Joram van Klaveren: 'De PVV is veel te links'

Tweede Kamerlid Joram van Klaveren (36) stapte een jaar geleden uit de PVV. De toespraak van partijleider Wilders - 'minder, minder, minder Marokkanen' - was voor hem de druppel. Samen met de al eerder uit de PVV gezette Louis Bontes vormt Van Klaveren sindsdien de fractie Bontes/Van Klaveren.

Bij de komende verkiezingen wil het tweetal, inmiddels aangevuld met een handvol andere uitgetreden PVV'ers, meedoen met een nieuwe politieke partij: Voor Nederland (VNL). Die is 'rechtser dan de VVD, fatsoenlijker dan de PVV'.

"Ik zei het weleens 'en petit comité', maar ook tijdens fractievergaderingen kwam het ter sprake. Dat enkelen het te veel naar links vonden opschuiven. Daar was discussie over. Het glijden naar links werd afgedaan als iets tijdelijks. Op termijn, zei Wilders, zou de PVV wel weer rechts worden. Ik slikte veel in de hoop dat dat zou gebeuren. IJdele hoop, bleek later.

"Ik was in 2006, toen Geert Wilders voor zichzelf begon, juist zo geïnteresseerd geweest in die rechtse kant. 'Kies voor vrijheid' schreef hij toen, met speerpunten als een vlaktaks, forse investeringen in veiligheid, het onverbindend verklaren van cao's. Maar wat de PVV had moeten worden, is niet gekomen. Op sociaal-economisch gebied zitten mijn voormalig partijgenoten inmiddels op schoot bij de SP en de PvdA. Terwijl ik, en ik denk ook Nederland, wel behoefte heeft aan een rechts broertje van de VVD.

"Partijen in Nederland hellen snel naar links. Eerst was ik lid van de VVD, maar die levert inmiddels een premier die ooit zei dat de VVD wel kon fuseren met D66. De PVV ging nog veel verder. Met de islamkritiek ben ik het wel eens, zonder de gekkigheid dan, maar niet met hun opstelling ten aanzien van de verzorgingsstaat. Dat past niet bij mijn mensbeeld, niet bij wat ik mooi en belangrijk vind. Als er dan geen enkele partij is die past, dan word je uiteindelijk teruggeworpen op jezelf.

Joodse namen
"Mijn politieke identiteit is vroeg gevormd. Ik kom uit een familie van ondernemers en leraren, ze hebben me liberaal-christelijk opgevoed. Mijn vader, hij is ongeveer acht jaar geleden overleden, was ondernemer met een grote hang naar Israël. Hij was er in zijn jeugd zelf geweest, dat was toen hip, zoals Australië dat nu is. Inderdaad, Geert Wilders was ook een tijd in Israël. Ik ben zelf niet Joods - mijn moeder is het niet, maar ik en mijn broers en zus kregen allemaal Joodse namen. We hebben altijd een band met dat land gehouden, ik ben er vaak op vakantie geweest."

"Mijn opa was protestants, een echte AR-man. Jarenlang las hij nota bene Trouw, totdat hij die te links vond worden. Opeens vond de krant het optreden van Nederland in Indië verkeerd. Toen heeft hij opgezegd. Mijn opa heeft, denk ik, mijn mensbeeld bepaald: het inzicht dat de mens onbekwaam is tot enig goed en geneigd tot alle kwaad. Net als hij denk ik dat je uit moet gaan van het minder vrolijke in de mens. Het kwaad zit in de mens zelf, zijn ondeugden. Hebzucht, gulzigheid; het vertaalt zich in bepaald gedrag en dat leidt tot ellende.

"Zo denk ik al zo lang ik me kan herinneren. In ieder geval al op de middelbare school in Almere. Daar waren we naartoe verhuisd vanuit Amsterdam-Zuidoost toen het daar niet meer ging. We woonden daar mooi, in de Bijlmer, maar de schaduwkanten gingen steeds meer overheersen. Het waren de jaren tachtig, de Bijlmer zat vol drugs.

