Jongensprobleem

'Als je jongens bij elkaar in de klas zet, zakt het niveau al snel terug tot boeren en scheten laten", zegt Roel Koopman, docent aan het Baudartiuscollege in Zutphen. "Hun haantjesgedrag wordt enorm uitvergroot als er geen meisjes bij zijn om af en toe te zeggen 'doe eens normaal'. Maar alleen meisjes in een klas werkt ook niet. Dan krijg je hele drama's omdat iemand een gebroken potlood heeft, tot huilen aan toe."

Het Baudartiuscollege experimenteert met methodes die beter aansluiten bij de leerstijl van jongens. De aanleiding is duidelijk: jongens doen het minder goed op school dan meisjes. Her en der is daarom zelfs al gepleit voor gescheiden lessen voor jongens en meisjes, om beter te kunnen inspelen op verschillen in leerstijl.

Maar zover gaat het Baudartius niet. Wel kunnen leerlingen in het eerste leerjaar kiezen tussen vier klassen met iets andere accenten. Een daarvan is de wetenschap-en-techniekklas. Docent Roel Koopman: "Deze leerlingen krijgen een meer praktische, actieve vorm van onderwijs, met ruimte voor experiment en avontuur." En dat trekt vooral jongens aan: onder de zestig leerlingen zijn dit jaar slechts acht meisjes.

De meisjes zelf vinden het niet erg. "Het is wel gezellig", zegt Lotte (11). "We zijn daardoor een hechter clubje met de meiden." Zij wilde zelf eigenlijk liever naar de kunst-en-cultuurklas. "Maar dit blijkt wel tof te zijn, zelf dingen uitzoeken is leuk."

Max (12) denkt dat de leerstof veel beter blijft hangen als je die meteen in de praktijk brengt. Maar hij is blij dat er ook meisjes bij zitten. "Alleen jongens zou saai zijn", vindt hij. Lotte moet er op haar beurt niet aan denken dat ze in een klas met alleen maar meisjes zou zitten. "Dan krijg je allemaal van die groepjes, en wordt er zoveel gekletst."

Vandaag leren de kinderen op de computer hoe ze een gloeilamp kunnen laten branden met behulp van een batterij en elektriciteitskabels. Ze moeten zelfstandig vier oefeningen maken, met verschillende constructies van een of twee gloeilampen en een schakelaar ertussen. Met een volt- en ampèremetertje meten ze de verschillen tussen de constructies. De les verloopt rustig, en dat is eigenlijk altijd zo, vertelt Koopman. "Er zijn geen ordeproblemen, ik heb het hele vorige jaar niemand de klas uit hoeven sturen."

Is het onderwijs te veel gericht op meisjes? Onderzoekscijfers lijken te suggereren van wel. Jongens blijven vaker zitten en komen vaker terecht op het vmbo; op het vwo zijn meisjes de laatste jaren juist in de meerderheid. Ter verklaring wordt wel gewezen op de feminisering van het onderwijs: er staan steeds meer juffen voor de klas die typisch jongensgedrag niet begrijpen en waarderen. Ook verschillen in de ontwikkeling van de hersens van puberjongens en -meisjes zouden een rol kunnen spelen, opperen anderen.

Alarmerend? Dat valt mee, zegt Ans Merens, projectleider van de Emancipatiemonitor van het Sociaal en Cultureel Planbureau. "Het lijkt alsof de jongens het slechter zijn gaan doen, maar dat is niet zo. Jongens hebben de afgelopen jaren óók een hoger onderwijsniveau gekregen. Bij de meisjes is het alleen wat harder gegaan. Het was altijd normaal dat mannen beter presteren. Nu vrouwen hun achterstand inhalen wordt direct de noodklok over de jongens geluid."

Toch duikt af en toe de suggestie op om jongens en meisjes dan maar gescheiden les te geven - aan het begin van dit schooljaar was het voorzitter Wim Kuiper van de Besturenraad die die discussie aanzwengelde. Hij was net terug van een bezoek aan de Verenigde Staten, en daar had hij enkele scholen gezien waar jongens en meiden apart les kregen.

