Joodse wijk in Parijs 'onleefbaar' geworden
Deze sabbat, normaal gesproken een rustdag voor de joden, gonst de joodse wijk Saint-Mandé in Parijs van opwinding en verontwaardiging. Een dag na de aanslag op de koosjere supermarkt Hyper Cacher, waar een moslimextremist vrijdag vier joden doodschoot, klinkt overal de wens om het land te verlaten.
De joodse Léa Jaudel (18) is klaar met Frankrijk, zegt ze in een slagerij een paar straten achter de supermarkt. Het antisemitisme, de haat en het geweld maken de wijk voor haar 'onleefbaar'. "Ik ben ontzettend bang. Vannacht heb ik geen oog dichtgedaan. Volgend jaar, als ik de middelbare school af heb, wil ik met mijn familie vertrekken naar Canada of Israël." Haar vriendje Steven Alonso (19) gaat dan mee, knikt hij van onder zijn witte keppeltje.
Jaudel spreekt over de onrust die er soms rond de synagoge is, en over de haatdragende blikken waarmee moslims haar op straat van top tot teen opnemen. Slager Julien Vaury (31), zelf katholiek, hoort het begripvol aan. Toch adviseert hij Jaudel dringend om in Frankrijk te blijven. We moeten de schouders eronder zetten en dit kwaad samen bestrijden, betoogt hij, want alleen met eendracht kun je winnen. Maar er vált niet te winnen, werpt Jaudel bijna snikkend tegen. De jongste aanslag was volgens haar pas het begin.
'Had raad ingewonnen bij Israël!'
Ook vlak voor de supermarkt lopen de emoties hoog op. Terwijl sommige mensen in stilte bloemen leggen, stort Alexandrine Arzens (45) schreeuwend haar hart uit. "President Hollande had dit bloedbad moeten voorkomen", roept ze woedend. "De dader was bekend bij de opsporingsdiensten. Hoe kon dit dan gebeuren? Had Hollande maar raad ingewonnen bij Israël! Daar weten ze hoe je met dit soort figuren moet omgaan."
Arzens kende één slachtoffer persoonlijk. Ze is doodsbang dat ze een volgende keer zelf gepakt wordt door een van de vele jihadisten die nu uit oorlogsgebieden terugkeren. "Ze moeten die lui het land uit zetten", gilt ze over alle hoofden heen. "Nu vertrekken de joden massaal; dit is de omgekeerde wereld."
Uittocht
Steeds meer joden verlaten de republiek. In 2014 emigreerden ruim 7000 Franse joden naar Israël, een verdubbeling ten opzichte van het jaar ervoor. Onveiligheid speelt een rol, maar ook de economische malaise. Ondanks de uittocht is de joodse gemeenschap in Frankrijk, geschat op een half miljoen mensen, nog altijd de grootste in Europa. De Franse moslimgroep, ook de omvangrijkste in Europa, is naar schatting tien maal zo groot.
Met zoveel moslims en joden in één land ontstaan er snel spanningen, bijvoorbeeld over de vele oorlogen tussen Israël en de Gazastrook. Het resultaat is een sterke haat tegen joden, zegt de 68-jarige Rachel Bellaiche, en dat kan ze niet meer verdragen. Hevig geëmotioneerd geeft ze 'de moslims' de schuld. "Waarom doden ze ons vanwege ons keppeltje? Wij doden hen toch ook niet vanwege hun hoofddoek? Dan zeggen ze dat de Koran vrede predikt. Nee! De Thora, díe predikt vrede."
'Meer overeenkomsten dan verschillen'
Niet iedereen is zo somber over de verhouding tussen religieuze groepen in Frankrijk. Voorzitter François Lecordix van de lokale voetbalclub FCSM, waar alle wedstrijden dit weekend waren afgelast vanwege de veiligheid, laat per telefoon weten dat joden, moslims, christenen en atheïsten binnen zijn vereniging probleemloos samenspelen. Hij verwacht niet dat de aanslag daar verandering in zal brengen.
De maatschappelijke storm van dit moment gaat weer liggen, hoopt ook een sportieve 35-jarige moslim die langs de supermarkt jogt en die zijn naam niet wil zeggen. Hij is zelf klant van de Hyper Cacher, vanwege het koosjere vlees en de producten uit het Midden-Oosten. "Onze godsdiensten komen sterker overeen dan dat ze verschillen", zegt hij, "en bij iedereen stroomt hetzelfde bloed door de aderen. Ook ik vind de aanslag afschuwelijk. Ik maak me zorgen. Maar we wonen in een supergoed land, en dat moeten we zo houden."
'Hun plaats is hier'
Aan het begin van de avond duikt de Franse premier Manuel Valls ineens onaangekondigd bij de supermarkt op. Hij veroordeelt alle vormen van antisemitisme stellig, niet alleen de gewelddadige, maar ook die van jonge moslims die op school een V-teken maken als er een aanslag op joden wordt herdacht. Door zo'n duidelijke grens te trekken wil Valls de joden een hart onder de riem steken. En dat niet alleen, hij vraagt hun ook expliciet om te blijven. "Hun plaats is hier", zegt hij. "Want zonder de joden is Frankrijk zichzelf niet meer."
