerie een arts vervolgen, omdat ze euthanasie heeft verleend aan een dementerende patiënt, die volgens justitie geen euthanasie had moeten krijgen.

OM start vier nieuwe onderzoeken naar mogelijk strafbare euthanasie

Het OM let scherper op de uitvoering van de euthanasiewet. Vier gevallen worden strafrechtelijk onderzocht.