Inderdaad is in het buitenland al veel meer geëxperimenteerd met gescheiden onderwijs. In Duitsland en België bestaan die aparte lessen voor jongens en meisjes bijvoorbeeld al. Ook in de Verenigde Staten groeit het aantal gescheiden klassen. In Groot-Brittannië is gescheiden onderwijs lang de norm geweest, en nog altijd wordt op ruim vierhonderd sholen gescheiden les gegeven.

Valt er iets te leren van de ervaringen in met name Groot-Brittannië? Het Institute of Education's Centre for Longitudinal Studies deed in Groot-Brittannië over een lange periode onderzoek onder 17.000 personen. Het eerste dat opvalt, is dat jongens op gescheiden scholen hogere cijfers halen voor talen, en meisjes voor wis-, natuur- en scheikunde. Met alleen klasgenoten van de eigen sekse lijkt het dus makkelijker om stereotiepe verwachtingen te doorbreken. En voor vrouwen is er nog een voordeel: zij verdienen meer dan vrouwen die gemengd onderwijs hebben gevolgd, waarschijnlijk omdat zij vaker technische beroepen kozen met een hogere status.

Op de motivatie van jongens blijken aparte jongensscholen juist een negatief effect te hebben: hier zeiden meer jongens een hekel aan school te hebben dan op gemengde scholen. Wel werd op gescheiden scholen door zowel jongens als meisjes minder gespijbeld.

Ook in de Verenigde Staten is veel onderzoek gedaan naar de effecten van apart jongens- en meisjesonderwijs. Maar eenduidig zijn de uitkomsten niet. Er is inderdaad onderzoek waaruit blijkt dat de cijfers bij gescheiden scholen hoger liggen dan bij gemengd onderwijs, maar er is ook veel onderzoek dat geen duidelijke verschillen aan het licht bracht.

Opvallend genoeg gaan meisjes er, zo blijkt uit sommig onderzoek, meer op vooruit met gescheiden onderwijs dan jongens. Als oplossing voor de achterstand van jongens zou gescheiden onderwijs dus wel eens een averechts effect kunnen hebben.

Wat dan wel? Wat zijn precies de verschillende behoeftes van jongens en meisjes? "Meisjes leren meer empathisch en verbaal, zij hebben een grotere taalschat dan jongens en leren door over hun ervaringen te praten", stelt Lauk Woltring, onderzoeker en adviseur op het gebied van onderwijs en opvoeding. "Jongens leren meer fysiek en emotioneel. Hier moet je in de opdrachten rekening mee houden, zodat iedereen zich kan ontwikkelen op een manier die het beste bij hem of haar past."

Samen met het onderwijsadviesbureau APS richtte Woltring het expertisecentrum JongensTalent op. Dat gaat onder andere onderwijsvormen ontwikkelen die bij verschillende leerstijlen aansluiten. Het APS doet ook onderzoek op een aantal scholen. "We willen achterhalen wat werkt om jongens weer beter te laten presteren", zegt onderzoekster Jannet Maréchal. "We gaan uit van jongensachtige en meisjesachtige manieren van leren, zonder de leerlingen te veel in een hokje te willen duwen. De leerlingen vinden het zelf ook irritant als er steeds over verschillen tussen jongens en meisjes wordt gepraat. Voor hen is het belangrijkste hoe een docent lesgeeft."

Zo is het precies, zegt Woltring: je moet kinderen niet reduceren tot hun sekse. "De verschillen tussen meisjes of jongens onderling zijn groter dan tussen de gemiddelde jongen en het gemiddelde meisje."

Ook het Baudartiuscollege kijkt er zo ertegenaan. Terwijl experts blijven zoeken naar de oorzaken van het 'jongensprobleem', werkt de school al aan oplossingen in de praktijk. Zonder onderscheid te maken tussen jongens en meisjes. "Actief onderwijs", volgens rector Hagt. En leerling Lotte zegt: "Eigenlijk is het gewoon creatief onderwijs."

undefined