Spuiten
"Mijn moeder gaf daar les op een schooltje waar de junks letterlijk voor de deur lagen. Als ze naar binnen wilde, moest ze er overheen stappen. Ik, mijn broers en zus zaten op de montessorischool. We kregen briefjes mee naar huis over de spuiten in de zandbak; 'liever niet oppakken', stond er. Soms kwam de politie om de boel schoon te vegen. Permanent konden ze dat niet doen, ze hadden te weinig mankracht. Op een bepaald moment werd het mijn ouders te gortig; we vertrokken naar Almere.

"Destijds, begin jaren negentig, was de bevolking van Almere nog vrij wit. Bij maatschappijleer vierden idealen hoogtij, ook het multiculturele ideaal. Ik had als kind al in de multikul gezeten. Ik kende mensen met taalachterstanden, wist van de hoge criminaliteitscijfers bij allochtonen, kende kinderen met ouders die illegaal in Nederland waren.

"Het ideaal dat mensen hadden kwam niet echt overeen met de werkelijkheid van zo'n 25 kilometer verderop. Daar heb ik in de klas een hoop discussies over gevoerd. Mijn ervaring is: bijna alle leraren zijn links, met uitzondering van mijn moeder, een baken van licht in de duisternis.

"Toen ik van school kwam zei mijn moeder: Ga toch lekker rechten studeren of bedrijfskunde. Maar mij trok het maatschappelijke. Ik zocht het bij maatschappijleer. Daar trof me het inzicht dat aan veel grote conflicten in de wereld een religieuze component ten grondslag ligt, dus stapte ik over naar godsdienstwetenschap. Inmiddels was het 2001.

Sms
"We hadden in september een introductieweekend. Een van de professoren die mee was, had een inleiding gehouden. Iedereen in je omgeving, had hij gezegd, zal je voor gek verklaren dat je deze studie volgt. Ze zouden het je hebben afgeraden. In mijn geval was dat inderdaad zo, mijn moeder vond het niks.

"Van dat weekend kwamen we 11 september terug. Die dag viel Osama bin Laden Amerika aan. Ik weet niet meer hoe die professor heette, maar ik weet nog heel goed dat we van hem een sms kregen. Dat was in die tijd nog heel wat, een sms. 'Jullie studie is nu relevant geworden', stond er. Dat bleek maar al te waar."

"Het was de start van het islamdebat. We zaten midden in de opkomst van Pim Fortuyn, de islamkritiek van Ayaan Hirsi Ali, we maakten de moord op Theo van Gogh mee. Voor mijn studie ben ik in veel moskeeën geweest Wat ik daar hoorde was wel even wat anders dan dat suikerzoete verhaal dat je van de media kreeg.

"Een imam als Abdul-Jabbar van de Ven preekte daar, een radicaal. Ik heb hem voor mijn afstudeerscriptie geïnterviewd. 'Botsing der beschavingen' heette die scriptie, waarin ik hoogopgeleide moslims de vraag voorlegde of zij ook een cultuurclash ervoeren. Ja, was hun antwoord. Over de toekomst waren ze weinig hoopvol."

Allah wint
"Ik ben ook niet hoopvol. Dat mensen afreizen naar jihadgebieden, terugkeren en dan gewoon weer in tram 5 kunnen gaan zitten, ik vind dat geen geruststellende gedachte. Zeker niet als je weet dat er tekorten zijn bij de AIVD, dat die dienst letterlijk zegt: We kunnen niet iedereen volgen. Ik vind het heel raar dat ze een blind vertrouwen hebben in deradicaliseringsprocessen. Het zit in mensen hun hoofd. Dan kan de juf of de welzijnswerker wel zeggen dat dat niet zo is, maar geloof mij: Allah wint het in dat hoofd echt wel van de juf.

"Wij zijn ook kritisch op de islam, maar bij ons geen kopvoddentaks, geen koranverbod. Dat is gekkigheid. Wij vinden niet dat alle moskeeën moeten sluiten, alleen de radicale. Wat mij betreft is de islam voornamelijk een politieke ideologie. Het is niet te ontkennen dat er ook godsdienstige aspecten aan zitten: ze hebben een heilig boek, een profeet, een god, ze geloven in een hemel en een hel. Maar er is ook een politiek ideaal. Ze hebben een blauwdruk van hoe een samenleving er uit moet zien. Terug te vinden in de sharia. Van strafrecht en erfrecht tot oorlogsrecht en bestuur. Bij moslims is de scheiding tussen kerk en staat compleet afwezig.

"Juist omdat we in een multi-etnische samenleving zitten, vind ik dat we moeten uitdragen wat belangrijk is, niet zwichten voor terreur. Zo'n aanslag op Charlie Hebdo, dat kan natuurlijk niet. Dan moet je niet hebben dat mensen zeggen: 'O, misschien moeten we bepaalde dingen niet zeggen'. Mensen die hier komen moeten maar wennen aan het feit dat dingen gezegd worden. Bevalt het je niet? Je bent van harte welkom in andere landen, ga daar lekker naartoe."

Terug naar de EEG
"Voor ons is meer individuele vrijheid het belangrijkst. We willen niet uit de Europese Unie, maar terug naar de EEG: economische samenwerking is prima. Op dat standpunt vond Nigel Farrage ons, de Britse leider van Ukip. We kenden iemand die bij Ukip werkte en die wist dat Farrage nog een partij zocht in Nederland met een klassiek liberaal geluid. Hij had nog één partij uit een EU-lidstaat nodig om voor een bepaalde subsidie in aanmerking te komen. Het programma van Wilders vond hij te links.

"We ontmoetten Farrage in Brussel, in een restaurant. Het was heel ontspannen. We hebben het eerst een halfuur over voetbal gehad, toen over eten. Pas daarna ging het over politiek. Het klikte. Hij vond ons erg interessant. Ik vind het wel bijzonder: we zijn een partij met nog maar een paar honderd leden, we hebben nog geen lijsttrekker, we zijn maar met een paar mensen. Maar hij vond dat niet erg. Grootte zegt niet alles, vindt hij.

"We hebben elkaar inmiddels al een paar keer gezien. UKIP-vertegenwoordigers waren ook in Den Haag. Via Ukip zijn we uitgenodigd bij de Amerikaanse Heritage Foundation, een grote conservatieve denktank. Die heeft aangeboden fondsen voor ons te gaan werven. We gaan er in mei naartoe, ons presenteren aan de Amerikanen.

Naar de kerk
"Ja, we hebben het druk. Thuis ook, nog altijd in Almere. Ik heb twee kleine meisjes, mijn vrouw is onderwijzeres. Ik was heel blij toen de oudste - ze is vier - zichzelf kon aankleden, dat scheelde in de ochtendstress. De jongste is nog geen jaar. Mijn gezin lijkt in veel opzichten op het gezin waar ik zelf uit afkomstig ben.

"We gaan zelfs weleens naar de kerk. Dan wisselen we af welke; mijn vrouw is half-Surinaams, die houdt van meer levendige diensten. Voor mij is dat vaak te uitbundig. In mijn ouderlijk huis waren we met vier kinderen. En ja, ook in mijn gezin zijn meer kinderen welkom. Dat heb je niet in de hand.

"Zeer binnenkort maken we bekend wie onze lijsttrekker wordt. Het wordt een grote naam, dat kan ik al wel zeggen. Dan gaan we groeien, dat hebben we laten onderzoeken: 10 procent van de VVD'ers heeft wel trek in een partij als de onze, 20 procent van de PVV'ers. Onder de leden zijn ook CDA'ers.

"Onderzoek wijst uit dat als we het goed aanpakken VNL tien, elf zetels kan halen."